آسیب‌های دولت تک‌گزینه(نگاه)
احمد حیدری
در دو سال گذشته یکی از انتقادهای اصلی منتقدان این بوده است که دولت یازدهم، دولتی «تک گزینه» است؛ یعنی عملا تمام مسیرهای اساسی کار و پیشرفت در کشور را به مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها گره زده است. منتقدان، در مقام مستند کردن نظر خود به موارد گوناگونی اشاره می‌کنند؛ از اظهارات رئیس‌جمهور در جریان رقابت‌های انتخاباتی و تعابیری نظیر «تعامل با کدخدا» گرفته، تا بازخوانی عقبه تئوریک دولت و نظریات افرادی نظیر آقای سریع‌القم که معتقدند تنها راه «پیشرفت پایدار» قرار گرفتن در مدارهای توسعه جهانی تحت کنترل آمریکا و چند کشور اروپایی است و برای پذیرفته شدن در این مدارها، هرگونه اقدامی که از نظر کدخدا غیرسازنده و غیر مطلوب است، باید کنار گذاشته شود.
اما هفته گذشته معاون اول رئیس‌جمهور در همایش فرمانداران با توسل به قسم جلاله تلاش کرد که این انگاره‌سازی درباره دولت را «دروغ و کذب» بخواند. آقای جهانگیری گفت: «به آن دوستانی که گاهی اوقات با حسن‌نیت می‌گویند که این دولت چشمش به خارج است، والله این دروغ و کذب است. این دولت خودش را آماده کرده که اگر تحریم‌ها تشدید شود، این کشور را اداره کند. ما برنامه نوشتیم: بنده در میز خودم برنامه نوشتم و سه سناریو دارم و این‌طور نیست که اگر اتفاقی افتاد ما دست‌پاچه شویم. وزارتخانه‌ای که فعلا به صورت جدی درگیر مذاکرات است، فعلا وزارت خارجه است، امروز هیچ دستگاه دیگری درگیر توافق نیست و از هیچ مدیر دیگری پذیرفته نیست که چنین واژه‌ای را به کار ببرد.» (خبرگزاری تسنیم 94/3/10)
ناراحتی آقای جهانگیری بیراه نیست؛ این بد است که دولت، دولتی «تک گزینه» شناخته شود؛ دولت تک‌گزینه یعنی دولتی که از خود جوشش و تحرک ندارد و چشمش به دست دشمن است که کی تحریم را برمی‌دارد؛ دولت تک گزینه یعنی دولتی که ظرفیت‌های درونی را معطل گذاشته و ملتش را دست بسته فرض کرده و منتظر عنایت بیرونی است؛ دولت تک‌گزینه یعنی دولتی که تن‌آساست و با مدیریت جهادی بیگانه است و برای رونق و پیشرفت کشور به دنبال لطف فلان دولت مستکبر است...
امثال همین معانی بد است که معاون اول محترم را به صرافت می‌اندازد که از برچسب «دولت تک گزینه» با قسم «والله» تبری بجوید.
اما در نقطه مقابل این اظهار تبری، سخنان چند روز قبل رئیس‌جمهور در مراسم اعطای جایزه محیط زیست قرار دارد. آقای روحانی در این مراسم گفت: «تحریم ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید، تا مسئله محیط زیست حل شود. تا اشتغال جوان‌ها حل شود. تا آب خوردن مردم حل شود. تا منابع آبی زیاد شود. تا بانک‌های ما احیا شود» (شبکه خبر سیما 94/3/17)
متاسفانه سخنان رئیس‌جمهور و موکول کردن حل تمام مشکلات حتی «آب خوردن مردم» به رفع «تحریم‌ها» نتیجه‌ای جز تایید دیدگاه دولت «تک‌گزینه» ندارد و از همه بدتر اینکه این اظهارات هم‌زمان با مذاکرات سرنوشت‌ساز هسته‌ای بیان می‌شود. البته آقای روحانی یک‌بار دیگر نیز در ماه‌های اول دولت یازدهم و در آستانه مذاکرات ژنو (مهر 92) از خزانه خالی کشور سخن گفته بود، اما آن زمان برخی این سخنان را به پای نوپا بودن دولت گذاشتند و اظهار خوشبینی کردند که زمان بر پختگی و جامع‌نگری در بیان مواضع بیفزاید.
