رهگیری کالا، لازمه مبارزه با قاچاق(نگاه اقتصادی)
در زمان حاضر همه کشورهای دنیا با پدیده قاچاق و یا همان ورود غیرقانونی کالا، مواجه هستند. مسئولین کشورمان نيز همواره بر لزوم مبارزه با قاچاق تأکید دارند چراکه ورود غیرقانونی کالا به کشور و استمرار آن در سال‌های گذشته صدمات بسیاری را به تولیدکنندگان داخلی وارد آورده است. بنابراين لازم است براي حفظ اشتغال کشور به انواع روش‌هاي ممکن، از جلوگیری از ورود کالاهاي قاچاق در مبادی ورودی گرفته تا جلوگیری از فروش آنها در زمان خرده‌فروشی، به مبارزه با قاچاق پرداخت.
مقام معظم رهبری در سخنرانی ابتدای سال خود مبارزه با قاچاق را از جمله کارهای اساسی در جهت تقویت تولید داخلی خواندند و همچنین در سخنرانی روز کارگر در مورد لزوم مبارزه با قاچاق فرمودند:
«مسئله مبارزه با قاچاق را این همه ما تأکید کردیم؛ دولت‌های مختلف از سال‌ها پیش همین‌طور مرتّب آمده‌اند رفته‌اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقّق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمی‌شود، کاملاً می‌شود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور - که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف می‌گویند، نمی‌توانم معیّن بکنم که چقدر؛ امّا رقم‌های گزافی گفته می‌شود - دارد صرف جنس قاچاق می‌شود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید.»
کالاهای قاچاق با روش‌های متنوعی وارد کشور می‌شوند؛ واردات یک کالا ذیل تعرفه کالاهای دیگر، کم اظهاري در میزان واردات کالا، سوء استفاده از مناطق آزاد تجاری و ورود کالا به منظور ترانزیت و عدم خروج آن تنها برخی از روش‌های شناخته شده قاچاقچیان کالا به داخل کشور است. توجه به جلوگیری از این روش‌ها در مبادی ورودی امری ضروری است، ولی باید در نظر داشت اکتفا به کنترل مرزها نمی‌تواند مبارزه‌ای جدی و کارساز با قاچاق کالا به کشور باشد.
روش معقول و منطقی مبارزه با قاچاق کالا، شناسایی کالاهای قاچاق در مبادی فروش است که در اکثر کشورهای دنیا در حال اجراست. در واقع تنها کالایی باید اجازه فروش داشته باشد که تمامی جزئیات مربوط به تولید و یا واردات آن از مسیرهای قانونی به شکل شفاف مشخص باشد. برای رسیدن به این هدف ضروری است رهگیری کالاهای وارداتی در کشور در کل بازه ورود از گمرک تا انبارداری و خرده فروشی در دستور کار قرار بگیرد. در طرح شبنم به این نکته مهم توجه شده و جلوگیری از فروش کالاهای قاچاق در سطح خرده فروشی هدف قرار گرفته بود. وليکن با روی کار آمدن دولت یازدهم اجرای این طرح در وزارت صنعت، معدن و تجارت متوقف شد و در حال حاضر طرحی به منظور مبارزه با قاچاق از طریق رهگیری کالاهای وارداتی و جلوگیری از انبارداری و فروش آنها در حال اجرا نیست.
همچنين در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه نیز بر لزوم مبارزه با قاچاق تا محل عرضه آن در بازار تأکید شده به طوری که در بند پنجاه و هشتم این سیاست‌ها آمده است: «پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار».
بنابراین در کنار بسترسازی‌های لازم برای جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق از مرزهای کشور، ضروری است هرچه سریع‌تر طرحی مشابه طرح شبنم و با اصلاح نقاط ضعف آن، به منظور رهگیری کالاهای وارداتی از لحظه ورود به کشور اجرا شود و همان‌طور که مقام معظم رهبری اشاره داشته‌اند، کالای قاچاق تا داخل مغازه دنبال شود، تا در سال جاری اقدامی مؤثر در جهت مبارزه با قاچاق کالا به کشور باشد.
میرهادی رهگشای- کارشناس ارشد اقتصاد
مقام معظم رهبری در سخنرانی ابتدای سال خود مبارزه با قاچاق را از جمله کارهای اساسی در جهت تقویت تولید داخلی خواندند و همچنین در سخنرانی روز کارگر در مورد لزوم مبارزه با قاچاق فرمودند:
«مسئله مبارزه با قاچاق را این همه ما تأکید کردیم؛ دولت‌های مختلف از سال‌ها پیش همین‌طور مرتّب آمده‌اند رفته‌اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقّق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمی‌شود، کاملاً می‌شود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور - که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف می‌گویند، نمی‌توانم معیّن بکنم که چقدر؛ امّا رقم‌های گزافی گفته می‌شود - دارد صرف جنس قاچاق می‌شود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید.»
کالاهای قاچاق با روش‌های متنوعی وارد کشور می‌شوند؛ واردات یک کالا ذیل تعرفه کالاهای دیگر، کم اظهاري در میزان واردات کالا، سوء استفاده از مناطق آزاد تجاری و ورود کالا به منظور ترانزیت و عدم خروج آن تنها برخی از روش‌های شناخته شده قاچاقچیان کالا به داخل کشور است. توجه به جلوگیری از این روش‌ها در مبادی ورودی امری ضروری است، ولی باید در نظر داشت اکتفا به کنترل مرزها نمی‌تواند مبارزه‌ای جدی و کارساز با قاچاق کالا به کشور باشد.
روش معقول و منطقی مبارزه با قاچاق کالا، شناسایی کالاهای قاچاق در مبادی فروش است که در اکثر کشورهای دنیا در حال اجراست. در واقع تنها کالایی باید اجازه فروش داشته باشد که تمامی جزئیات مربوط به تولید و یا واردات آن از مسیرهای قانونی به شکل شفاف مشخص باشد. برای رسیدن به این هدف ضروری است رهگیری کالاهای وارداتی در کشور در کل بازه ورود از گمرک تا انبارداری و خرده فروشی در دستور کار قرار بگیرد. در طرح شبنم به این نکته مهم توجه شده و جلوگیری از فروش کالاهای قاچاق در سطح خرده فروشی هدف قرار گرفته بود. وليکن با روی کار آمدن دولت یازدهم اجرای این طرح در وزارت صنعت، معدن و تجارت متوقف شد و در حال حاضر طرحی به منظور مبارزه با قاچاق از طریق رهگیری کالاهای وارداتی و جلوگیری از انبارداری و فروش آنها در حال اجرا نیست.
همچنين در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه نیز بر لزوم مبارزه با قاچاق تا محل عرضه آن در بازار تأکید شده به طوری که در بند پنجاه و هشتم این سیاست‌ها آمده است: «پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار».
بنابراین در کنار بسترسازی‌های لازم برای جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق از مرزهای کشور، ضروری است هرچه سریع‌تر طرحی مشابه طرح شبنم و با اصلاح نقاط ضعف آن، به منظور رهگیری کالاهای وارداتی از لحظه ورود به کشور اجرا شود و همان‌طور که مقام معظم رهبری اشاره داشته‌اند، کالای قاچاق تا داخل مغازه دنبال شود، تا در سال جاری اقدامی مؤثر در جهت مبارزه با قاچاق کالا به کشور باشد.
میرهادی رهگشای- کارشناس ارشد اقتصاد