ضرورت بررسي رفع موانع ازدواج آسان درجامعه - بخش پاياني
وقتي برق سکه‌هاي مهريه خوشبختي را مي‌گيرد(گزارش روز)
صدیقه توانا
بيست و اندي سال از تشکيل زندگي مشترکشان مي‌گذرد. ماحصل آن دو فرزند است که در آستانه ورود به دانشگاه هستند. زندگي آرام و شادي دارند، رمز موفقيت زندگي زناشويي‌شان را در يک جمله اين طور خلاصه مي‌کند: «تمام نقاط مشترکمان را روي دايره زندگي ريختيم و اختلاف‌نظرها را کنار گذاشتيم، هرگاه مجبور شويم بنا به مصلحت زندگي از اختلاف‌نظرها حرف بزنيم، چاشني گذشت و ايثار را به آن اضافه مي‌کنيم و به زندگي خود با مهر و وفا و صداقت ادامه مي‌دهيم.»
زندگي زناشويي در کمال سادگي و صداقت و به دور از تشريفات و درک متقابل استحکام مي‌يابد. ولي متاسفانه اين حقيقت ساده از مسير سهل و بي‌آلايش خود در زندگي بعضي از جوانان خارج شده و به يک سري آداب و رسوم و تجملات و توقعات زائد و غيرضروري و دست و پا گير مبتلا شده است.
بايد ريشه اين قيد و بندهاي غيرضروري از بن کنده شود تا راههاي ازدواج سهل و آسان ميسر گردد.
ازدواج سنت رسول‌الله(ص)
«ازدواج سنت من است و هرکسي که از اين سنت پيروي نکند از من نيست.»
اين سخن پر مغز از پيامبر صلح و رحمت و مغفرت است که جوانان را به امر ازدواج و تداوم سلامت جامعه اسلامي توصيه کرده‌اند. به اعتقاد کارشناسان مسائل فرهنگي و تربيتي حرکت پرشتاب علوم در عصر کنوني و پيچيدگي جوامع بشري که به دنبال خود تغييرات سريع و اساسي را در کانون خانواده‌ها به همراه داشته است و تغيير در فرهنگ و خرده فرهنگ‌ها موجب شد تا در امر ازدواج نيز مانند همه امور تغييرات و تحولات چشمگيري را شاهد باشيم.
به باور اين صاحب‌نظران اگرچه اين تغييرات در امر ازدواج و آثار بعد از آن در جوامع اسلامي کمتر از جوامع به اصلاح پيشرفته امروزي بوده است، اما بايد پذيرفت که جوامع اسلامي نيز با وجود سيستم‌هاي پيشرفته اطلاع‌رساني از جمله ماهواره و اينترنت و اهداف شومي که دشمنان امت اسلامي دنبال مي‌کنند، از تغييرات غيرارزشي مصون نمانده‌اند.
سيدهادي ميررکني مشاوره خانواده در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان اين نکته که تغيير در اصل خود چنانچه در مسير صلاح و خير جامعه باشد بسيار پسنديده است، نظرات خوبي در مورد راههاي ازدواج آسان ارائه مي‌دهد و خاطرنشان مي‌کند: «ازدواج يک امر الهي است که رسول گرامي اسلام به آن سفارش بسيار فرموده‌اند. اما جوان امروز جامعه ما بايد بداند که هر قدر دنيا دچار تغيير شود، اساس زندگي سعادتمند و صالح او در گرو ازدواج سالم از جهات مختلف است و نبايد در اين مقوله کوتاهي و ترديد به خود راه دهد.»
نگاهي همه جانبه به ازدواج
ازدواج آنقدر آسان نيست که با صحبت کردن و ارائه چند راهکار بتوان انتظار داشت اين کار ظريف و سنت حسنه اتفاق افتد بلکه بايد يک نگاه همه جانبه به امر مهم ازدواج داشته باشيم.
حجت‌الاسلام محمد آفتابي، کارشناسي فرهنگي در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان مطلب فوق در پاسخ به اين سوال مبني بر چگونگي دستيابي به ازدواج آسان براي جوانان خاطرنشان مي‌کند: «تغيير سبک مشکلات مالي جوانان يکي از راههاي ازدواج آسان است. مسکن، شغل و مباحث مالي مقولاتي است که در صورت رفع شدن آنها هر چند تا مقدار محدودي مي‌تواند زمينه ازدواج آسان را فراهم کند.»
