یحیی جهانگیری
 درک دقیق از معنا و زمان اعلان تئوری صدور انقلاب، از طرف امام نشان می‌دهد که امام حتی قبل اینکه انقلاب، عینیت یابد، تحقق غایتش را در صادر نمودن آن می‌دید. «صدور انقلاب اسلامي از لحظه ورود حضرت امام (ره) به پاريس و اوجگيري نهضت مقدس مردم ايران در كانون توجهات جامعه جهاني قرار گرفت و اولين پرسش‌ها در اين باب، توسط نهادهاي سياسي غرب و قبل از پيروزي انقلاب اسلامي مطرح گرديد.»1 از این روی امام(ره) نه بعد از انقلاب که قبل از انقلاب هم، دغدغه‌مند صدور انقلاب بودند. حال آن که برخی با عدم درک صحیح از صدور انقلاب، آن را پروژه‌ای متعلق به اوایل انقلاب می‌دانند!
با تامل در خاطرات یکی از یاران امام2، آن حضرت حتی در اسفند سال 41، انقلاب را به سه مرحله تقسیم نموده بودند: «شما بدانید که مبارزه ما سه مرحله دارد؛ نخست: اسلامی کردن ایران، دوم: اسلامی کردن کشورهای اسلامی، سوم: اسلامی کردن جهان. آن روز است که به مولایم مهدی (عج) عرض می‌کنم: جهان منتظر قدوم مبارک توست».
آيا صدور انقلاب منحصر و محدود به سال‌هاي اوليه پيروزي انقلاب است!؟ آيا تنها در آن سال‌هاي پرشور پيام انقلاب اسلامي جاذبه داشت!؟ مگر نه آن است که جاذبه پيام‌ انقلاب اسلامی ایران، در نيازهاي بشريت نهفته است و  مگر امروز آن نيازها مرتفع شده‌اند که دیگر این پيام، تازگی و جاذبه برای بشر، نداشته باشد!؟ انقلاب اسلامي يک رويداد نيست که صدورش نيز متوقف به زمان خاصي باشد.3 انقلاب اسلامي يک فرآيندي است که تا تشکیل تمدن اسلامی، رفاه و آزادی همه مستضعفان باید در گسترش آن کوشید. همچنان که امام فرمود: «مقصد این است که اسلام، احکام اسلام، احکام جهانگیر اسلام زنده بشود و پیاده بشود و همه در رفاه باشند و همه آزاد باشند، همه مستقل باشند.»4
انقلاب‏ها به صورت طبيعي ميل به گسترش دارند و انقلاب اسلامي نيز از اين قاعده مستثنا نبود. از اين نظر مي‏توان گفت كه صدور انقلاب‏ها، يك پروسه و فرآيندي طبيعي است و همچنان ادامه دارد. حضرت امام نیز صدور انقلاب را امري طبيعي مي‏دانستند و معتقد بودند، از آنجا كه ماهيت انقلاب در ايران اسلامي است، كاملاً طبيعي است كه ديگر مسلمانان هم تحت تأثير انديشه‏هاي آن قرار گيرند.
صدور انقلاب، یک بایسته
در باور امام (ره) «ما موظفیم که اسلام را در همه جای دنیا معرفی کنیم.»5  زیرا آن بزرگمرد، مظلوم و غریب بودن اسلام در دنیای امروز را درک می‌کرد.6 حضرت امام (ره) در عین توجه به مشکلات معیشتی مردم، غفلت از اهداف و آرمان‌های انقلاب را به مسئولان گوشزد می‌نمود: «مسائل اقتصادي و مادي اگر لحظه‏اي مسئولين را از وظيفه‏اي كه بر عهده دارند منصرف كند، خطري بزرگ و خيانتي سهمگين را به دنبال دارد. بايد دولت اسلامي تمام سعي و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنمايد، ولي اين بدان معني نيست كه آنها را از اهداف عظيم انقلاب كه ايجاد حكومت جهاني است منصرف كند.»7 از منظر رهبر معظم انقلاب نیز انقلاب، دو جهت دارد: یکی مبارزه با استبداد داخلی است و جهت دیگر، سخن و پیام نو انقلاب برای دنیا و بشریت. این چیزی است که دنیا را به خود جذب کرد. «پیام جهانی و انسانی اسلام است که او را به ستایش وادار می‏کند. جنبه‏ دوم، بسیار مهم است؛ ما باید بتوانیم این را بیان کنیم.»8 همچنان که ایشان فرموده‌اند، صادر کردن تفکر انقلابی و اندیشه مبارزه به بیرون مرزها، بسی مهم‌تر از مبارزه با استبداد داخلی می‌باشد.
