گروه‌گزارش
سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی فرصت و مجال مناسبی است تا به ریشه یابی و یادآوری شرایطی که منجر به پیروزی این خیزش مردمی و اسلام‌خواهانه شد پرداخته شود. ناگفته پیداست که این انقلاب برخاسته از عوامل متعددی است که می توان به اجمال احصاء کرد و برای هر یک، ساعتها گفت و نوشت اما در یک دسته‌بندی کلی می‌توان این عوامل را به سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با زیرشاخه‌های متعدد تقسیم کرد. نقش عوامل فرهنگی در این طغیان و غلیان مردمی بیشتر از سایر عوامل بوده است، مردمی که نمی توانستند مناسک و مناسبتهای مذهبی را در شرایط دلخواه برگزار کنند یا از سینما و فیلمهای ارزشی محروم بودند، همه هنر به ابتذال کشیده شده بود، کتابهای بازار فاقد محتوای مناسب بودند و کتابهای وزین در پستوها پنهان بودند؛ همه این شرایط مردم را به این جمع بندی رساند که جز با تغییر ساختار حاکمیت و سپردن حکومت به دست رهبری کبیر چون امام خمینی (ره) مقدور و ممکن نیست.
اسلام در فرهنگ مردم عادی شده بود؛ مردم ایران فرهنگ صد درصد دینی و مذهبی را انتخاب کرده و همین را به عنوان راهگشای انقلاب خود قرار داده بودند و با اقتباس از این فرهنگ دینی توانستند پشت سر رهبر حرکت کنند و بتوانند برنظامی که سابقه دیرینه چندین هزار ساله داشت به پیروزی برسند، اگر مردم ما فرهنگ خودشان را بر اساس ارزش ها و دین انتخاب نمی کردند شاید انقلاب به نتیجه نمی رسید.
معصومه ابراهیمی، فعال فرهنگی و سیاسی در این مورد به گزارشگر کیهان می گوید: آن معیار و ویژگی که باعث شد انقلاب ما جهت گیری منسجم و خاصی پیدا کند و همین طور در یک فرآیند زمانی کوتاه به پیروزی برسد ابعاد فرهنگی انقلاب بود، برای این که اگر به شعارهای مردم در انقلاب 57 دقت کنیم و همین‌طور در پایه های انقلاب اسلامی که مبتنی بر اتفاقات سال 42 بود در واقع مردم با استناد به این فرهنگ دینی توانستند انقلاب را به پیروزی برسانند. بنابراین فکر می کنم نقش اسلام نه تنها تاثیرگذار بوده بلکه مهمترین عامل پیروزی انقلاب بوده است.
راهگشا بودن فرهنگ دینی و مذهبی
فرهاد تجری، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به ریشه های فرهنگی مردم ایران و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی، می گوید: مردم ایران با توجه به صبغه دینی و مذهبی خاصی که داشتند و با عنایت به درسی که از مکتب اهل بیت علیهم السلام، مبنی بر عدم ظلم پذیری، تقید و تعصب نسبت به اجرای موازین اسلامی گرفته بودند مطلوب و خواسته اصلی شان یعنی اجرای برنامه و مباحث فرهنگی برگرفته از این فرهنگ غنی را اجرا کردند.
وی نیز در گفت و گو با گزارشگر کیهان اهمیت عوامل فرهنگی را این‌طور توضیح می دهد: در زمان طاغوت و خصوصاً در اواخر دوران پهلوی دوم، سردمداران حکومت به نحو خاصی دنبال این بودند که ارزش ها کمرنگ شود و سعی داشتند فرهنگ مردم را به سمت اباحه گری و آریاگرایی سوق بدهند که برگرفته از فرهنگ غرب بود و جا انداختن این فرهنگ، به عنوان یک فرهنگ غالب برای رژیم قبلی مهم بود.
