بدنبال ریزش‌های شدید بورس تهران در ماههای اخیر، سازمان بورس از دیروز با اجرای طرحی حمایتی تلاش کرد تا مانع از ادامه روند افت بی‌سابقه بازار سرمایه شود اما این طرح در همان روز نخست اجرا با انتقاد کارشناسان بازار مواجه شد.
یک کارگزار بورس در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص طرح حمایتی سازمان بورس از سهامداران خرد گفت: این طرح تنها یک مسکن بوده و در کوتاه مدت می‌تواند از روند ریزشی بازار جلوگیری کند.
عظیم ثابت افزود: اتخاذ این سیاست‌ها به بهبود بورس کمک می‌کند ولی این تصمیم تنها  مسکنی برای دوره محدود است و در کوتاه مدت جواب می‌دهد و زمانی که این ابزار برداشته شود همان روند دنبال می‌شود.
ثابت با بیان اینکه این طرح با مکانیزم عرضه و تقاضا همخوانی ندارد، اظهار کرد: مسئولان بورس تنها راه حل برای وضعیت فعلی بورس را ایجاد ضوابط معاملاتی جدید دانستند ولی این سیاست در مکانیزم بازار دخالت می‌کند.
وی اضافه کرد: همچنین این سیاست ایجاد دلزدگی در بورس کرده و این فرضیه را به وجود می‌آورد که اوضاع بازار بسیار وخیم است در حالی که اوضاع بازار چندان هم بحرانی نیست و تنها ترس زیادی در بازار سرمایه ایجاد شده و اکثر صنایع با اصلاح مواجه شدند.
وی با بیان اینکه با این سیاست شاخص بورس تنها 16 واحد رشد کرد و حجم معاملات کاهش یافت، خاطرنشان کرد: باید اقداماتی صورت گیرد که زیر ساختهای بازار درست شود نه اینکه در مکانیزم بازار دخالت کرده و سلیقه‌ای عمل کنیم.
وی با بیان اینکه بورس باید از قبل سیاست‌هایی برای اینگونه موارد اتخاذ کند، ادامه داد: بازار سرمایه بزرگ شده و ابزارهای جدید وارد بازار شده‌اند ولی همزمان با بزرگ شدن بازار نیز باید مدیریت بحران صورت گیرد تا هر زمانی و به هر دلیلی بازار با ریزش مواجه شد، حمایت‌های لازم صورت گیرد.
این فعال بازار سرمایه به توقف طولانی مدت نمادهای پتروشیمی اشاره و عنوان کرد: در حال حاضر شرکتهای پتروشیمی و هلدینگی 40 تا 45 درصد بازار را شامل می‌شوند و متوقف کردن آنها طبیعتاً به سایر سهم‌ها فشار وارد می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: درست است که سازمان بورس منتظر نظر شورای نگهبان است ولی این توقف باید در کوتاه مدت صورت گیرد زیرا توقف یعنی محروم کردن سهامداران از منافع خود که این در بلند مدت نباید رخ داده و ضابطه‌ای و سلیقه‌ای نباشد.
وی یادآور شد: علاوه بر این دولت در خصوص نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی کوتاهی کرده است زیرا برای تعیین نرخ خوراک باید فرمولی تعیین می‌شد تا قیمت خوراک طی 3 تا 5 سال واقعی شود نه اینکه طی یک سال قیمت خوراک 5 برابر افزایش یابد.
ثابت با اشاره به اینکه شوک درمانی و تصمیمات خلق‌الساعه درست نیست، ‌اعلام کرد: دولت باید از پتانسیل بازار سرمایه استفاده کرده و از نظر کارشناسان بازار سرمایه در خصوص افزایش نرخ خوراک بهره‌مند شود.
محدودیت باعث ترس می‌شود
همچنین شاهین شایان آرانی اقتصاددان در گفت‌وگو با فارس در مورد طرح ویژه سازمان بورس برای حمایت از سرمایه‌گذاران که براساس آن از صبح تا ظهر فروش سهام برای سهامداران محدود و بعد از 12 تا 12:30 محدودیت فروش برداشته می‌شود، گفت: محدودیت دلهره و ترس ایجاد می‌کند، وقتی تقاضا برای فروش زیاد است این موضوع باید عارضه‌یابی شود و علت را جست‌وجو کرد نه جلوی آن را گرفت.
وی افزود: عارضه‌یابی علت افزایش صف فروش و تحقیق در مورد آن مهم‌تر از محدود کردن فروش سهام است و این قضیه به مانند محدود کردن سپرده‌گذاران بانکی برای برداشت سرمایه‌شان از بانک و تبدیل سپرده‌شان به پول نقد است که اصلاً منطقی نیست.
شایان آرانی تصریح کرد: این نوع برخورد با سرمایه‌گذاران بازار سرمایه نگران کننده است زیرا معتقد نیستم که وقتی تقاضا برای فروش زیاد است بازار حتماً باید با یک بحران مواجه است.