اما با تکرار صریح چنین مواضع نامناسبی، آیا رئیس‌جمهور محترم به این واقعیت فکر کرده‌اند که این حد از تک‌گزینه نشان دادن دولت چه اثری بر مذاکرات و ادبیات و لحن تیم مذاکره‌کننده کشورمان می‌گذارد؟ آیا دولت تک‌گزینه و تصویرگری غیرواقعی از ملت و در حال له‌له زدن نشان دادن کشور برای رفع تحریم‌ها، به تیم مذاکره‌کننده اقتدار می‌دهد یا ذلت؟ آیا این اندازه دست بسته نشان دادن دولت و ملت، طرف مقابل ما در مذاکرات را که زورگو و زیاده‌خواه است، به طمع تحمیل زورگویی و فزون‌طلبی بیشتر نمی‌اندازد؟
حالا که بحث «آب» مطرح شد، بد نیست رئیس محترم دولت به این سوال هم پاسخ دهد که مگر دولت سال گذشته در یک روال فراقانونی و با عنایت مقام معظم رهبری مجوز برداشت 10 میلیارد دلاری از منابع صندوق توسعه ملی را برای اجرای طرح‌های آب و خاک دریافت نکرد؟ (رک: اظهارات معاون اول رئیس‌جمهور در همایش روز روستا- 93/7/15 پایگاه اطلاع‌رسانی دولت) با این وصف، چه انگیزه‌ای می‌تواند در پس گره زدن حتی این مقوله با مسئله تحریم‌ها وجود داشته باشد؟
این روزها در آستانه سالگرد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، بد نیست اظهارات رئیس‌جمهور محترم بازخوانی شود تا مشخص شود ایشان چه سهمی را برای تحریم در مشکلات کشور قائل بود و زمان‌بندی‌های 15 روزه و 100 روزه او برای حل مشکلات کشور از چه قرار بودند؟
شاید یادآوری آن وعده‌ها و سخنان، برای دولتی که امروز خود را تک‌گزینه و دست‌بسته و محتاج رفع تحریم برای هر تحرکی می‌بیند، منشأ تدبیر و امید باشد؛ به همین جهت از میان حدود 100 وعده و شعار اقتصادی آقای دکتر روحانی، یادآوری تنها 15 مورد زیر خالی از لطف نیست. جالب آنکه ایشان در آن دوره، اجرایی کردن این وعده‌ها را موکول به آینده مبهم و رفع تحریم نکرده و با تشبث به ادبیات «ما می‌توانیم» انجام تمام این وعده‌ها را امکان‌پذیر می‌دانستند:
1- همین کارخانه‌های موجود در کشور اگر به جای 20 درصد توان با 60 درصد توان کار کنند، بخش عظیمی از مشکلات اشتغال‌زایی در کشور برطرف می‌شود.
2- در ماه‌های ابتدای آغاز به کار دولت «تدبیر و امید» موانع از سر راه تولید برداشته می‌شود.
3- ما باید به سیاست‌های ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری عمل کنیم، نه اینکه فقط شعار دهیم.
4. اصلاح نظام اداری نیز جزء اولویت‌های من است زیرا با اصلاح نظام اداری جلوی فسادها گرفته می‌شود.
5. ما باید قبل از جذب سرمایه خارجی ابتدا به فکر جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور باشیم.
6. اساس سیاست من بالا بردن ثروت ملی و رونق تولید و اشتغال و بهبود فضای کسب و کار و توزیع عادلانه ثروت است.
7. روی آوردن به مسیر واردات بزرگ‌ترین بی‌عدالتی است. یعنی عدالت این است که در شرایط فشار دشمن ما بتوانیم در داخل به تولید کمک کنیم، فضا را بهبود ببخشیم، تولید داخل را افزایش دهیم و بر مقدار واردات بکاهیم.
8. شعارهای سیاسی ما با عملکردهای اقتصادی سازگار نیست. چرا که در شعار سیاسی، شعار مقاومت می‌دهیم، اما در مقام عمل شعار اقتصاد مقاومتی برقرار نیست.