شاید به خاطر اهمیت موضوع بود که رهبر معظم انقلاب حدود یک ماه بعد از رهبری انقلاب، در نوزدهم تيرماه 1368 به تبیین نظریه صدور انقلاب پرداختند.9 رهبر فرزانه در جای دیگری، صدور انقلاب را تداوم راه انبیا و ستیز با آن را کار دشمن شمرده و هرگونه احساس ندامت و خجلت از انجام آن را نکوهیده‌اند: «ما به اين كار و انجام اين وظيفه افتخار مى‏كنيم. اين، راه انبياست و ما اين راه را بايد ادامه دهيم... چرا ما بايد از صادر كردن توحيد و اخلاق انبيا و روح فداكارى و اخلاص و تزكيه‏ اخلاقى به كشورهاى ديگر خجالت بكشيم؟! چرا بايد شرم كنيم از اين‏كه غيرت و حميت صحيح و ايستادگى در مقابل قدرت‌هاى باطل را به صورت درس عملى به ملت‌هاى ديگر ارايه و تعليم بدهيم؟ ملت‌ها باور نمى‏كنند كه بشود با عوامل و مزدوران قدرت‌هاى استكبارى درافتاد. ما درافتاديم و پيروز هم شديم. چرا اين عمل و تجربه‏ خودمان را در اختيار افكار عمومى ملت‌ها نگذاريم؟ ما اين انقلاب را صادر مى‏كنيم. ما از اين‏كه بتوانيم توحيد و مكتب انبيا و روش‌هاى انسانىِ پاكيزه و طيب و طاهر و صبر و مقاومت و ايثار را به كشورهاى ديگر صادر كنيم، هيچ ابايى نداريم. رسانه‏هاى غربى كه با پول صهيونيست‌ها و با تدبير سياستمداران خبيث و ظالم و فاسد اداره مى‏شوند، مى‏خواهند جنجال درست كنند و ما را از اين حرف و عمل كه فرهنگ و مفاهيم انقلاب بايد صادر شود، پشيمان كنند.»10
صدور انقلاب، کاری فرهنگی
صدور انقلاب، صدور پیام و رسالت انقلاب اسلامی و انتقال ارزش‏های معنوی و الهی به گوش جهانیان است که این امر در سایه‏ زور و لشکرکشی انجام نمی‏شود بلکه جهت نیل به این هدف باید کلیه‏ امکانات و ابزارهای پیام‌رسانی، محتوای پیام، موقعیت زمان و مکان، نیازهای مخاطبان در مناطق مختلف دنیا مورد توجه و دقت قرار گیرد. انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و به تعبیر شهید مظلوم دکتر بهشتی «انقلاب ارزش‏ها» محسوب می‏شود.11 مقام معظم رهبری نیز بر این امر صحه گذاشتند: «اگر منظور اين است كه ما مواد منفجره صادر مى‏كنيم، اين ادعا دروغ است.... صدور انقلاب، به معناى صادر كردن ارزش‌هاى انقلابى و افشاگرى درباره‏ مستبدها و ظالم‌هاى عالم، وظيفه و تكليف الهى ماست. اگر اين كار را نكنيم، كوتاهى كرده‏ايم.»12 در اوایل انقلاب عده‌ای، صدور انقلاب را رویکرد نظامی تفسیر می‌کردند، اینجا بود که امام (ره) رویکرد فرهنگی را پیشنهاد نمودند: «اینکه می‏گوییم باید انقلاب ما به همه جا صادر بشود، این معنی غلط را از آن برداشت نکنند که ما می‏خواهیم کشورگشایی کنیم. ما همه‏ کشورهای مسلمین را از خودمان می‏دانیم. همه‏ کشورها باید در محل خودشان باشند، ما می‏خواهیم این چیزی که در ایران واقع شد و این بیداری که در ایران واقع شد و خودشان از ابرقدرت‏ها فاصله گرفتند و دست آنها را از مخازن خودشان کوتاه کردند، این در همه‏ ملت‏ها و در همه‏ دولت‏ها بشود. آرزوی ما این است...»13