حجت‌الاسلام آفتابي، کار فرهنگي و تغيير ديدگاهها در مورد ازدواج را هم يکي ديگر از اقداماتي مي‌داند که مي‌تواند زمينه ازدواجهاي آسان را در پي داشته باشد.
به اعتقاد وي خانواده‌ها مي‌توانند مهم‌ترين نقش را در جهت دادن ازدواجهاي سهل و آسان ايفا کنند، والدين بايد بر اين نکته تاکيد کنند که ازدواج مانع رزق و روزي فرزندانشان نيست و چه بسا بر عکس هم عمل مي‌کند و البته در کنار اين مسائل، مسئولان هم بايد امکانات مالي ويژه‌اي براي جوانان در نظر گرفته و راه ازدواج آنان را فراهم کنند.»
استقلال فکري داشتن هم يکي ديگر از نکات مهمي است که اين کارشناس فرهنگي به عنوان يک راه‌حل براي ازدواج آسان بيان مي‌کند و در توضيح بيشتر اين نکته خاطرنشان مي‌کند: «گاهي گوش به فرمان بودن دختر و پسرها به خواسته‌هاي زياد والدين در مورد برپايي مراسم ازدواج، مانع پيوندها مي‌شود. ضمن آنکه بايد گفت شتابزدگي هم ازدواج آسان را دشوار مي‌کند. يک جوان بايد فرصت اين را داشته باشد تا در مسير زندگي استعدادهاي نهفته‌اش را شکوفا کرده و به استقلال فکري برسد.»
حجت‌الاسلام آفتابي واقع‌بيني نسبت به مقوله ازدواج را مورد تاکيد قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «تاخير در ازدواج، ازدواجهاي تحميلي، کم شدن واسطه‌ها در پيوند زناشويي هم از ديگر موانع سر راه ازدواج آسان است که ضرورت دارد خانواده‌ها و مسئولان و در ادامه خود جوانان به آنها توجه داشته باشند.»
دادن بينش به جوانان
اعطاي بينش به جوانان در جهت تلاش براي رفع موانع فرهنگي ازدواج يکي ديگر از سرفصل‌هايي است که مي‌توان به عنوان راهکار ازدواج آسان از آن ياد کرد.
اما اينکه چگونه اين بينش و ديدگاه بايد نسبت به ازدواج در جوان به وجود آيد موضوعي است که با دکتر سيده زهرا خاتمي، روان‌شناس در ميان گذاشتيم و نقطه‌نظرات او را در اين مورد جويا شديم. وي در توضيحاتي بر اين عقيده تأکيد مي‌کند: « بايد خود جوان باور کند که با تعلل و تأخير انداختن ازدواج، فرصت جواني را از دست مي‌دهد و در قدم بعدي براي رفع موانع آن تلاش کرده و سعي کند، افکار خانواده‌اش را تغيير دهد و آنها را راضي نمايد که لااقل به خاطر شرايط کنوني دست از توقعات خود بردارند.»
اين روان‌شناس يکي ديگر از موانع ازدواج آسان را ترس جوانان از ازدواج بيان کرده و براي رفع اين مانع در توضيحاتي به گزارشگر کيهان مي‌گويد: «در شرايط امروز اغلب جوانان از شکست در زندگي مي‌ترسند، بنابراين بايد به آنها تذکر داد که احتمال شکست در هر کاري وجود دارد، اما در اين موارد بايد سعي کرد با تدبير، احتمال شکست را کاهش داد نه آنکه از آن کار صرف‌نظر کرد.»