9. کارخانه‌های کشور بین 20 تا 40 درصد در حال فعالیت هستند، ما باید همه مراکز تولیدی را به فعالیت کامل 100 درصدی برسانیم و این کار امکان‌پذیر است.
10. در برنامه من علاوه بر برنامه‌های میان‌مدت برای حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاست خارجی و امور فرهنگی، برنامه کوتاه‌مدت یک ماهه و 100 روزه وجود دارد. ما می‌توانیم در یک زمان کوتاه تحول اقتصادی در کشور به وجود آوریم و در آن تحول اقتصادی با ایجاد یک دوره تنفس به کارخانه‌ها و مراکز تولیدی که مشکل دارند این معضلات را حل کنیم.
11. ما با یک تفاهم بین بانک مرکزی و بانک‌های کارگشا قادر هستیم آن همه اجناسی که در گمرکات ما انبار شده به بازار برگردانیم و همه این‌ها در یک برنامه کوتاه‌مدت امکان‌پذیر است.
12. موانع تولید با یک تدبیر قابل حل و فصل است، برخی موارد در کوتاه‌مدت و بخشی نیز به بلندمدت بازمی‌گردد.
13. در حال حاضر بیش از 41 هزار واحد صنعتی نیمه تمام داریم و اگر 34 هزار میلیارد تومان اعتبار در اختیار این واحدها گذاشته شود، همه کامل و فعال می‌شود و 499 هزار نفر را مشغول به کار می‌کند.
14. در اقتصاد مقاومتی باید به دنبال تولید داخل و رشد اقتصادی برویم و خرج‌های بیجای دولت را کم کرده و به جای شعار، برنامه‌ریزی و کار کنیم؛ مداوم واردات زیاد نشود و تولیدات آخر ما افزوده شود و با استقامت اهداف اقتصادی از جمله چشم‌انداز را دنبال کنیم.
15. در دولت تدبیر و امید همراه با یارانه‌های نقدی، یارانه‌های کالایی نیز داده می‌شود تا اقشار ضعیف دیگر دغدغه معیشتی نداشته باشند؛ چرا که اساس اقتصاد دولت من آرامش به مردم و از بین بردن نگرانی است.
در دو سال گذشته یکی از انتقادهای اصلی منتقدان این بوده است که دولت یازدهم، دولتی «تک گزینه» است؛ یعنی عملا تمام مسیرهای اساسی کار و پیشرفت در کشور را به مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها گره زده است. منتقدان، در مقام مستند کردن نظر خود به موارد گوناگونی اشاره می‌کنند؛ از اظهارات رئیس‌جمهور در جریان رقابت‌های انتخاباتی و تعابیری نظیر «تعامل با کدخدا» گرفته، تا بازخوانی عقبه تئوریک دولت و نظریات افرادی نظیر آقای سریع‌القم که معتقدند تنها راه «پیشرفت پایدار» قرار گرفتن در مدارهای توسعه جهانی تحت کنترل آمریکا و چند کشور اروپایی است و برای پذیرفته شدن در این مدارها، هرگونه اقدامی که از نظر کدخدا غیرسازنده و غیر مطلوب است، باید کنار گذاشته شود.
اما هفته گذشته معاون اول رئیس‌جمهور در همایش فرمانداران با توسل به قسم جلاله تلاش کرد که این انگاره‌سازی درباره دولت را «دروغ و کذب» بخواند. آقای جهانگیری گفت: «به آن دوستانی که گاهی اوقات با حسن‌نیت می‌گویند که این دولت چشمش به خارج است، والله این دروغ و کذب است. این دولت خودش را آماده کرده که اگر تحریم‌ها تشدید شود، این کشور را اداره کند. ما برنامه نوشتیم: بنده در میز خودم برنامه نوشتم و سه سناریو دارم و این‌طور نیست که اگر اتفاقی افتاد ما دست‌پاچه شویم. وزارتخانه‌ای که فعلا به صورت جدی درگیر مذاکرات است، فعلا وزارت خارجه است، امروز هیچ دستگاه دیگری درگیر توافق نیست و از هیچ مدیر دیگری پذیرفته نیست که چنین واژه‌ای را به کار ببرد.» (خبرگزاری تسنیم 94/3/10)
ناراحتی آقای جهانگیری بیراه نیست؛ این بد است که دولت، دولتی «تک گزینه» شناخته شود؛ دولت تک‌گزینه یعنی دولتی که از خود جوشش و تحرک ندارد و چشمش به دست دشمن است که کی تحریم را برمی‌دارد؛ دولت تک گزینه یعنی دولتی که ظرفیت‌های درونی را معطل گذاشته و ملتش را دست بسته فرض کرده و منتظر عنایت بیرونی است؛ دولت تک‌گزینه یعنی دولتی که تن‌آساست و با مدیریت جهادی بیگانه است و برای رونق و پیشرفت کشور به دنبال لطف فلان دولت مستکبر است...
