آیهًْالکرسی، گنج بزرگ عرشی
آیه 255 سوره بقره به آیهًْالکرسی معروف است که دلیل این نامگذاری به خاطر در برداشتن واژه کرسی است. کرسی در این آیه از جایگاه خاصی برخوردار است به طوری که کل آیه با آنکه دربردارنده مضامین بلند دیگری است، به این نام مشهور شده است.
علامه طباطبایی درباره معنای واژه کرسی مینویسد: کلمه«کرسی» (از ماده کاف - راء- سین) گرفته شده که به معنای به هم وصل کردن اجزای ساختمان است و اگر تخت را کرسی خواندهاند به این جهت بوده که اجزای آن به دست نجار و یا صنعتگر دیگر، در هم فشرده و چسبیده شده است.
در بسیاری از مواقع کلمه کرسی را کنایه از ملک و سلطنت میگیرند و میگویند فلانی از کرسینشینان است، یعنی او منطقه نفوذ و قدرت وسیعی دارد.
جملههایی که قبل از این جمله بودند؛ یعنی جمله «له ما فی السماوات و ما فی الارض» این معنا را میفهماندند که مراد از وسعت کرسی، احاطه مقام سلطنت الهی است، بنابراین در میان معانی محتملی که میشود برای کرسی کرد، این معنا متعین میشود که مراد از آن مقام ربوبی است؛ یعنی همان مقامی که تمامی موجودات آسمانها و زمین قائم به آن هستند؛ و چون همه موجودات، مملوک و مدبر (به فتح باء) و معلوم آن مقام هستند، پس باید گفت: کرسی، مرتبهای از مراتب علم است.
اهمیت و فضیلت آیهًْالکرسی
یکی از با فضیلتترین آیات قرآن کریم آیهًْالکرسی است. در روایات نقل شده است که آیهًْالکرسی قله آیات قرآنی است و همه پیروان اسلام را به قرائت و پناهجویی و استشفای از آن سفارش کردهاند.
علامه طباطبایی درباره اهمیت و فضیلت آیهًْالکرسی مینویسد: نامیدن این آیه به آیهًْالکرسی از همان صدر اول اسلام مشهور بوده است و حتی در زمان حیات رسول خدا(ص) و در زبان خود آن جناب به این نام معرفی میشد. این نامگذاری در روایات وارده از آن جناب و از ائمه اهل بیت(ع) و از صحابه نیز به چشم میخورد. سبب آن، اعتنا و احترام زیادی بوده که نسبت به این آیه از سوی آنان وجود داشته است. البته این احترام هم بدون جهت نبوده، بلکه به خاطر معارف دقیق و لطیفی است که در این آیه آمده است. آن معارف عبارت از توحید خالصی است که جمله «الله لا اله الا هو»، بر آن دلالت دارد و همچنین به سبب قیومیت مطلقهای که بازگشت تمامی اسمای حسنای الهی به جز اسمای ذاتش به آن است.
سیوطی در الدر المنثور از رسول خدا(ص) نقل کرده و در بعضی دیگر آمده: برای هر چیزی یک نقطه برجستهای است و نقطه برجسته قرآن آیهًْالکرسی است، این روایت را عیاشی در تفسیر خود از عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) روایت کرده است. (تفسیر الدر المنثور، ج 1، ص 326 و تفسیر عیاشی، ج 1، ص 136)
شیخ طوسی در امالی به سند خود از ابی امامهًْ باهلی روایت کرده که گفته است: از علی بن ابیطالب(ع) شنیدم که میفرمود: باور نمیکنم که کسی اسلام را فهمیده و یا در اسلام متولد شده باشد و سیاهی شب را به صبح سر کند و این آیه را نخواند: «الله لا اله الا هو الحی القیوم... و هو العلی العظیم» عرض کردم منظور از سیاهی شب چیست؟
فرمود: یعنی همه شب، آن گاه فرمود: اگر بدانید که این آیه چیست؟ - و یا فرمود: اگر بدانید در این آیه چیست؟ - در هیچ حالی آن را ترک نخواهید کرد.
رسول خدا(ص) فرمود: آیهًْالکرسی را از گنجینهای که در زیر عرش است به من دادهاند و به هیچ پیغمبری قبل از من نداده بودند. علی(ع) سپس اضافه کرد: از آن وقت که من این مطلب را از رسول خدا(ص) شنیدم هیچ شبی را به سر نبردم مگر آن را قرائت کردم. (امالی شیخ طوسی، ج 2، ص 122). ] المیزان تا ذیل آیه[
از ابن عباس نقل شده است: رسول خدا(ص) هرگاه آخرین آیه سوره بقره یا آیهًْالکرسی را قرائت میفرمود تبسم میکرد و میگفت: این آیه از گنجینه خدای رحمان از زیر عرش نازل شده است. (الدر المنثور، ج 1، ص 323)
نیز در روایت آمده است که هنگام نزول آیهًْالکرسی هزار فرشته تا رسیدن به حضرت رسول اکرم(ص) این آیه مبارک و عظیم را همراهی میکرد.