مهريه‌هاي نجومي و فرار از ازدواج
به تازگي در يک شرکت به صورت قراردادي، حسابدار شده است. خودش را اسکندري معرفي مي‌کند و مي‌گويد مجرد است. زماني با او وارد صحبت شدم که پشت ويترين يک کتاب‌فروشي به تماشاي کتاب‌ها و شايد خواندن تنها جلد آنها، ايستاده بود. با حضورم رشته افکارش پاره شد و نظرش را در مورد ازدواج اين‌طور برايم مي‌گويد: «دو سه بار با مادرم به خواستگاري چند تا از دخترهايي که خودش زير نظر گرفته بود رفتيم، اولي از من خانه و ماشين مستقل مي‌خواست، دومي هم مهريه نجومي طلب کرد هر چند که پدر و مادرش مي‌گفتند مهريه را کي داده و کي گرفته، ولي از نظر من مهريه عندالمطالبه است. در خواستگاري سوم متأسفانه آنقدر توقعات عروس خانم زياد بود که فعلاً قيد ازدواج را زده‌ام. چون بنده با يک حقوق کارمندي نمي‌توانستم يک عروسي در تالاري مجلل با فلان ماشين مدل بالا و يک سرويس جواهر و چند مدل غذا بگيرم.»
خوشبختي در کجاست؟
به راستي آيا مهريه سنگين و هزينه بالاي عروسي براي يک شب مي‌تواند يک زوج را در ابتداي زندگي خوشبخت کند؟
مصطفي باستاني مشاور خانواده و روان‌شناس در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان به اين سؤال اين‌طور پاسخ مي‌دهد: «متأسفانه بسياري از خانواده‌ها تصور مي‌کنند با قرار دادن مهريه سنگين براي دخترشان، پايداري زندگي او را تضمين کرده‌اند در حالي که در آموزه‌هاي ديني ما زني که مهرش بالا باشد، الزاماً زن خوشبختي نيست و اين مسئله مذمت هم شده است و اين حقيقتي است که دين، آن را به ما ارائه نموده و رعايت آن مانع ازهم پاشيدگي خانواده است.» وي مي‌گويد: «چه‌بسا خانواده‌هايي که فقط به خاطر همين موضوع با بحران مواجه مي‌شوند و با وصلت‌هايي که فقط به خاطر مهريه سر نمي‌گيرد و عواقب بدي را هم به دنبال مي‌آورد.»
تفاوت خانوار و خانواده در يک نگاه
همواره دو نوع نگاه به فرآيند جامعه‌سازي در عالم داريم، نگاه غرب و نگاه مبتني بر اديان توحيدي. در نگاه غربي به خصوص در سال‌هاي اخير مفهوم خانوار به جاي خانواده شکل گرفته است و اختلافات از همين منظر آغاز مي‌شود.
دکتر محمدرضا کرمي استاد دانشگاه و پژوهشگر در مسائل تربيتي در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان مقدمه فوق در موانعي که بر سر راه ازدواج آسان وجود دارد اشاره کرده و در توضيحات بيشتري خاطرنشان مي‌کند: «در نگاه غربي کارکرد خانوار صرفاً به مفهوم رفع نيازهاي فردي و جسمي ختم مي‌شود، اما مفهوم خانواده در اسلام و اديان توحيدي، کارکردهاي عاطفي، اقتصادي و بقاي نسل را در پي دارد. چراکه خانواده شرط بقاي يک تمدن و بقاي يک فرهنگ است. به عبارت ديگر اين پايداري‌ها جز در سايه خانواده شکل نمي‌گيرد و عملاً کارکرد خانوار نمي‌تواند بقاي تمدن را شکل دهد. بر اين مبناست که در جنگ نرمي که دشمنان عليه تفکرات انقلاب اسلامي به راه انداختند، اولين هجمه ويران کردن بنيان‌هاي خانواده مدنظرشان است.»
دکتر کرمي در ادامه مي‌گويد: «اگر دشمنان بتوانند خانواده را از بين ببرند، فرهنگ و تمدن ديرينه ايراني- اسلامي ما هم نابود مي‌شود و در اين بين حفظ اصالت و کارکرد خانواده علاوه بر يک موضوع شخصي، يک جنبه اجتماعي و ملي هم دارد.»
وي مي‌گويد: «در ساده‌ترين وجه براي بقاي تمدن خودمان بايد به پاخيزيم که خانواده را تقويت و حفظ کنيم و متأسفانه وضعيت امروز کشور از اين منظر در لبه پرتگاه قرار دارد.»