رهبر معظم انقلاب در آغازین ایام رهبری، قالب صدور انقلاب را  نه یک قالب نظامی که فرهنگی شمردند: «پس از پيروزى انقلاب اسلامى، سردمداران تبليغات جهانى روى اشاعه‏ فرهنگ انقلابى اسلام جنجال راه انداختند و آن را به عنوان صدور انقلاب - با معناى غلطى كه از صدور انقلاب مى‏كردند - مورد تهاجم تبليغاتى قرار دادند. همه‏ رسانه‏ها در سرتاسر عالم، روى اين نكته و كلمه تكيه مى‏كنند كه جمهورى اسلامى درصدد صدور انقلاب است! خباثت آنها در اين‏جاست كه صدور انقلاب را به معناى صدور مواد منفجره و ايجاد درگيرى در گوشه و كنار عالم و از اين قبيل كارها معرفى مى‏كنند! كه اين هم مثل بقيه‏ خباثت‌هاى تبليغاتى دنياى غرب، يك ترفند رذيلانه است.»14
در قاموس فکری امام (ره) و مقام معظم رهبری، صدور انقلاب یک تلاش نرم‌افزاری است نه نظامی و... امام (ره)  بر این امر تصریح داشتند: «ما كه مي‏گویيم بايد انقلاب به همه جا صادر بشود، اين معني غلط را از او برداشت نكنند كه ما مي‏خواهيم كشورگشایي كنيم.»15 در فرازی دیگر، ایشان رویکرد نظامی به این مقوله را نه یک امر مطلوب که حتی ناممکن می‌دانستند: «ما که می‏گوییم اسلام را می‏خواهیم صادر کنیم، معنایش این نیست که ما سوار طیاره بشویم و بریزیم به ممالک دیگر، یک همچو چیزی نه ما گفتیم و نه ما می‏توانیم.»16 رهبر انقلاب نیز، صدور انقلاب را فرهنگی می‌شمارند: «صدور انقلاب، صدور تجاوز و جنگ و به معنای گرفتن زمین‏های دیگران نیست... صدور انقلاب به معنای صدور پیام و صدور رسالت انقلاب است، صدور ارزش‏هایی مانند استقلال، عدم وابستگی، خودکفایی، خصلت‏های انسانی پاک، ایمان، شرف، افتخار، حمایت از مستضعفان و...»17 در بیانی دیگر امام (ره)، تبیین اندیشه‌های انقلاب را صدور انقلاب می‌دانند: « صدور انقلاب به معنی لشکرکشی نیست، بلکه می‌خواهیم حرفمان را به دنیا برسانیم.»18
تفكر فراملي و ديد جهاني حضرت امام (ره) نیز انقلاب اسلامي را نه در چارچوب مقابله با طاغوت ايران كه به مثابة جريان مبارزه با تمام «مستكبرين» و «ستمگران» عالم معنا مي‌كرد و از همان ابتدا همه «مسلمين» و بلكه «مستضعفين» جهان را مخاطب خويش مي‌خواند.19 زیرا در قاموس فکری ایشان «اسلام مرزي نمي‏شناسد.»20  از این جهت بود که می‌فرمود: «ما بايد در صدور انقلابمان به جهان كوشش كنيم و تفكر اينكه ما انقلابمان را صادر نمي‏كنيم، كنار بگذاريم زيرا اسلام بين كشورهاي مسلمان فرقي قائل نمي‏باشد و پشتيبان تمام مستضعفين جهان است.»21  
بدیهی است که امام روش تبلیغی و استفاده از ابزار رسانه‌ها را شیوه عملی صدور انقلاب معرفی می‌کردند: «ما که می‏گوییم اسلام را می‏خواهیم صادر کنیم، معنایش... این است که می‏توانیم به وسیله‏ دستگاه‏هایی که داریم، به وسیله‏ همین صدا و سیما، به وسیله‏ مطبوعات، به وسیله‏ گروه‏هایی که به خارج می‏روند، اسلام را آن طوری که هست معرفی کنیم. اگر آن طوری که هست معرفی بشود، مورد قبول همه خواهد بود.»22 مقام معظم رهبری نیز استفاده از ابزارهای متناسب با زمان و مخاطب را اثرگذار می‌دانند: «ماییم و تفکر و معارف اسلامی، ماییم و پیام انقلاب اسلامی؛ ما باید بتوانیم اینها را درست به دنیا برسانیم... ما باید بتوانیم مفاهیم و معارف اسلامی و آنچه را که متعلق به ماست، بیان کنیم؛ البته باید با لحن و بیان روشنفکرانه و کاملاً مترقی و با استفاده از واژگان متناسب با هر دوره و زمان باشد.»23
