گنبد طلایی؛ محصور در آهن و آجر
چند سالی است که ساخت و ساز‌ها در پایتخت معنوی ایران به‌ویژه بافت اطراف حرم مطهر رضوی دستخوش پدیده‌ای به نام «مرتفع سازی» شده است، پدیده‌ای که در پی آن منظر مضجع شریف امام هشتم شیعیان(ع) تحت الشعاع قرار گرفته وفضای معنوی گنبد و نمای حرم مطهر محصور در ساختمان‌ها، هتل‌ها، مراکز اقامتی و تجاری سربه‌فلک کشیده شده است.عدم تحقق مدیریت واحد شهری،موجب شده سیمای مشهد مقدس که می‌بایست نماد تمدن انقلاب اسلامی  باشد، با اقتباس از فرهنگ و معماری غرب و به فراموشی سپردن معماری اصیل ایرانی- اسلامی، دچار عدم همخوانی با فضای معنوی حاکم باشد.  در گذشته هتل هاو مراکز اقامتی در هسته مرکزی شهر، به نحوی بنا می‌شدند که حتی از دورترین فاصله نیز بارگاه رضوی  قابل رویت بود،اما اکنون موقعیت حرم مطهر به گونه‌ای است که از برخی خیابان‌های منتهی به آن بارگاه نورانی، نمی‌توان حرم را مشاهده کرد.
همه ساله میلیون ‌ها زائر به شوق دیدن گنبد و گلدسته حضرت رضا(ع) به مشهد سفر می‌کنند، اما متاسفانه طی سال‌های اخیر در بدو ورود به جای بهره مندی از  این معنویت، با هتل ‌ها و برج‌های اقامتی و تجارتی مواجه می‌شوند که اجازه عرض ارادت به ساحت قدسی امام هشتم(ع) را از آنان  می گیرد، مجاورین نیز  در این میان، از این قاعده مستثنی نیستند و با تغییر و تحولات صورت گرفته در ساخت و ساز‌ها ،آن‌ها نیز از نعمت  برخورداری ازگنبد آقا محروم شده اند...
استاد رشته طراحی شهری دانشگاه شهید بهشتی تهران ،با اشاره به کاهش عظمت فیزیکی حرم مطهر به دنبال بزرگ‌تر شدن احجام بافت پیرامون حرم اظهار می‌دارد: طی سالهای گذشته نسبت این احجام تغییر یافته و باید در طرح بازسازی بافت پیرامونی ،به مسائل اجتماعی و کالبدی و زیست محیطی، رفت و آمد وغیره  توجه و سپس طرح را ارائه کرد. لذا به منظور ارائه طرح مزبور ابتدا باید این مطالعات انجام می‌شد که به نظر می‌رسد چنین مطالعاتی برای این بافت صورت نگرفته است.
علی غفاری اجرای طرح نوسازی بافت اطراف حرم مطهر و به دنبال آن افزایش تراکم و ارتفاع ساختمان ‌ها را، باعث خارج شدن این بافت از ابعاد انسانی  می‌داند.
وی با تاکید بر ساخت هتل ‌ها و مهمانسرا‌ها برای اسکان افراد خارج از بافت اطراف حرم مطهر در آینده می‌گوید: زندگی افراد باید مانند گذشته در این بافت مورد توجه قرار گیرد.
عضو کمیسیون فنی و عمران و طرح‌ریزی شورای شهر مشهد نیز می‌گوید:  مسئولان اگر در کنار مضجع شریف حضرت رضا (ع) اثری در خور شان آن حضرت ایجاد نمی‌کنند، موجب از بین رفتن منظر فعلی آن نیز نشوند، چرا که در حال حاضر با ساخت و سازهای لجام گسیخته ماهیت و هویت شهر زیر سؤال رفته است.
محمود هراتی  با تاکید بر اینکه شکل و طراحی ساختمان‌های اطراف حرم، باید به گونه‌ای باشد که معنویت آن از دید زائر پنهان نماند، می‌گوید: در حال حاضر، تمام فضاهای اقامتی، تجاری و گردشگری باعث شده است که ذهن زائر از مسئله زیارت منحرف شود.
هراتی معتقد است: در کشورهای اروپایی، المان‌های مذهبی و تاریخی با احترام حفظ می‌شوند و از بلند مرتبه سازی ساختمان جدید در نزدیکی آن نشانه‌های  مذهبی یا تاریخی جلوگیری می‌شود، سازمان یونسکو با همین دید حریم مسجد امام خمینی (ره) در اصفهان را حفظ کرد، اما متاسفانه معماری اطراف حرم متناسب با زیارت نیست و فضای تجاری در این منطقه نسبت به مجموعه‌های مذهبی از گسترش بسیاری برخوردار بوده است.
نائب رئیس کمیسیون اقتصادی شورای شهرمشهد نیز،از ورود شورا برای توقف بلندمرتبه سازی‌های اطراف حرم مطهر خبر می‌دهد و می‌گوید: در راستای تحقق معماری اسلامی- ایرانی، نحوه اجرای طرح‌های بلندمرتبه سازی اطراف حرم مطهر توسط کارگروه تعیین شده در شورا بررسی می‌شود.
