به بهانه نمایش انیمیشن «شاهزاده روم» در سینماهای کشور
رقیب پرنسس
محمد محسني تنكابني
بي شك شاهزاده روم نيز مانند ديگر آثار سينمايي قابل نقد و داراي ضعف هاي ساختاري و محتوايي است كه حتما هم بايد در جاي خود بررسي شود كه مي تواند به بهبود كيفيت آثار بعد از اين كمك كند، اما موضوع مهم‌تر از نقد اين فيلم، بررسي اتفاقات مثبت و تاثيرگذاري است كه با توليد و پخش اين اثر در سينماي ايران مي‌تواند شكل بگيرد.
سال‌هاست كه روند تحول سينماي انيميشن در دنيا سرعت بيشتري به خود گرفته ولي برخلاف اين جريان، انيميشن هاي ايراني هرچند در توليدات كوتاه و ساخت تيزرهاي تبليغاتي و از بعد فني پيشرفت قابل توجهي داشته‌اند، اما اين روند موجود انتظارات مخاطبان را برآورده نكرده است. انتظار رقابت توليدات انيميشن ايران با فيلم‌ها و سريال هاي انيميشن روز دنيا اگر نگوييم انتظار زيادي بوده است لااقل جزو اهداف بلندمدت برنامه‌ريزي هاي سينمايي كشور مي‌توانست قرار بگيرد.
زماني كه رسانه ملي ايران سال‌ها در تسخير انيميشن هاي بلند و كوتاه خارجي قرار گرفته و هر روز شخصيت هاي داستاني اين فيلم‌ها و سريال‌ها نه تنها در قاب تلويزيون ملي ما بلكه در تمام اجزاي زندگي كودكان ايراني از پوسترهاي روي ديوار تا دفترها و لوازم بازي و ... مانور مي‌دادند، تنها دلخوشي مخاطبان ايراني شايد تيزرهاي انيميشن كوتاه ايراني با فضاسازي و كاراكترهاي بومي مثل سيا ساكتي و ... بوده است.
هرچند ضرورت و اهميت توجه به كودكان و خوراك فكري آنان در تنها رسانه ملي، درك شد و شبكه اي خاص با نام پويا و با محوريت آثار توليدي انيميشن راه‌اندازي شد، اما بروز اين اتفاق آه و افسوس كارشناسان و صاحب‌نظران را بيشتر كرد، چرا كه آنچه هر روز براي كودكان و نوجوانان ايراني پخش مي شد يا آثار صرفا خوش فرم و بد محتواي خارجي بوده و يا آثار توليدي ايراني كه از نظر كيفيت فني ساخت و حتي محتوا، رضايت‌بخش نبودند.
شبكه پويا كه باعث شده انيميشن هاي ايراني و خارجي براي كارشناسان و حتي مخاطبان اصلي اين آثار يعني كودكان در يك قاب مشترك مقايسه شوند، بيش از هرچيز لزوم توجه به اين حوزه را براي ما مشخص مي‌سازد. بيشتر انيميشن هاي ايراني نه تنها از لحاظ كيفيت فني ساخت از آثار روز دنيا ضعيف‌تر نشان مي‌دهند بلكه از نظر محتوا نيز اكثرا تنها شعاري و خطابه محور بوده و به نسبت انتظاري كه وجود دارد هنوز نتوانسته‌اند رضايت كارشناسان اين حوزه را برآورده سازند چه اينكه مخاطبان اين آثار هم استقبال قابل توجهي از آنها نداشته اند.
