درس تفسیر
او که از مدت‌ها پیش درد جامعه و مردم را حس کرده بود و تنها راه نجات را در بازگشت به اسلام و قرآن می‌دانست، با برقراری جلسات تفسیر قرآن، در این مسیر قدم نهاد و رسالت عظیم خویش را به انجام رسانید.
تلاش برای وحدت جهان اسلام
وی در حمایت از تأسیس «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» که به دست آیت‌الله بروجردی و با همکاری اندیشمندان «الازهر» مصر، به ویژه شیخ محمد شلتوت ایجاد شده بود، نوشت: راه تقریب، که جمعی از علمای بیدار و مجاهد پیش گرفته‌اند همین است که با نور تفکر، محیط ارتباط اسلامی را روشن سازند و با نوک قلم، باقی‌مانده ابرهای تاریک را از افق فکری مسلمانان زایل گردانند تا وحدت واقعی پایه گیرد، نه اتحاد صوری و قراردادی.
حمایت از ملت فلسطین
در 25 اردیبهشت سال 1327 ش، هم‌زمان با خروج آخرین سرباز انگلیس از خاک فلسطین، «بن گورین» رئیس یکی از سازمان‌های صهیونیستی، خبر شوم تأسیس دولت اشغالگر صهیونیستی را اعلام کرد. از آن تاریخ به بعد، تلاش‌های گسترده‌ای در ابعاد مختلف برای حمایت از حقوق مردم فلسطین صورت گرفته است. آیت‌الله طالقانی نیز از مبارزانی بود که هرگز در برابر این تجاوز، سکوت نکرد و در کنفرانس‌های متعدد از حق ملت فلسطین دفاع کرد. وی در خطبه نماز عید فطر سال 1348 ش، به مسئله فلسطین پرداخت و ضمن آگاه کردن مردم از وضعیت مسلمانان فلسطین و یادآوری مسئولیت آنان در این مبارزه، از آنها خواست تا فطریه خود را برای کمک به مبارزان مسلمان هدیه کنند.
پیام حماسی آیت‏الله طالقانی در محرم سال 1357
محرم سال 1357 ش، برای انقلاب لحظه حساس و سرنوشت‌سازی بود. آیت‌الله طالقانی همگام با امام، برای شدت بخشیدن به قیام مردم، در اول محرم با بهره‌گیری از فرهنگ عاشورا و سخنان قافله‌سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) پیامی حماسی خطاب به ملت ایران فرستاد که منجر به راهپیمایی‌ها و اعتصابات گسترده‌ای شد. ایشان برای وارد کردن ضربات نهایی بر پیکرِ رو به زوال حکومت پهلوی، تصمیم گرفت در حمایت از پیام امام، پیامی دیگر به مناسبت روز تاسوعا (نهم محرم) صادر کند. از این رو، بدون توجه به اخطارهای پی در پی مقامات دولتی، در روز چهارم محرم پیامی دیگر برای ملت ایران فرستاد و اعلام کرد که خود نیز در راهپیمایی روز تاسوعا شرکت خواهد کرد. این اعلامیه همراه پیام امام و تأکید دیگر رهبران دینی، غوغایی به پا کرد، به طوری که در تهران حدود چهار میلیون نفر به خیابان‌ها ریختند و حمایت خود را از رهبری امام خمینی (ره) و برقراری حکومت اسلامی اعلام کردند.
اولین نماز جمعه
با برپایی حکومت جمهوری اسلامی، آیت‌الله طالقانی از طریق یکی از شخصیت‌های بزرگ کشور، برگزاری نماز جمعه در سرتاسر ایران را به امام پیشنهاد کرد که با موافقت وی، این مراسم وحدت‌بخش در سرتاسر میهن اسلامی برگزار شد. بر این اساس به دستور مستقیم حضرت امام، نخستین نماز جمعه تهران به امامت آیت‌الله طالقانی در پنجم مرداد سال 1358 در دانشگاه تهران برپا شد و بیش از یک میلیون نفر در آن شرکت کردند. او هفت نماز جمعه را اقامه کرد که آخرین آن در بهشت‌زهرا، در شانزدهم شهریور سال 1358 بود. آیت‌الله طالقانی درباره اهمیت نماز جمعه می‌گوید: «نماز جمعه مظهر کاملی است از صف توحیدی تمام ملت‌های مسلمان و درعین‌حال آگاهی، تنبه، هوشیاری، افشا کردن دسایس دشمن و مطلع کردن همه مسلمانان به وظایف و مسئولیت‌هایی که دست کم در مدت یک هفته در پیش دارند.
آثار ماندگار
اگرچه زندگانی آیت‌الله طالقانی سراسر مبارزه بود و بارها زندانی و تبعید شد، اما با این حال، آثار ارزشمندی از خود بجا گذاشت. گنجینه‌های ارزشمندی همچون پرتوی از قرآن، مقدمه و تعلیق بر کتاب تنبیه الامة و تنزیه الملة، اسلام و مالکیت، به سوی خدا می‌رویم، پرتوی از نهج‌البلاغه، آینده بشریت از نظر مکتب ما، آزادی و استبداد، آیه حجاب، مرجعیت و فتوا، درسی از قرآن و درس وحدت از یادگارهای جاودان آن عالم فرزانه به شمار می‌روند.
عروج آیت‏الله طالقانی
آیت‌الله طالقانی پس از سال‌ها مبارزه، سرانجام روز دوشنبه 19 شهریورماه سال 1358 به سوی حق شتافت و ملتی در غم فراقش غرق ماتم شدند. انبوه جمعیت پیکرش را برای خاک سپاری به بهشت‌زهرا بردند و صبح سه شنبه در میان شیون مردم، آن پیکر در خاک پنهان شد و دولت یک روز تعطیل و سه روز عزای عمومی اعلام کرد. امام خمینی (ره) در پیامش به ملت داغدار چنین فرمودند: آقای طالقانی یک عمر در جهاد و روشنگری و ارشاد گذراند. او شخصیتی بود که از حبسی به حبسی و از رنجی به رنج دیگر در رفت‌وآمد بود و هیچ‌گاه در بهار بزرگ خود سستی و سردی نداشت. من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکی پس از دیگری از دست بدهم. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود و زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر برنده بود و کوبنده. مرگ او زودرس بود و عمر او پربرکت.
منبع: شخصیت نگار