امثال همین معانی بد است که معاون اول محترم را به صرافت می‌اندازد که از برچسب «دولت تک گزینه» با قسم «والله» تبری بجوید.
اما در نقطه مقابل این اظهار تبری، سخنان چند روز قبل رئیس‌جمهور در مراسم اعطای جایزه محیط زیست قرار دارد. آقای روحانی در این مراسم گفت: «تحریم ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید، تا مسئله محیط زیست حل شود. تا اشتغال جوان‌ها حل شود. تا آب خوردن مردم حل شود. تا منابع آبی زیاد شود. تا بانک‌های ما احیا شود» (شبکه خبر سیما 94/3/17)
متاسفانه سخنان رئیس‌جمهور و موکول کردن حل تمام مشکلات حتی «آب خوردن مردم» به رفع «تحریم‌ها» نتیجه‌ای جز تایید دیدگاه دولت «تک‌گزینه» ندارد و از همه بدتر اینکه این اظهارات هم‌زمان با مذاکرات سرنوشت‌ساز هسته‌ای بیان می‌شود. البته آقای روحانی یک‌بار دیگر نیز در ماه‌های اول دولت یازدهم و در آستانه مذاکرات ژنو (مهر 92) از خزانه خالی کشور سخن گفته بود، اما آن زمان برخی این سخنان را به پای نوپا بودن دولت گذاشتند و اظهار خوشبینی کردند که زمان بر پختگی و جامع‌نگری در بیان مواضع بیفزاید.
اما با تکرار صریح چنین مواضع نامناسبی، آیا رئیس‌جمهور محترم به این واقعیت فکر کرده‌اند که این حد از تک‌گزینه نشان دادن دولت چه اثری بر مذاکرات و ادبیات و لحن تیم مذاکره‌کننده کشورمان می‌گذارد؟ آیا دولت تک‌گزینه و تصویرگری غیرواقعی از ملت و در حال له‌له زدن نشان دادن کشور برای رفع تحریم‌ها، به تیم مذاکره‌کننده اقتدار می‌دهد یا ذلت؟ آیا این اندازه دست بسته نشان دادن دولت و ملت، طرف مقابل ما در مذاکرات را که زورگو و زیاده‌خواه است، به طمع تحمیل زورگویی و فزون‌طلبی بیشتر نمی‌اندازد؟
حالا که بحث «آب» مطرح شد، بد نیست رئیس محترم دولت به این سوال هم پاسخ دهد که مگر دولت سال گذشته در یک روال فراقانونی و با عنایت مقام معظم رهبری مجوز برداشت 10 میلیارد دلاری از منابع صندوق توسعه ملی را برای اجرای طرح‌های آب و خاک دریافت نکرد؟ (رک: اظهارات معاون اول رئیس‌جمهور در همایش روز روستا- 93/7/15 پایگاه اطلاع‌رسانی دولت) با این وصف، چه انگیزه‌ای می‌تواند در پس گره زدن حتی این مقوله با مسئله تحریم‌ها وجود داشته باشد؟
این روزها در آستانه سالگرد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، بد نیست اظهارات رئیس‌جمهور محترم بازخوانی شود تا مشخص شود ایشان چه سهمی را برای تحریم در مشکلات کشور قائل بود و زمان‌بندی‌های 15 روزه و 100 روزه او برای حل مشکلات کشور از چه قرار بودند؟
شاید یادآوری آن وعده‌ها و سخنان، برای دولتی که امروز خود را تک‌گزینه و دست‌بسته و محتاج رفع تحریم برای هر تحرکی می‌بیند، منشأ تدبیر و امید باشد؛ به همین جهت از میان حدود 100 وعده و شعار اقتصادی آقای دکتر روحانی، یادآوری تنها 15 مورد زیر خالی از لطف نیست. جالب آنکه ایشان در آن دوره، اجرایی کردن این وعده‌ها را موکول به آینده مبهم و رفع تحریم نکرده و با تشبث به ادبیات «ما می‌توانیم» انجام تمام این وعده‌ها را امکان‌پذیر می‌دانستند:
1- همین کارخانه‌های موجود در کشور اگر به جای 20 درصد توان با 60 درصد توان کار کنند، بخش عظیمی از مشکلات اشتغال‌زایی در کشور برطرف می‌شود.