هجمه انيميشن هاي خارجي به قدري زياد و در عين حال تاثيرگذار است كه برخي از آنها با وجود اينكه حتي از رسانه ملي نيز پخش نمي‌شوند، توانسته‌اند شخصيت‌هاي محبوبي مثل Ben10 و ... را براي كودكان خلق كنند كه خانواده‌ها براي تهيه آنها از شبكه نمايش خانگي هزينه مي‌كنند و حتي فراتر از قالب‌هاي فيلم و سريال و در بازي‌ها، اسباب بازي‌ها، پوسترها، لوازم التحرير و ... نيز موفق شده‌اند مخاطبان زيادي را جذب نمايند. هرچند فرار از اين واقعيت و گريز از رقابت در اين حوزه به وسيله توسل به شخصيت هاي عروسكي نوستالژيك مثل كلاه قرمزي و مدرسه موش‌ها، چه در سينما و چه در تلويزيون تا حدودي توانسته ذهن مخاطبان برنامه‌هاي كودك را منحرف نمايد، اما لزوم توجه جدي به حوزه جذاب و تاثيرگذار توليد انيميشن‌هاي با كيفيت ايراني كه بتواند در جذب مخاطب نيز موفق باشد بيش از پيش احساس مي‌شود.
به هر حال به‌نظر مي‌رسد در اين زمينه حركت‌هاي جدي و حرفه‌اي آغاز شده است كه مي‌تواند نويد بخش آينده‌اي روشن و موفقيت‌آميز و در عين حال قابل رقابت با آثار روز دنيا باشد. انيميشن سينمايي «شاهزاده روم» كه اين روزها توانسته فضاي سينماي ايران را به واسطه نمايش كيفيت بالاي يك انيميشن ايراني و همچنين استقبال خوب مخاطبان از آن تحت تاثير قرار دهد، نمونه بارز اين ادعاست.پيش از اين هرچند كيفيت فني آثار انيميشن توليدي ارتقاي قابل توجهي داشته و مخصوصا در آثار كوتاه و تيزرهاي تبليغاتي شاهد پيشرفت چشمگيري بوده‌ايم اما به دلايل مختلفي مثل عدم حمايت كافي نهادهاي متولي در اين حوزه و يا ترس از استقبال كم مخاطبان و عدم برگشت سرمايه در برابر هزينه هاي بالاي توليد يك اثر بلند سينمايي انيميشن، شاهد اين اتفاق نبوده‌ايم. اما اين حركت جسورانه و در عين حال حرفه‌اي بخش خصوصي در سرمايه‌گذاري و توليد يك فیلم سينمايي انيميشن و توجه به نمايش آن بر پرده نقره‌اي و جذب طيف متفاوتي از مخاطبان به سينما بسيار قابل تقدير است.
اين اتفاق از اين منظر اهميت بيشتري پيدا مي‌كند كه شاهزاده روم كه صرفا با سرمايه بخش خصوصي ساخته شده، هم از نظر فني و كيفيت توليد به واقع يك اثر كاملا حرفه‌اي و قابل رقابت با نمونه‌هاي روز دنياست كه مي‌تواند در صنعت انيميشن ايران يك گام رو به جلو محسوب شود و هم اينكه از نظر محتوايي نيز توانسته فارغ از انتقادات قابل بررسي، با هوشمندي و در عين حال ريسك پذيري قابل تقدير موضوعي تاريخي و ديني را انتخاب نمايد كه تاكنون بدان پرداخته نشده است.پيش از اين پرداختن به موضوعات ديني و تاريخي در انيميشن هاي ايراني معمولا با موضوعات كليشه‌اي مثل داستان هاي پيامبران و ... همراه بوده كه بيشتر سعي بر القاي مستقيم پيام داشته و خطابه محور بوده‌اند، و در عين حال كيفيت ساخت اين آثار نيز باعث مي‌شده در جذب مخاطب خيلي موفق و تاثيرگذار نباشند. اما در «شاهزاده روم» شاهد داستان جذاب ديني و تاريخي در مورد زندگي مادر بزرگوار امام