در باور امام براي مقابله با ترفندهاي دشمن ما باید از اهرم صدور فرهنگی انقلاب، بهره بگیریم: «ما بايد در صدور انقلابمان به جهان كوشش كنيم ... از طرفي ديگر تمام قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها كمر به نابوديمان بسته‏اند و اگر ما در بسته بمانيم قطعا با شكست مواجه خواهيم شد. ما بايد حسابمان را صريحا با قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها يكسره كنيم و به آنها نشان دهيم كه با تمام گرفتاري‌هاي مشقت‏باري كه داريم با جهان برخورد مكتبي مي‏نمایيم.»24
موج الگوی‌گیری از انقلاب
با پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، موج حمايت از تمام نهضت‌ها و جنبش‌هاي رهايي‌بخش به پا خاست. آقای صبحی الجابی، پژوهشگر و نویسنده‏ سوری در خصوص تأثیر و بازتاب جهانی فرهنگ و تمدن انقلاب اسلامی اظهار می‏دارد: انقلاب اسلامی فرهنگ و تمدن حقیقی را برای جهانیان به ارمغان آورد. این تمدن در تمام زمینه‏های سیاست، حقوق بشر و اخلاق، با فرهنگ و تمدن غرب تفاوت اساسی دارد. به هر حال، هرکس فرهنگ انقلاب اسلامی را الگوی خود قرار دهد حتما پیروز خواهد شد.25
از این روی بود که امام انديشه صدور انقلاب را به هيچ عنوان آرمان‏گرايانه و غير عملي تلقي نمي‏كرد؛ بلكه آن را واقعيتي ممكن مي‏دانست و در بسياري از مناطق جهان اسلام آن را به رأي‏العين مي‏ديد. «نهضت مقدس ايران، نهضت اسلامي است. از اين جهت ‏بديهي است كه همه مسلمين جهان تحت تاثير آن قرار مي‏گيرند.»26 «ما امروز دورنماي صدور انقلاب اسلامي را در جهان مستضعفان و مظلومان بيش از پيش مي‏بينيم.»27 و آن مرد بزرگ، نشانه‌های تحقق این پدیده را نمایان می‌دید: «امروز قدرت ایرانی و قدرت اسلام در ایران به طوری است که توجه همه ملّت‏های ضعیف را به خودش معطوف کرده است و اسلام صادر شد در سرتاسر دنيا، از اين سياه‏هاي عزيزي كه در آمريكا هستند و تا آفريقا و تا شوروي و همه جا، نور اسلام تابيده است و توجه مردم به اسلام شده است. و مقصود ما از صدور انقلاب همين بود و تحقق پيدا كرد و ان‌شاءالله اسلام در همه‏جا غلبه بر كفر پيدا خواهد كرد.»28
اسامه ابوحمدان، نماینده‏ جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در لبنان، انتفاضه‏ مردمی فلسطین را یکی از ثمرات انقلاب اسلامی در ایران می‏داند و در این باره می‏گوید: «با پیروزی انقلاب اسلامی، مهم‌ترین خواسته مسلمانان در قرن بیستم تحقق یافت. مسلمانان جهان انقلاب اسلامی را الگو و سرمشق خود می‏دانند.»29
گیزلاکرافت، دانشمند آلمانی شرکت‌کننده در همایش بین‏المللی «گفت‌وگوی فرهنگ‏ها: حافظ، گوته و پوشکین»، با اعلام این مطلب گفت: «اسلام در دهه‏های اخیر به الگو و مکتب نیرومندی تبدیل شده که در سایه‏ آن مبارزه شدید با مادیگری و برای احیای معنویت جریان دارد.»30
________________
1. دولت‌آبادی، فیروز، مقاله «صدور انقلاب تمنا و تقابلی از درون و بیرون»، ص 35.