مردم پیگیر فرهنگ اصیل
" فیلم های سینمایی، کتاب و نشریات دوره طاغوت بر این اصل استوار بود که فرهنگ دینی، ملی و تاریخی مردم را به یک فرهنگ غربی هدایت کنند که تذکرهای بزرگان و خصوصاً حضرت امام (ره) و روحانیون و بزرگان دیگر که پرچمدار حرکت انقلاب بودند و توجه مردم به اسلام ناب محمدی، موجب حساسیت جامعه شد و در مسیر انقلاب و شعارهای انقلابی و دینی قرار گرفتند و اساساً مردم به دنبال احیای آن فرهنگ اصیل بودند.”
تجری با بیان مطلب فوق نقش مردم را در احیای فرهنگ اصیل اسلامی مهم می داند و ادامه می دهد: احیای فرهنگ اصیل اسلامی به مانند سایر حوزه‌ها مستلزم پشت پا زدن به فرهنگ باستان‌گرایانه، طاغوتی، تشریفاتی وغربی حاکم بر جامعه بود که از این طریق احیا و ترویج فرهنگ اسلامی میسر شود که به یمن و برکت انقلاب اسلامی این امر شکل گرفت و امروز خدا را شاکریم که کشور عزیزمان به برکت رهبری، ولایت فقیه، خون شهدا، فرهنگ ایثارگری و مقاومت، حضور و فهم بالای مردم در عرصه های مختلف اعم از دوره انقلاب و دوران دفاع مقدس، علی رغم شیطنت‌ها و کاستی و تبلیغات رسانه ای سنگین علیه مردم ایران، بازهم ما به عنوان یک کشور پیشرو الگو در سطح کشورهای منطقه و اسلامی مطرح هستیم.
نیره اخوان بی طرف، نماینده مردم اصفهان در مجلس با بیان اینکه باید به پدیده انقلاب اسلامی یک نگاه کلی داشت، می گوید: اگر به انقلاب اسلامی بنگریم، این انقلاب سه رکن اساسی داشت یکی وجود حضرت امام (ره) به عنوان یک مرجع دینی و رهبر، دیگری مطالبه مردم مبنی بر تحقق بخشیدن به فرهنگ اسلامی و حاکمیت اسلامی و رکن دیگر هم خود مردم بودند؛ اعتقاد به ولایت فقیه و مرجعیت می توانست یک بحث کاملاً فرهنگی اسلامی باشد که از طرفی دیگر تبعیت و حرف شنوی مردم از این مرجعیت و رهبری انقلاب هم یکی از مولفه های فرهنگی است که فرهنگ اسلامی مردم باعث شد از کسی که راه را نشان می داد، تبعیت کنند و همین مسائل فرهنگی بود که باعث شد که این انقلاب به ثمر بنشیند.
وی در ادامه با اشاره به شاخص های فرهنگی از جمله کتاب، سینما و سایر شاخص ها به گزارشگر کیهان می‌گوید: کتاب یکی از اساسی ترین ابزارهای فرهنگی بود که در پیروزی انقلاب نقش مهمی ایجاد کرد کتاب هایی توسط انقلابیون منتشر می شد، باعث روشنگری مردم می‌شد و مردم می فهمیدند که چه کسانی بر ما سلطه دارند و چه کسانی منافع ملی را به تاراج می برند و از طریق مطالعه همین کتاب ها فهمیدند که شاه دست نشانده و عامل خودشان است که تمام موقعیت ها را در داخل و خارج منازل کنترل می کرد؛ .کسانی که قبل از انقلاب حرف حق می زدند، پشت میله های زندان بودند و با سختی‌های زیادی زندگی می کردند و این ها همه زمینه هایی را ایجاد کرد، کسانی که آگاه بودند و خانواده هایی که عزیزان آنها در زندان به سر می بردند، نقش موثری در آگاه سازی مردم داشتند و منجر شد تا مردمی که اعتقادات اسلامی راسخی داشتند، این انقلاب را همراهی کنند.
نقش اسلام در جانفشانی انقلابیون
حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی، استاد حوزه و دانشگاه و رئیس سابق مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز تصریح می کند: عمده عواملی که موجب پیروزی و موفقیت نظام  بود مرهون فرهنگ دینی جامعه ما است یعنی اگر چنانچه مسئله دین و اسلام مطرح نبود هیچ کس حاضر نبود جان خود را فدای این پیروزی کند مردم در شرایط سختی به صحنه آمدند و تلاش کردند تا این پیروزی حاصل شد از این رو دین که همان فرهنگ جامعه ایرانی است بیشترین نقش را داشت به ویژه این که قبل از انقلاب 15 خرداد با عاشورا همزمان شد و جالب اینکه اصل پیروزی انقلاب هم با عاشورا تقارن داشت.