عصر(عج) هستيم كه مي‌تواند علاوه بر كودكان و نوجوانان، مخاطب بزرگسال را نيز جذب نمايد و پدر و مادرها مي‌توانند بيش از هفتاد دقيقه همراه با فرزندان خود در سينما به تماشاي اين فيلم بنشينند و از آن لذت ببرند. موضوع بكر و بين ادياني فيلم كه حتي براي مخاطبان مسيحي نيز بسيار جالب و جذاب به نظر مي‌رسد، باعث شده نسخه عربي فيلم بتواند در كشور لبنان كه جمعيت مسيحي زيادي نيز دارد مورد استقبال قرار بگيرد و در رقابت با آثار روز دنيا در اين كشور رتبه پنجم فيلم هاي پرفروش لبنان را به‌دست بياورد و همچنين در ديگر كشورهاي عربي مثل عراق و تونس و ... نيز فروش خوبي داشته باشد. اين ظرفيت بالاي سينماي انيميشن ايران كه حركت‌هاي جدي اين چنيني براي آن آغاز راه محسوب مي‌شود، نشان‌دهنده پتانسيل و ظرفيت بالاي دارايي هاي ماست كه در آينده نزديك مي‌تواند با سرمايه گذاري و مديريت درست نه تنها در سطح منطقه قدرت نمايي كند بلكه در برابر سينماي انیميشن روز دنيا نيز به رقابت بپردازد.«شاهزاده روم» در حالي در سينماهاي كشور نمايش داده مي‌شود و با فيلم هاي روز سينماي ايران در جذب مخاطب به رقابت مي‌پردازد كه پيش از اين و در سي و سومين جشنواره بين‌المللي فيلم فجر كه ويترين سينماي ايران محسوب مي‌شود، در حضور برترين فيلم هاي سينمايي رئال ايران توانسته بود مورد تقدير ويژه قرار گيرد.استقبال خوب مردم از اين فيلم سينمايي انيميشن با موضوعي تاريخي و ديني، مي تواند نقطه عطف سينماي روتين و كليشه‌اي امروز ما باشد كه در تسخير فيلم هاي مثلثي و كمدي بي‌محتوا قرار گرفته است.
بي شك شاهزاده روم نيز مانند ديگر آثار سينمايي قابل نقد و داراي ضعف هاي ساختاري و محتوايي است كه حتما هم بايد در جاي خود بررسي شود كه مي تواند به بهبود كيفيت آثار بعد از اين كمك كند، اما موضوع مهم‌تر از نقد اين فيلم، بررسي اتفاقات مثبت و تاثيرگذاري است كه با توليد و پخش اين اثر در سينماي ايران مي‌تواند شكل بگيرد.
سال‌هاست كه روند تحول سينماي انيميشن در دنيا سرعت بيشتري به خود گرفته ولي برخلاف اين جريان، انيميشن هاي ايراني هرچند در توليدات كوتاه و ساخت تيزرهاي تبليغاتي و از بعد فني پيشرفت قابل توجهي داشته‌اند، اما اين روند موجود انتظارات مخاطبان را برآورده نكرده است. انتظار رقابت توليدات انيميشن ايران با فيلم‌ها و سريال هاي انيميشن روز دنيا اگر نگوييم انتظار زيادي بوده است لااقل جزو اهداف بلندمدت برنامه‌ريزي هاي سينمايي كشور مي‌توانست قرار بگيرد.
زماني كه رسانه ملي ايران سال‌ها در تسخير انيميشن هاي بلند و كوتاه خارجي قرار گرفته و هر روز شخصيت هاي داستاني اين فيلم‌ها و سريال‌ها نه تنها در قاب تلويزيون ملي ما بلكه در تمام اجزاي زندگي كودكان ايراني از پوسترهاي روي ديوار تا دفترها و لوازم بازي و ... مانور مي‌دادند، تنها دلخوشي مخاطبان ايراني شايد تيزرهاي انيميشن كوتاه ايراني با فضاسازي و كاراكترهاي بومي مثل سيا ساكتي و ... بوده است.