به او مي‌گويم راهکار اين مسئله چيست؟ کرمي در پاسخم، تغيير نگاه عموم جامعه به پديده ازدواج و شکل‌گيري خانواده را يک راهکار مهم مي‌داند و اضافه مي‌کند: «طي سال‌هاي قبل سنت‌هاي بسيار غلط و نابهنجاري در فرآيند شکل‌گيري خانواده وارد شده است، مهريه‌هاي سنگين، مراسم تجملاتي، فاصله‌هاي طولاني بين عقد و عروسي و همسرگزيني‌هاي غلط و مسائلي از اين دست، که همه مردم به نوعي با آن آشنا هستند، از جمله اين سنت‌هاي غلط است، اما آنچه بايد براي رفع اين اتفاقات رقم بزنيم آگاهي‌بخشي به نگاه جوانان و خانواده‌ها نسبت به کارکردهاي ازدواج است.»
وي با ذکر مثالي در اين زمينه مي‌گويد: «مثلاً کمتر خانواده‌اي از تأثير ازدواج بر سلامت روان فرزند خود و جامعه اطلاع دارد و حداکثر احساس مي‌کنند ازدواج مانع انحرافات اخلاقي است، اما ازدواج علاوه بر اين کارکردها، در حوزه اخلاق، کارکردهاي فراتري هم در حوزه عاطفه، روان‌شناسي و سلامت جسمي فرد دارد و به تبع سلامت فرد، سلامت جامعه را خواهيم داشت.»
دکتر کرمي خاطرنشان مي‌کند: «به نظر مي‌رسد موج جديدي از روشنگري در حوزه ضرورت شکل‌گيري خانواده براي جلوگيري از آسيب‌هاي جسمي و رواني بايد آغاز شود و عمده اين بار به عهده رسانه‌ها و مبلغان است که با بيان کارکردهاي متعدد و متنوع ازدواج، مقوله مهم ازدواج را از يک نياز فيزيولوژيک به يک نياز همه‌جانبه در فرد تغيير دهند.»
اين استاد دانشگاه اضافه مي‌کند: «اگر جامعه امروز درک درستي از کارکردهاي فيزيولوژيک، روان‌شناسي، اجتماعي و تمدن‌ساز ازدواج داشته باشد، قطعاً نگرش‌ها به ازدواج و خانواده تغيير خواهد کرد و اين امر در تسهيل ازدواج قطعاً مؤثر خواهد بود.»
معرفي الگوهاي خانواده موفق
معرفي الگوهاي درست از خانواده‌هاي موفق يکي ديگر از راهکارهاي رفع موانع ازدواج آسان است که دکتر کرمي به درستي به آن اشاره کرده و در توضيحات تکميلي آن تصريح مي‌کند: «اگر جوانان با خانواده‌هايي که ازدواج درست در آنها شکل گرفته و امروز با توجه به تمام تنگناهاي معيشتي، زندگي سالمي را از نظر عاطفي و رواني دارند آشنا شوند، قطعاً نگاه آنها نسبت به ازدواج عوض مي‌شود.» وي ضمن انتقاد از صدا و سيما در اين خصوص مي‌گويد: «متأسفانه در صدا و سيما و مطبوعات الگوهاي علمي خانواده‌هاي موفق نمايش داده نمي‌شود و عموماً خانواده‌ها يا آسيب‌ديده هستند يا به صورت تصنعي نمايش داده مي‌شود. رفع اين امر مستلزم ايجاد يک نهضت مستندسازي از زندگي‌هاي موفق است که امروز با توجه به گستردگي فضاي مجازي ارسال پيام به مخاطب در کوتاه‌ترين زمان با کمترين هزينه امکان‌پذير است.»
دکتر کرمي مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد، مسئولان به جاي برگزاري برنامه‌ها و همايش و سخنراني‌ها در اين مورد، بهتر است شروع به مستندسازي و معرفي الگو براي جوانان و بيان کارکردهاي متنوع ازدواج و آسيب‌هاي فراوان تجرد و زندگي بيرون از خانواده براي جوانان نمايند، قطعاً درک اين پيام‌هاي غيرمستقيم براي جوانان اهل تخيل و خوشفکر ايراني جذاب‌تر و مؤثرتر خواهد بود.»