یعنی 15خرداد که امام(ره) را دستگیر کردند عاشورای امام حسین(ع)، و 22 بهمن هم همزمان بود با عاشورا در سال 57.
بنابراین بیشترین شور و هیجان مردم مرهون امام حسین(ع) است که امام(ره) فرمودند ما هرچه داریم از محرم و صفر داریم بنابراین فرهنگ جامعه ما بیشترین سهم را در پیروزی نظام جمهوری اسلامی ایران دارد که البته دیکتاتوری رژیم منحوس پهلوی، حضور نیروهای بیگانه و تحقیر ملت در برابر بیگانگان هم موثر بود.
ولی عامل اصلی ارزش های دینی بود تا این انقلاب به نتیجه برسد و به تعبیرحضرت امام(ره) انفجار نور اتفاق بیفتد.
انقلاب اسلامی الگویی پذیرفته شده در جهان
شرایط مطرح شده در مورد اوضاع فرهنگی پیش از انقلاب به گونه ای بود که مردم مسلمان نمی توانستند آن را بربتابند و تلاش کردند نظامی بر مسند بنشانند که حائز شرایط خواسته شده آنها باشد اما بعد از انقلاب فضا به چه سمتی سوق پیدا کرد؟  تجری با اشاره به وضعیت فعلی جمهوری اسلامی ایران در جهان، می گوید: شاید برخی از کشورها جایگاه رفیع ایران را در منطقه به زبان نیاورند، اما الگوبرداری از فرهنگ ایرانی- اسلامی برای کشورهای منطقه به عنوان یک فرصت تلقی شود و برای هر ایرانی این وضعیت مایه فخر و مباهات است.البته ما نباید غافل باشیم که اکنون هم تحت هجمه ها و تهدیدات دشمن هستیم و دشمن هم به دنبال این است که استحکام فرهنگی ما را به هم بریزد، همان‌گونه که مقام معظم رهبری متذکر شده اند، هجمه فرهنگی، جنگ نرم، شبیخون فرهنگی و مباحث اینچنینی مولفه هایی جدی هستند که همه به دلیل اثرگذاری، فرهنگ غنی کشور و ارزش های نظام  باعث شده دشمن از هجمه فرهنگی به عنوان یک اصل مهم استفاده کند.
وی تصریح می کند: همان گونه که مردم ایران، قبل از انقلاب اسلامی و در مقاطع مختلف پس از انقلاب بصیرت از خود نشان دادند و در جنگ اقتصادی، نظامی و در میادین مختلف پیروز شدند، قاعدتاً باید انتظار داشته باشیم که دشمنان در حوزه فرهنگ، بیکار ننشینند و فرهنگ به عنوان زیربنا مورد هدف دشمن باشد باید در این شرایط به داشته های خودمان افتخار کنیم و به معرفی آنها بپردازیم و بر اساس همین داشته های فرهنگی بتوانیم در عرصه داخلی و بین المللی موفقیت هایی داشته باشیم؛ ایران از یک کشوری که یک کپی برداری از فرهنگ منحط غربی بود، امروز به لطف خداوند و به یمن انقلاب اسلامی، دارای فرهنگ غنی اسلامی شده است.
یادگار مهم امام خمینی(ره)
حجت الاسلام ابراهیمی هم می گوید: درباره تحولی که در جامعه ما در رابطه با فرهنگ دینی ایجاد شده تصور می کنم احصاء خوبی نداریم و نتوانسته ایم معرفی کنیم؛ محافل قرآنی را ببینید، عزاداری امام حسین(ع) را ببینید، امسال بیش از کسانی که توانستند برای اربعین ویزا بگیرند بدون ویزا به کربلا رفتند و با وجود اینکه می دانستند که راه سختی های زیادی دارد. از طرفی جامعه ما اکنون زیرو رو شده و نسل جوان در قالب های مختلف تغییر یافته است که یکی از آنها بسیج است یکی از دستاوردهای بزرگ نظام مقدس جمهوری اسلامی و از یادگارهای  بنیانگذار جمهوری اسلامی وجود این ارتش 20 میلیونی است که در جامعه ما از همه نیروهای مسلح اثرگذارتر است.