هرچند ضرورت و اهميت توجه به كودكان و خوراك فكري آنان در تنها رسانه ملي، درك شد و شبكه اي خاص با نام پويا و با محوريت آثار توليدي انيميشن راه‌اندازي شد، اما بروز اين اتفاق آه و افسوس كارشناسان و صاحب‌نظران را بيشتر كرد، چرا كه آنچه هر روز براي كودكان و نوجوانان ايراني پخش مي شد يا آثار صرفا خوش فرم و بد محتواي خارجي بوده و يا آثار توليدي ايراني كه از نظر كيفيت فني ساخت و حتي محتوا، رضايت‌بخش نبودند.
شبكه پويا كه باعث شده انيميشن هاي ايراني و خارجي براي كارشناسان و حتي مخاطبان اصلي اين آثار يعني كودكان در يك قاب مشترك مقايسه شوند، بيش از هرچيز لزوم توجه به اين حوزه را براي ما مشخص مي‌سازد. بيشتر انيميشن هاي ايراني نه تنها از لحاظ كيفيت فني ساخت از آثار روز دنيا ضعيف‌تر نشان مي‌دهند بلكه از نظر محتوا نيز اكثرا تنها شعاري و خطابه محور بوده و به نسبت انتظاري كه وجود دارد هنوز نتوانسته‌اند رضايت كارشناسان اين حوزه را برآورده سازند چه اينكه مخاطبان اين آثار هم استقبال قابل توجهي از آنها نداشته اند.
هجمه انيميشن هاي خارجي به قدري زياد و در عين حال تاثيرگذار است كه برخي از آنها با وجود اينكه حتي از رسانه ملي نيز پخش نمي‌شوند، توانسته‌اند شخصيت‌هاي محبوبي مثل Ben10 و ... را براي كودكان خلق كنند كه خانواده‌ها براي تهيه آنها از شبكه نمايش خانگي هزينه مي‌كنند و حتي فراتر از قالب‌هاي فيلم و سريال و در بازي‌ها، اسباب بازي‌ها، پوسترها، لوازم التحرير و ... نيز موفق شده‌اند مخاطبان زيادي را جذب نمايند. هرچند فرار از اين واقعيت و گريز از رقابت در اين حوزه به وسيله توسل به شخصيت هاي عروسكي نوستالژيك مثل كلاه قرمزي و مدرسه موش‌ها، چه در سينما و چه در تلويزيون تا حدودي توانسته ذهن مخاطبان برنامه‌هاي كودك را منحرف نمايد، اما لزوم توجه جدي به حوزه جذاب و تاثيرگذار توليد انيميشن‌هاي با كيفيت ايراني كه بتواند در جذب مخاطب نيز موفق باشد بيش از پيش احساس مي‌شود.
به هر حال به‌نظر مي‌رسد در اين زمينه حركت‌هاي جدي و حرفه‌اي آغاز شده است كه مي‌تواند نويد بخش آينده‌اي روشن و موفقيت‌آميز و در عين حال قابل رقابت با آثار روز دنيا باشد. انيميشن سينمايي «شاهزاده روم» كه اين روزها توانسته فضاي سينماي ايران را به واسطه نمايش كيفيت بالاي يك انيميشن ايراني و همچنين استقبال خوب مخاطبان از آن تحت تاثير قرار دهد، نمونه بارز اين ادعاست.پيش از اين هرچند كيفيت فني آثار انيميشن توليدي ارتقاي قابل توجهي داشته و مخصوصا در آثار كوتاه و تيزرهاي تبليغاتي شاهد پيشرفت چشمگيري بوده‌ايم اما به دلايل مختلفي مثل عدم حمايت كافي نهادهاي متولي در اين حوزه و يا ترس از استقبال كم مخاطبان و عدم برگشت سرمايه در برابر هزينه هاي بالاي توليد يك اثر بلند سينمايي انيميشن، شاهد اين اتفاق نبوده‌ايم. اما اين حركت جسورانه و در عين حال حرفه‌اي بخش خصوصي در سرمايه‌گذاري و توليد يك فیلم سينمايي انيميشن و توجه به نمايش آن بر پرده نقره‌اي و جذب طيف متفاوتي از مخاطبان به سينما بسيار قابل تقدير است.