2- در ماه‌های ابتدای آغاز به کار دولت «تدبیر و امید» موانع از سر راه تولید برداشته می‌شود.
3- ما باید به سیاست‌های ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری عمل کنیم، نه اینکه فقط شعار دهیم.
4. اصلاح نظام اداری نیز جزء اولویت‌های من است زیرا با اصلاح نظام اداری جلوی فسادها گرفته می‌شود.
5. ما باید قبل از جذب سرمایه خارجی ابتدا به فکر جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور باشیم.
6. اساس سیاست من بالا بردن ثروت ملی و رونق تولید و اشتغال و بهبود فضای کسب و کار و توزیع عادلانه ثروت است.
7. روی آوردن به مسیر واردات بزرگ‌ترین بی‌عدالتی است. یعنی عدالت این است که در شرایط فشار دشمن ما بتوانیم در داخل به تولید کمک کنیم، فضا را بهبود ببخشیم، تولید داخل را افزایش دهیم و بر مقدار واردات بکاهیم.
8. شعارهای سیاسی ما با عملکردهای اقتصادی سازگار نیست. چرا که در شعار سیاسی، شعار مقاومت می‌دهیم، اما در مقام عمل شعار اقتصاد مقاومتی برقرار نیست.
9. کارخانه‌های کشور بین 20 تا 40 درصد در حال فعالیت هستند، ما باید همه مراکز تولیدی را به فعالیت کامل 100 درصدی برسانیم و این کار امکان‌پذیر است.
10. در برنامه من علاوه بر برنامه‌های میان‌مدت برای حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاست خارجی و امور فرهنگی، برنامه کوتاه‌مدت یک ماهه و 100 روزه وجود دارد. ما می‌توانیم در یک زمان کوتاه تحول اقتصادی در کشور به وجود آوریم و در آن تحول اقتصادی با ایجاد یک دوره تنفس به کارخانه‌ها و مراکز تولیدی که مشکل دارند این معضلات را حل کنیم.
11. ما با یک تفاهم بین بانک مرکزی و بانک‌های کارگشا قادر هستیم آن همه اجناسی که در گمرکات ما انبار شده به بازار برگردانیم و همه این‌ها در یک برنامه کوتاه‌مدت امکان‌پذیر است.
12. موانع تولید با یک تدبیر قابل حل و فصل است، برخی موارد در کوتاه‌مدت و بخشی نیز به بلندمدت بازمی‌گردد.
13. در حال حاضر بیش از 41 هزار واحد صنعتی نیمه تمام داریم و اگر 34 هزار میلیارد تومان اعتبار در اختیار این واحدها گذاشته شود، همه کامل و فعال می‌شود و 499 هزار نفر را مشغول به کار می‌کند.
14. در اقتصاد مقاومتی باید به دنبال تولید داخل و رشد اقتصادی برویم و خرج‌های بیجای دولت را کم کرده و به جای شعار، برنامه‌ریزی و کار کنیم؛ مداوم واردات زیاد نشود و تولیدات آخر ما افزوده شود و با استقامت اهداف اقتصادی از جمله چشم‌انداز را دنبال کنیم.
15. در دولت تدبیر و امید همراه با یارانه‌های نقدی، یارانه‌های کالایی نیز داده می‌شود تا اقشار ضعیف دیگر دغدغه معیشتی نداشته باشند؛ چرا که اساس اقتصاد دولت من آرامش به مردم و از بین بردن نگرانی است.