بيست و اندي سال از تشکيل زندگي مشترکشان مي‌گذرد. ماحصل آن دو فرزند است که در آستانه ورود به دانشگاه هستند. زندگي آرام و شادي دارند، رمز موفقيت زندگي زناشويي‌شان را در يک جمله اين طور خلاصه مي‌کند: «تمام نقاط مشترکمان را روي دايره زندگي ريختيم و اختلاف‌نظرها را کنار گذاشتيم، هرگاه مجبور شويم بنا به مصلحت زندگي از اختلاف‌نظرها حرف بزنيم، چاشني گذشت و ايثار را به آن اضافه مي‌کنيم و به زندگي خود با مهر و وفا و صداقت ادامه مي‌دهيم.»
زندگي زناشويي در کمال سادگي و صداقت و به دور از تشريفات و درک متقابل استحکام مي‌يابد. ولي متاسفانه اين حقيقت ساده از مسير سهل و بي‌آلايش خود در زندگي بعضي از جوانان خارج شده و به يک سري آداب و رسوم و تجملات و توقعات زائد و غيرضروري و دست و پا گير مبتلا شده است.
بايد ريشه اين قيد و بندهاي غيرضروري از بن کنده شود تا راههاي ازدواج سهل و آسان ميسر گردد.
ازدواج سنت رسول‌الله(ص)
«ازدواج سنت من است و هرکسي که از اين سنت پيروي نکند از من نيست.»
اين سخن پر مغز از پيامبر صلح و رحمت و مغفرت است که جوانان را به امر ازدواج و تداوم سلامت جامعه اسلامي توصيه کرده‌اند. به اعتقاد کارشناسان مسائل فرهنگي و تربيتي حرکت پرشتاب علوم در عصر کنوني و پيچيدگي جوامع بشري که به دنبال خود تغييرات سريع و اساسي را در کانون خانواده‌ها به همراه داشته است و تغيير در فرهنگ و خرده فرهنگ‌ها موجب شد تا در امر ازدواج نيز مانند همه امور تغييرات و تحولات چشمگيري را شاهد باشيم.
به باور اين صاحب‌نظران اگرچه اين تغييرات در امر ازدواج و آثار بعد از آن در جوامع اسلامي کمتر از جوامع به اصلاح پيشرفته امروزي بوده است، اما بايد پذيرفت که جوامع اسلامي نيز با وجود سيستم‌هاي پيشرفته اطلاع‌رساني از جمله ماهواره و اينترنت و اهداف شومي که دشمنان امت اسلامي دنبال مي‌کنند، از تغييرات غيرارزشي مصون نمانده‌اند.
سيدهادي ميررکني مشاوره خانواده در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان اين نکته که تغيير در اصل خود چنانچه در مسير صلاح و خير جامعه باشد بسيار پسنديده است، نظرات خوبي در مورد راههاي ازدواج آسان ارائه مي‌دهد و خاطرنشان مي‌کند: «ازدواج يک امر الهي است که رسول گرامي اسلام به آن سفارش بسيار فرموده‌اند. اما جوان امروز جامعه ما بايد بداند که هر قدر دنيا دچار تغيير شود، اساس زندگي سعادتمند و صالح او در گرو ازدواج سالم از جهات مختلف است و نبايد در اين مقوله کوتاهي و ترديد به خود راه دهد.»
نگاهي همه جانبه به ازدواج
ازدواج آنقدر آسان نيست که با صحبت کردن و ارائه چند راهکار بتوان انتظار داشت اين کار ظريف و سنت حسنه اتفاق افتد بلکه بايد يک نگاه همه جانبه به امر مهم ازدواج داشته باشيم.
حجت‌الاسلام محمد آفتابي، کارشناسي فرهنگي در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان مطلب فوق در پاسخ به اين سوال مبني بر چگونگي دستيابي به ازدواج آسان براي جوانان خاطرنشان مي‌کند: «تغيير سبک مشکلات مالي جوانان يکي از راههاي ازدواج آسان است. مسکن، شغل و مباحث مالي مقولاتي است که در صورت رفع شدن آنها هر چند تا مقدار محدودي مي‌تواند زمينه ازدواج آسان را فراهم کند.»