وی افزود: به نظرم الان بازار سرمایه بحرانی نیست که اقدام به چنین کاری کرده‌اند زیرا اگر بازار بحرانی باشد چنین کارهایی منطقی به نظر می‌رسد مثل بحران‌های 2008-2009 آمریکا و یا آسیای جنوب شرقی که مسئولین بازار برای جلوگیری از حرکات هیجانی و رساندن بازار به حالت نرمال اقداماتی مشابه این کار را انجام دادند.
این اقتصاددان اظهار داشت: محدود کردن فروش سهام در بازار سرمایه پیام خوبی ندارد و نباید سهامدار را از حق طبیعی خود محروم کرد تا شاخص‌ها به صورت تصنعی مثبت شود.
صندوق حمایت از بازار تشکیل شود
از سوی دیگر الله‌وردی رجایی سلماسی رئیس اسبق بورس در گفت‌وگو با فارس در مورد طرح ویژه سازمان بورس برای حمایت از سرمایه‌گذاران خرد گفت: نباید می‌گذاشتند قیمت‌ها این اندازه بالا برود که خریداران متضرر شوند، ‌زیرا افزایش قیمت کاهش قیمت را به دنبال دارد.
وی افزود: سؤالی که من دارم این است که چرا این قدر اجازه دادند قیمت‌ها افزایش یابد که مجبور به اتخاذ تصمیمات خلق‌الساعه برای حمایت از سرمایه‌گذاران خرد شوند.
رئیس اسبق سازمان بورس اظهار داشت: این محدودیت‌ها در زمان طولانی نمی‌تواند ادامه یابد. نوعی مسکن است و جلوی بازار آزاد را می‌گیرد، بازار سرمایه باید آزاد باشد و براساس عرضه و تقاضا قیمت‌ها تعیین شود.
رجایی سلماسی تصریح کرد: شاید آنهایی که گذاشتند شاخص‌ها سیر غیرطبیعی مثبت به خود بگیرند از آن اتفاق پاداش می‌گرفتند و از آن روند خوشحال بودند وگرنه همان موقع باید جلوی چنین وضعیتی را می‌گرفتند نه اینکه اجازه دهند سهامداران ضرر کنند و بعد جلوی آن گرفته شود.
وی افزود: این قبیل اتفاقات ممکن است در آینده هم پیش بیاید و باید از اول جلوی رشد شتابان قیمت‌ها گرفته می‌شد.
رئیس اسبق سازمان بورس در پاسخ به این سؤال که در شرایط بوجود آمده و برای جلوگیری از روند منفی شاخص‌ها راهکار چیست، گفت: زمانی که در سازمان بورس بودم پیشنهاد دادم که صندوق حمایت از بازار سرمایه تشکیل شود یعنی صندوق تشکیل شود که پول و سهم داشته باشد.
رجایی سلماسی اظهار داشت: پیشنهادم به این صورت بود که با کمک این صندوق وقتی که قیمت‌ها بالا می‌رود این صندوق اقدام به عرضه سهم کند و وقتی قیمت‌ها کاهش می‌یابد صندوق اقدام به خرید سهام کند تا بدین ترتیب جلوی نوسان‌های غیر مترقبه گرفته شود که البته در آن زمان با پیشنهادم موافقت نشد.
جزئیات طرح حمایتی
اما جزئیات طرح حمایتی سازمان بورس که از دیروز اجرا شد به شرح زیر است:
براساس این طرح بین ساعت 8:30 الی 12 هر روز، حداکثر حجم سفارش‌های فروش وارده توسط هر کد معاملاتی (اعم از حقیقی و حقوقی) در هر نماد معادل 2 درصد حجم مبنا یا 50 هزار سهم (هر کدام بیشتر باشد) خواهد بود. براین اساس، از ساعت 12 الی 12:30، سقف مذکور اعمال نشده و کلیه سهامداران (اعم از حقیقی و حقوقی) می‌توانند به میزان مورد نظر، سفارش فروش وارد کنند.
لازم به ذکر است در دوره زمانی 12 الی 12:30، سفارش‌های خرید و فروش، بر مبنای قیمت پایانی بازار در ساعت 12 وارد سامانه معاملات خواهد شد.
همچنین سفارش‌های فروش در دوره زمانی 12 الی 12:30 بصورت انجام و ابطال قابل ارسال خواهد بود.
لازم به ذکر است سفارش‌های خرید در بازار کما فی‌السابق و بدون سقف انجام خواهد شد.
در همین رابطه، مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس با تشریح جزئیات این مصوبه گفت: در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از سرمایه‌گذاران حقوقی با اعتقاد به ارزنده بودن سهام، تمایل به حمایت از سهامداران خرد دارند، اما در عین حال تأکید دارند که این حمایت صرفاً در قالب خرید سهام از سهامداران خرد صورت گیرد و نه سهامداران عمده که با این مصوبه، ‌این انتظار مرتفع خواهد شد.
خواجه نصیری همچنین افزود: معمولاً در ابتدای ساعت معاملات، ایجاد صف‌های فروش منجر به تشدید جو روانی در بورس می‌شود، اما انتظار داریم اجرای این طرح، پدیده صف‌نشینی در ابتدای روز را کاهش داده و با توجه به متوازن کردن بازار، زمینه تصمیم‌گیری در خصوص کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه‌نوسان در بلندمدت را در بازار سرمایه فراهم کند.