اين اتفاق از اين منظر اهميت بيشتري پيدا مي‌كند كه شاهزاده روم كه صرفا با سرمايه بخش خصوصي ساخته شده، هم از نظر فني و كيفيت توليد به واقع يك اثر كاملا حرفه‌اي و قابل رقابت با نمونه‌هاي روز دنياست كه مي‌تواند در صنعت انيميشن ايران يك گام رو به جلو محسوب شود و هم اينكه از نظر محتوايي نيز توانسته فارغ از انتقادات قابل بررسي، با هوشمندي و در عين حال ريسك پذيري قابل تقدير موضوعي تاريخي و ديني را انتخاب نمايد كه تاكنون بدان پرداخته نشده است.پيش از اين پرداختن به موضوعات ديني و تاريخي در انيميشن هاي ايراني معمولا با موضوعات كليشه‌اي مثل داستان هاي پيامبران و ... همراه بوده كه بيشتر سعي بر القاي مستقيم پيام داشته و خطابه محور بوده‌اند، و در عين حال كيفيت ساخت اين آثار نيز باعث مي‌شده در جذب مخاطب خيلي موفق و تاثيرگذار نباشند. اما در «شاهزاده روم» شاهد داستان جذاب ديني و تاريخي در مورد زندگي مادر بزرگوار امام عصر(عج) هستيم كه مي‌تواند علاوه بر كودكان و نوجوانان، مخاطب بزرگسال را نيز جذب نمايد و پدر و مادرها مي‌توانند بيش از هفتاد دقيقه همراه با فرزندان خود در سينما به تماشاي اين فيلم بنشينند و از آن لذت ببرند. موضوع بكر و بين ادياني فيلم كه حتي براي مخاطبان مسيحي نيز بسيار جالب و جذاب به نظر مي‌رسد، باعث شده نسخه عربي فيلم بتواند در كشور لبنان كه جمعيت مسيحي زيادي نيز دارد مورد استقبال قرار بگيرد و در رقابت با آثار روز دنيا در اين كشور رتبه پنجم فيلم هاي پرفروش لبنان را به‌دست بياورد و همچنين در ديگر كشورهاي عربي مثل عراق و تونس و ... نيز فروش خوبي داشته باشد. اين ظرفيت بالاي سينماي انيميشن ايران كه حركت‌هاي جدي اين چنيني براي آن آغاز راه محسوب مي‌شود، نشان‌دهنده پتانسيل و ظرفيت بالاي دارايي هاي ماست كه در آينده نزديك مي‌تواند با سرمايه گذاري و مديريت درست نه تنها در سطح منطقه قدرت نمايي كند بلكه در برابر سينماي انیميشن روز دنيا نيز به رقابت بپردازد.«شاهزاده روم» در حالي در سينماهاي كشور نمايش داده مي‌شود و با فيلم هاي روز سينماي ايران در جذب مخاطب به رقابت مي‌پردازد كه پيش از اين و در سي و سومين جشنواره بين‌المللي فيلم فجر كه ويترين سينماي ايران محسوب مي‌شود، در حضور برترين فيلم هاي سينمايي رئال ايران توانسته بود مورد تقدير ويژه قرار گيرد.استقبال خوب مردم از اين فيلم سينمايي انيميشن با موضوعي تاريخي و ديني، مي تواند نقطه عطف سينماي روتين و كليشه‌اي امروز ما باشد كه در تسخير فيلم هاي مثلثي و كمدي بي‌محتوا قرار گرفته است.