حجت‌الاسلام آفتابي، کار فرهنگي و تغيير ديدگاهها در مورد ازدواج را هم يکي ديگر از اقداماتي مي‌داند که مي‌تواند زمينه ازدواجهاي آسان را در پي داشته باشد.
به اعتقاد وي خانواده‌ها مي‌توانند مهم‌ترين نقش را در جهت دادن ازدواجهاي سهل و آسان ايفا کنند، والدين بايد بر اين نکته تاکيد کنند که ازدواج مانع رزق و روزي فرزندانشان نيست و چه بسا بر عکس هم عمل مي‌کند و البته در کنار اين مسائل، مسئولان هم بايد امکانات مالي ويژه‌اي براي جوانان در نظر گرفته و راه ازدواج آنان را فراهم کنند.»
استقلال فکري داشتن هم يکي ديگر از نکات مهمي است که اين کارشناس فرهنگي به عنوان يک راه‌حل براي ازدواج آسان بيان مي‌کند و در توضيح بيشتر اين نکته خاطرنشان مي‌کند: «گاهي گوش به فرمان بودن دختر و پسرها به خواسته‌هاي زياد والدين در مورد برپايي مراسم ازدواج، مانع پيوندها مي‌شود. ضمن آنکه بايد گفت شتابزدگي هم ازدواج آسان را دشوار مي‌کند. يک جوان بايد فرصت اين را داشته باشد تا در مسير زندگي استعدادهاي نهفته‌اش را شکوفا کرده و به استقلال فکري برسد.»
حجت‌الاسلام آفتابي واقع‌بيني نسبت به مقوله ازدواج را مورد تاکيد قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «تاخير در ازدواج، ازدواجهاي تحميلي، کم شدن واسطه‌ها در پيوند زناشويي هم از ديگر موانع سر راه ازدواج آسان است که ضرورت دارد خانواده‌ها و مسئولان و در ادامه خود جوانان به آنها توجه داشته باشند.»
دادن بينش به جوانان
اعطاي بينش به جوانان در جهت تلاش براي رفع موانع فرهنگي ازدواج يکي ديگر از سرفصل‌هايي است که مي‌توان به عنوان راهکار ازدواج آسان از آن ياد کرد.
اما اينکه چگونه اين بينش و ديدگاه بايد نسبت به ازدواج در جوان به وجود آيد موضوعي است که با دکتر سيده زهرا خاتمي، روان‌شناس در ميان گذاشتيم و نقطه‌نظرات او را در اين مورد جويا شديم. وي در توضيحاتي بر اين عقيده تأکيد مي‌کند: « بايد خود جوان باور کند که با تعلل و تأخير انداختن ازدواج، فرصت جواني را از دست مي‌دهد و در قدم بعدي براي رفع موانع آن تلاش کرده و سعي کند، افکار خانواده‌اش را تغيير دهد و آنها را راضي نمايد که لااقل به خاطر شرايط کنوني دست از توقعات خود بردارند.»
اين روان‌شناس يکي ديگر از موانع ازدواج آسان را ترس جوانان از ازدواج بيان کرده و براي رفع اين مانع در توضيحاتي به گزارشگر کيهان مي‌گويد: «در شرايط امروز اغلب جوانان از شکست در زندگي مي‌ترسند، بنابراين بايد به آنها تذکر داد که احتمال شکست در هر کاري وجود دارد، اما در اين موارد بايد سعي کرد با تدبير، احتمال شکست را کاهش داد نه آنکه از آن کار صرف‌نظر کرد.»