عبدالکریم جوادی با اشاره به اینکه، در راستای تحقق معماری ایرانی- اسلامی، از این پس شورای شهر از صدور مجوزهای جدید، برای اجرای طرح‌های بلندمرتبه سازی در اطراف حرم مطهر جلوگیری می‌کند،اظهار می‌دارد: به دنبال این هستیم که، مجوزهای صادره در اطراف حرم مطهر نباشد و ساخت هتل ‌ها و مکان‌های اقامتی یا هرگونه سازه دیگر را به مکان‌های دیگر انتقال دهیم.
وی با بیان اینکه، با عدم صدور مجوزهای بیشتر ساخت و ساز و بلندمرتبه سازی در اطراف حرم ،  از آسیب‌هایی که از این طریق  به حرم مطهر وارد می‌شود.جلوگیری خواهد شد،افزود: شورای شهر، در نظر دارد در صورت امکان از افرادی که قبلا مجوز ساخت و ساز و بلند مرتبه سازی در اطراف حرم مطهر را دریافت کرده اند، بخواهد تا از اجرا و ادامه بلندمرتبه سازی خودداری کنند .
شهردار مشهد نیز درباره بلندمرتبه سازی‌های اطراف حرم می‌گوید: ما در چارچوب قانون عمل می‌کنیم و حتی اگر تراکم بالایی هم وجود دارد، در چارچوب قانون بوده و از انعطاف قانون و اختیارات کمیسیون ماده 5 شورای عالی معماری و شهرسازی استفاده شده و کار خلاف قانونی صورت نگرفته است.
صولت مرتضوی با تاکید بر به‌کارگیری معماری اسلامی در شهر می‌افزاید: مشهد حتما باید نمادی برای معرفی فرهنگ اسلام ناب باشد.
به گزارش خبرنگار کیهان از مشهد علی قانعی رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان در باره ساخت و ساز بی رویه هتل ‌ها در مشهد به ویژه اطراف حرم می‌گوید: ما موافق ساخت این تعداد هتل و واحدهای اقامتی در مشهد نیستیم، اما مشکل اینجاست که قانونی در این رابطه وجود ندارد که ساخت هتل ‌ها و واحدهای اقامتی بر اساس نیاز باشد و از اتحادیه هم نظری گرفته نمی‌شود.
 عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی  می‌گوید: اطراف حرم مطهر یک زمین کاملا استثنایی است که باید آماده شود و آماده بماند برای اینکه زائر را مهیا کند برای زیارت، بلند مرتبه سازی نیز مثل سایر ابعاد معماری باید در راستای این هدف قرار گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین  بحرینی می‌افزاید: اطراف حرم مطهر فاقد طرح نیست ،شهرداری به عنوان مجری اجرای طرح بهسازی و بازسازی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر،مدعی است ساخت و ساز‌ها بر اساس طرح مصوب بوده و تخلفی هم صورت نگرفته است.
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی ،تصریح کرد: با فرض اینکه مطابق طرح عمل شده باشد، به نظر می‌رسد این طرح قابل بازبینی است و احتمال می‌دهم طرح کارآمد و قابل دفاعی نباشد.
 معاون عمران و توسعه حریم حرم مطهر با بیان اینکه، در سراسر دنیا به منظور حفظ تمامی مکان‌هایی که به عنوان شاخص وجود دارد، کمیسیون مربوطه‌ای تشکیل و آن بنای خاص و نمادهای شکوهمند را حفظ و تقویت می‌کند، می‌گوید: بارگاه رضوی هم از این قائده مستثنی نیست، قطعا وزارت مسکن و شهرسازی و مجموعه مرتبط با آن، در شورای عالی شهرسازی باید به این مسئله دقت نظر داشته باشند.
عباس مومنی اضافه می‌کند: به هر صورت این حجم ساخت و سازدر اطراف حرم مطهر، با توجه به شرایط ژئوتکنیکی حرم، قطعا در آینده تاثیراتی براین ابنیه(حرم مطهر) از لحاظ مهندسی پی، خواهید گذاشت.
سخنگوی سازمان مجری طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر، نیزبه خبر نگارکیهان  می‌گوید:  هیچ‌گونه بلند مرتبه سازی که موجب صدمه زدن به چشم انداز حرم شود در محدوده طرح صورت نگرفته است.
عباسعلی رشید می‌افزاید:  با این حجم ساخت و ساز، دید حرم مطهر کاهش نمی‌یابد.
 وی میگوید:   تعداد زائرین طی چند سال آینده به 40 میلیون نفر در سال می‌رسد، که همه  این افراد نیز متقاضی اقامت و اسکان در نزدیک به حرم مطهر می‌باشند لذا به منظور ساماندهی به امر اقامت آن‌ها ناگزیر به افزایش حجم بالای ساخت و ساز‌ها و مراکز اقامتی مشرف به حرم مطهر هستیم.
به هر روی آنچه در این میان قابل تامل است  این  است که  به فراموشی سپردن معماری اصیل و فاخر ایرانی-اسلامی و عدم همدلی و مشارکت تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط در مهیا سازی مشهد با عنوان  پایتخت معنوی جهان اسلام  کاملا مشهود است در این میان بارگاه منور رضوی دستخوش این بی برنامه گی ‌ها شده و چندان دور از ذهن نیست که ظرف چند سال آینده دیدن گنبد حضرت برای مجاورین و زائرین حریم ملک  رضوی تبدیل به رویای محال شود...