محدوده تاثیرگذاری وسیله و توسل
در آیات و روایات به صراحت بیان شده که دنیا «دارالاسباب» است و هیچ چیزی در عالم بدون سبب و وسیله، تحقق و جریان نمییابد. در روایت آمده است: «ابی الله ان یجری الاشیاء الاباسبابها؛ خداوند امتناع دارد که چیزها را جز به وسیله اسباب آنها به اجرا درآورد.» (بحارالانوار، ج 2، ص 90، باب 14، حدیث 14 و 15 و همان، ص 168، باب 22، حدیث 1).
از همین رو برای هر چیزی سبب و وسیله مناسب آن چیز لازم است؛ چنانکه در آیات 84 و 85 و 89 سوره کهف از انتخاب سببهای متفاوت از سوی ذوالقرنین برای مقاصد گوناگون سخن به میان آمده است.
امام صادق(ع) میفرماید: خداوند برای هر چیزی سببی و برای هر سببی شرحی و برای هر شرحی کلیدی و برای هر کلیدی علمی و برای هر علمی بابی گویا قرار داد. هر که آن باب ناطق را بشناسد، خدا را شناخته و هر کس انکار کند، خدا را انکار کرده است. آن باب، پیامبر خدا و مائیم». (بحارالانوار، ج 2، ص 90 و ج 2، ص168)
با این همه باید توجه داشت که اسباب مادی و حتی معنوی در یک محدوده میتواند تاثیرگذار باشد.این تاثیر اسباب و وسیله و حتی توسل به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) همانند استفاده از پزشک و دارو و درمان تا یک جایی تاثیر گذار است و از آن پس تاثیری ندارد. امام سجاد(ع) در بیان محدوده تاثیرگذاری وسیله و توسل میفرماید: وَ یَا مَنْ لاَ تُبَدِّلُ حِکْمَتَهُ الْوَسَائِلُ ؛ اى خداوندى که ناموس حکمتت را هیچ وسیله و سببى دگرگون نسازد. (صحیفه سجادیه، دعای سیزدهم).
پس اگر دیدیم که دارو و درمان و توسل و دعا و روزه و مانند آنها تاثیرگذار نیست، بدانیم که حکمتی است که قابل تبدیل با این اسباب و توسل نیست؛ زیرا حکمت الهی همان هدف غایی و مهم و اصلی است که نمیبایست تغییر کند. مثلا وقتی اجل حتمی و نه معلق رسید دیگر جایی برای ماندن نیست و دیگر مرگ عقب نمیافتد.