مهريه‌هاي نجومي و فرار از ازدواج
به تازگي در يک شرکت به صورت قراردادي، حسابدار شده است. خودش را اسکندري معرفي مي‌کند و مي‌گويد مجرد است. زماني با او وارد صحبت شدم که پشت ويترين يک کتاب‌فروشي به تماشاي کتاب‌ها و شايد خواندن تنها جلد آنها، ايستاده بود. با حضورم رشته افکارش پاره شد و نظرش را در مورد ازدواج اين‌طور برايم مي‌گويد: «دو سه بار با مادرم به خواستگاري چند تا از دخترهايي که خودش زير نظر گرفته بود رفتيم، اولي از من خانه و ماشين مستقل مي‌خواست، دومي هم مهريه نجومي طلب کرد هر چند که پدر و مادرش مي‌گفتند مهريه را کي داده و کي گرفته، ولي از نظر من مهريه عندالمطالبه است. در خواستگاري سوم متأسفانه آنقدر توقعات عروس خانم زياد بود که فعلاً قيد ازدواج را زده‌ام. چون بنده با يک حقوق کارمندي نمي‌توانستم يک عروسي در تالاري مجلل با فلان ماشين مدل بالا و يک سرويس جواهر و چند مدل غذا بگيرم.»
خوشبختي در کجاست؟
به راستي آيا مهريه سنگين و هزينه بالاي عروسي براي يک شب مي‌تواند يک زوج را در ابتداي زندگي خوشبخت کند؟
مصطفي باستاني مشاور خانواده و روان‌شناس در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان به اين سؤال اين‌طور پاسخ مي‌دهد: «متأسفانه بسياري از خانواده‌ها تصور مي‌کنند با قرار دادن مهريه سنگين براي دخترشان، پايداري زندگي او را تضمين کرده‌اند در حالي که در آموزه‌هاي ديني ما زني که مهرش بالا باشد، الزاماً زن خوشبختي نيست و اين مسئله مذمت هم شده است و اين حقيقتي است که دين، آن را به ما ارائه نموده و رعايت آن مانع ازهم پاشيدگي خانواده است.» وي مي‌گويد: «چه‌بسا خانواده‌هايي که فقط به خاطر همين موضوع با بحران مواجه مي‌شوند و با وصلت‌هايي که فقط به خاطر مهريه سر نمي‌گيرد و عواقب بدي را هم به دنبال مي‌آورد.»
تفاوت خانوار و خانواده در يک نگاه
همواره دو نوع نگاه به فرآيند جامعه‌سازي در عالم داريم، نگاه غرب و نگاه مبتني بر اديان توحيدي. در نگاه غربي به خصوص در سال‌هاي اخير مفهوم خانوار به جاي خانواده شکل گرفته است و اختلافات از همين منظر آغاز مي‌شود.
دکتر محمدرضا کرمي استاد دانشگاه و پژوهشگر در مسائل تربيتي در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با بيان مقدمه فوق در موانعي که بر سر راه ازدواج آسان وجود دارد اشاره کرده و در توضيحات بيشتري خاطرنشان مي‌کند: «در نگاه غربي کارکرد خانوار صرفاً به مفهوم رفع نيازهاي فردي و جسمي ختم مي‌شود، اما مفهوم خانواده در اسلام و اديان توحيدي، کارکردهاي عاطفي، اقتصادي و بقاي نسل را در پي دارد. چراکه خانواده شرط بقاي يک تمدن و بقاي يک فرهنگ است. به عبارت ديگر اين پايداري‌ها جز در سايه خانواده شکل نمي‌گيرد و عملاً کارکرد خانوار نمي‌تواند بقاي تمدن را شکل دهد. بر اين مبناست که در جنگ نرمي که دشمنان عليه تفکرات انقلاب اسلامي به راه انداختند، اولين هجمه ويران کردن بنيان‌هاي خانواده مدنظرشان است.»
دکتر کرمي در ادامه مي‌گويد: «اگر دشمنان بتوانند خانواده را از بين ببرند، فرهنگ و تمدن ديرينه ايراني- اسلامي ما هم نابود مي‌شود و در اين بين حفظ اصالت و کارکرد خانواده علاوه بر يک موضوع شخصي، يک جنبه اجتماعي و ملي هم دارد.»
وي مي‌گويد: «در ساده‌ترين وجه براي بقاي تمدن خودمان بايد به پاخيزيم که خانواده را تقويت و حفظ کنيم و متأسفانه وضعيت امروز کشور از اين منظر در لبه پرتگاه قرار دارد.»