لینک مستقیم:
 www.navideshahed.com/fa/index/php?Page=definition&UID=95847
.2 آقای عسگراولادی.
3. دبیری مهر، امیر، مقاله «صدور انقلاب؛ خیال یا واقعیت»، سایت باشگاه اندیشه
لینک مستقیم:
 www.bashgah.net/pages-19302.html
4. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، «صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی»، ص 31.
5. امام خمینی(ره)، روح‌الله، صحیفه نور، ج 18، ص 102-103، در دیدار با مسئولان دانشگاه امام صادق(ع)، مورخ 62/6/15.
6- همان.
7. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، مقاله «صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی»، ص 47.
8. بیانات مقام معظم رهبری مورخ 1380/11/17 در دیدار با اعضای شورای عالی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
9. بیانات مقام معظم رهبری مورخ 1368/4/19 در دیدار و بیعت اقشار مختلف مردم کشور با معظم‌له.
10. نگاه کنید به سایت معظم له به نشانی
 www.khamenei.ir
11. سالار، محمد، مقاله «انقلاب اسلامی و صدور ارزش‌های فرهنگی»، ص 23.
12. نگاه کنید به سایت معظم‌له به نشانی
 www.khamenei.ir
13. امام خمینی(ره)، روح‌الله، صحیفه نور، ج 13، ص 127، در جمع سفرای کشورهای اسلامی، مورخ 28/7/59.
14. بیانات مقام معظم رهبری مورخ 1368/4/19 در ديدار و بيعت اقشار مختلف مردم كشور با معظم له.
15. مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، مقاله «صدور انقلاب از ديدگاه امام خمينى»، ص59.
16. همان، ص 61 ـ 60.
17. سالار، محمد، مقاله «انقلاب اسلامی و صدور ارزش‌های فرهنگی»، ص22 که نقل کرده از مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی، صص 364 و 366، شهید محمدجواد باهنر.
18. امام خمینی(ره)، روح‌الله، صحيفه نور، ج 19، ص414.
19. مقاله «صدور انقلاب/ بازشناسي جريان افول»،  نشريه دانشجويي خيزش.
لینک مستقیم:
www.balagh.net/persian/specific/10_fajr/enqelab/‌sodor/02/htm
20. مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، مقاله «صدور انقلاب از ديدگاه امام خمينى(ره)»، ص13.
21. همان، صص 34 و 35.
22. مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، مقاله «صدور انقلاب از ديدگاه امام خمينى(ره)»،
 ص 61 ـ 60.
23. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مورخ 17/11/80.
24. مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، مقاله «صدور انقلاب از ديدگاه امام خمينى(ره)»، صص 34 و 35.
25. سالار، محمد، مقاله «انقلاب اسلامی و صدور ارزش‌های فرهنگی»، صص 26 و 27./ روزنامه کیهان، شماره‏ 16440، ص 16.
26. مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، مقاله «صدور انقلاب از ديدگاه امام خمينى(ره)»، ص25.
27. همان، ص92.
28. امام خمینی(ره)، روح‌الله، صحیفه نور، ج 11، ص 266، پیام امام خمینی (ره) به مناسبت سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، 22/11/58.
29. سالار، محمد، مقاله «انقلاب اسلامی و صدور ارزش‌های فرهنگی»، ص28./ روزنامه کیهان، مورخ 10/11/77.
30. همان، ص21.