وی همچنین اظهار می دارد: باید در نظر داشته باشیم جوانان زیادی را که قرآن خوان و حافظ قرآن شده‌اند؛ بنده امام جماعت مسجدی در تهرانپارس هستم و می بینم شب هایی که برای نماز جا نداشتیم لذا مساجد پر و محافل ما پر رونق است، یا عزاداری ای که امسال در ایام محرم شد در جهان بی سابقه بود و جالب ترین و مهم‌ترین بخش هم این بود که مردم فرماندهی این حرکت را برعهده گرفتند که در همه کشور هم منسجم برگزار شد.که این البته محدود به اهل تشیع نبود و اهل تسنن هم در کنار آحاد مردم در صحنه بودند که یکی از دستاوردهای مهم انقلاب است در مجموع پیشرفت کشور ما در حد اعجاب بوده و ان شاء الله تحت رهبری امام گونه مقام معظم رهبری این گستره افزایش پیدا کند.
دستاوردهای انقلاب در حوزه فرهنگی
اخوان هم با اشاره به وضعیت فرهنگی کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، بیان می کند: در پیروزی انقلاب تحرک خود مردم، اعتقادات خاص فرهنگی آنها و نقش رهبری تعیین کننده بود و بعد از انقلاب اسلامی، اساسی‌ترین مطالبه مردم استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود که در زیرمجموعه همان حکومت اسلامی که مردم خواهان آن بودند، حوزه کتاب، فرهنگ، عفاف و ارزش های اسلامی هم وجود دارد؛ کتاب هایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر می شود، روشنگری های بیشتری به مردم می دهد و حتی در حوزه سینما و تئاتر، دستاورهای قابل توجهی داشتیم البته همه اینها نیازمند این بود که کانون مدونی هم  داشته باشند مثلاً اگر در زمینه کتاب بحث می کنیم، باید راه، روش و برنامه های خاصی را تدوین کنیم که هر کتابی نوشته نشود و همه این مولفه های فرهنگی از قبیل سینما و تئاتر، میزان و روابطی دارد که باید با بحث جبهه و جنگ که بعدها پیش آمد، مرتبط باشد تا باعث روشنگری مردم، باشد.
معصومه ابراهیمی با اشاره به اینکه بعد از انقلاب متولیان امر سعی کرده اند در چارچوب موازین قانونی و در موارد اجرایی ارزش های انقلاب را اعمال کنند می گوید: از آنجایی که در مقابل نظام دینی ما دشمنانی قد علم کرده‌اند و بیکار ننشسته اند، یکی از آسیب هایی که برنامه‌ریزی فرهنگی ما را توانست تحت تاثیر قرار دهد تهاجم فرهنگی بود که خارج از مرزهای کشور برنامه‌ریزی شده بود و سعی کردند به طرق مختلف وارد کشور ما بکنند؛ متاسفانه در برخی جاها زمینه هایی فراهم شد که تهاجم فرهنگی توانست تا حدودی آثار خود را برجای بگذارد ولی با وجود این آسیب، بازهم درصد زیادی از مردم به ویژه قشرهای متوسط به استنثای مرفهین بی درد به فرمایش امام(ره) دغدغه مسائل فرهنگی و دینی را دارند و برای آن تلاش می کنند اما این جایی کار را سخت می کنند ومتولیان فرهنگی ما همچنان باید تلاش کنند تا هم آسیب های ناشی از تهاجم فرهنگی را دفع کنند و از طرف دیگر سعی کنند فرهنگ دینی و انقلابی که ما به استناد به آن توانستیم نظام اسلامی را مستقر کنیم و انقلاب را به پیروزی برسانیم برای نسل های بعد هم به خوبی تدوین و حفاظت و در کنار آن، ضعف ها را آسیب شناسی کنند.