به او مي‌گويم راهکار اين مسئله چيست؟ کرمي در پاسخم، تغيير نگاه عموم جامعه به پديده ازدواج و شکل‌گيري خانواده را يک راهکار مهم مي‌داند و اضافه مي‌کند: «طي سال‌هاي قبل سنت‌هاي بسيار غلط و نابهنجاري در فرآيند شکل‌گيري خانواده وارد شده است، مهريه‌هاي سنگين، مراسم تجملاتي، فاصله‌هاي طولاني بين عقد و عروسي و همسرگزيني‌هاي غلط و مسائلي از اين دست، که همه مردم به نوعي با آن آشنا هستند، از جمله اين سنت‌هاي غلط است، اما آنچه بايد براي رفع اين اتفاقات رقم بزنيم آگاهي‌بخشي به نگاه جوانان و خانواده‌ها نسبت به کارکردهاي ازدواج است.»
وي با ذکر مثالي در اين زمينه مي‌گويد: «مثلاً کمتر خانواده‌اي از تأثير ازدواج بر سلامت روان فرزند خود و جامعه اطلاع دارد و حداکثر احساس مي‌کنند ازدواج مانع انحرافات اخلاقي است، اما ازدواج علاوه بر اين کارکردها، در حوزه اخلاق، کارکردهاي فراتري هم در حوزه عاطفه، روان‌شناسي و سلامت جسمي فرد دارد و به تبع سلامت فرد، سلامت جامعه را خواهيم داشت.»
دکتر کرمي خاطرنشان مي‌کند: «به نظر مي‌رسد موج جديدي از روشنگري در حوزه ضرورت شکل‌گيري خانواده براي جلوگيري از آسيب‌هاي جسمي و رواني بايد آغاز شود و عمده اين بار به عهده رسانه‌ها و مبلغان است که با بيان کارکردهاي متعدد و متنوع ازدواج، مقوله مهم ازدواج را از يک نياز فيزيولوژيک به يک نياز همه‌جانبه در فرد تغيير دهند.»
اين استاد دانشگاه اضافه مي‌کند: «اگر جامعه امروز درک درستي از کارکردهاي فيزيولوژيک، روان‌شناسي، اجتماعي و تمدن‌ساز ازدواج داشته باشد، قطعاً نگرش‌ها به ازدواج و خانواده تغيير خواهد کرد و اين امر در تسهيل ازدواج قطعاً مؤثر خواهد بود.»
معرفي الگوهاي خانواده موفق
معرفي الگوهاي درست از خانواده‌هاي موفق يکي ديگر از راهکارهاي رفع موانع ازدواج آسان است که دکتر کرمي به درستي به آن اشاره کرده و در توضيحات تکميلي آن تصريح مي‌کند: «اگر جوانان با خانواده‌هايي که ازدواج درست در آنها شکل گرفته و امروز با توجه به تمام تنگناهاي معيشتي، زندگي سالمي را از نظر عاطفي و رواني دارند آشنا شوند، قطعاً نگاه آنها نسبت به ازدواج عوض مي‌شود.» وي ضمن انتقاد از صدا و سيما در اين خصوص مي‌گويد: «متأسفانه در صدا و سيما و مطبوعات الگوهاي علمي خانواده‌هاي موفق نمايش داده نمي‌شود و عموماً خانواده‌ها يا آسيب‌ديده هستند يا به صورت تصنعي نمايش داده مي‌شود. رفع اين امر مستلزم ايجاد يک نهضت مستندسازي از زندگي‌هاي موفق است که امروز با توجه به گستردگي فضاي مجازي ارسال پيام به مخاطب در کوتاه‌ترين زمان با کمترين هزينه امکان‌پذير است.»
دکتر کرمي مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد، مسئولان به جاي برگزاري برنامه‌ها و همايش و سخنراني‌ها در اين مورد، بهتر است شروع به مستندسازي و معرفي الگو براي جوانان و بيان کارکردهاي متنوع ازدواج و آسيب‌هاي فراوان تجرد و زندگي بيرون از خانواده براي جوانان نمايند، قطعاً درک اين پيام‌هاي غيرمستقيم براي جوانان اهل تخيل و خوشفکر ايراني جذاب‌تر و مؤثرتر خواهد بود.»