صدیقه توانا
 بهار از راه رسیده است در همین یکی دو قدمی ماست، کافی است نفس بکشیم و بوی روح‌نوازش را در هر کوی و برزنی استشمام کنیم. عید نزدیک شده و پشت درهای خانه‌های ما ایستاده است. تقریبا همه مقدمات استقبال از این فصل جان و زندگی را فراهم کرده‌اند. خانه تکانی‌ها رو به پایان است و همه در تهیه و تدارک پر کردن این فرصت دو هفته‌ای هستند که با سفر یا دید و بازدید و صله‌رحم بهترین استفاده را ببرند. اما سفر که با روح تعطیلات به خصوص تعطیلات نوروزی عجین شده است نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق و منسجم و از قبل تعیین شده دارد. چرا که الان مسافرت بدون هماهنگی‌های قبلی یعنی سردرگمی و خستگی و ناملایمات فراوان رنج سفر.
آن موقع که ما بچه بودیم چند خانواده از قبل با هم هماهنگ می‌کردیم و با یک یا دو پیکان جمعیتی راهی سفر به شهرهای زیارتی مثل مشهد مقدس، قم و شاهچراغ می‌شدیم. نیاز نبود خیلی تهیه و تدارک ببینیم و از یک ماه جلوتر هتل رزرو کنیم. هفت هشت تایی توی یک ماشین کمی مهربان‌تر می نشستیم و البته با احتیاط راهی جاده می‌شدیم، یادمه ردیف جلوی ماشین فقط چهار نفر می‌نشستیم و آن که از همه ظریف‌تر بود کنار دست راننده جای می‌گرفت. البته قوانین راهنمایی مثل امروزه این‌قدر سخت و دشوار نبود. حال و هوایی داشت مسافرت‌های دسته جمعی و خانوادگی، قیل و قال بچه‌های خاله و عمه و عمو، نق‌نق بچه کوچولوها، و خلاصه اگر چه سفرهای اون موقع مثل الان شیک و باکلاس و تر و تمیز و توی هتل‌های 3 و 4و 5 ستاره نبود ولی دلها آن‌قدر به هم نزدیک بود که در یک اتاق دوازده متری، چهارده تا آدم می‌خوابید. نه آنکه امروز یک خانواده سه نفره توی یک هتل پنج ستاره و یک اتاق سه خوابه باز جا کم است. بگذریم دفتر خاطرات به قدری خواندنی است که هر چه ورق بزنی باز هم تمام نمی‌شود. چون خاطراتش آن‌قدر شیرین است که هرگز از ذهنم پاک نمی‌شود. گاهی یک گوشه دنجی از طبیعت خدا را پیدا می‌کردیم و زیر تک درختی که نهری از آب روان و صاف زیر آن جاری بود اتراق می‌کردیم، آتشی روشن می‌کردیم، چوب ها به قدری خیس بود که تا می‌رفت آتش شعله‌ور شود آن‌قدر دود به حلقمان می‌رفت و آب از چشم و دماغمان در می‌آمد که تا مدتها فش و فوش می‌کردیم. چند تا تخته سنگ پیدا می‌کردیم و روی هم می‌چیدیم و می‌شد اجاقمان برای آشپزی یک کتری روی مخصوص سفر داشتیم که تهش از دود آتش همیشه سیاه بود و پاک نمی‌شد. تا می‌رفتیم دور خودمان بجنبیم سور سات چای دودی در استکان‌های کمر باریک و دور طلایی و نعلبکی‌های دالبری قرمز به راه می‌شد. پسر بچه‌ها بساط هفت سنگ و چوب الک را به راه می‌انداختند و ما دخترها هم یقل دو قل بازی می‌کردیم. این اتراق‌های بین راهی خیلی به ما خوش می‌گذشت. سیزده روز عید را با ژیان و پیکان به اکثر شهرهای ایران می‌رفتیم و هزینه زیادی هم برای ما برنمی‌داشت. اما سفرهای امروزه متاسفانه اصلا قابل مقایسه با آن سفرها نیست مضافا که باید کلی هزینه کنید. تازه شاید به شما خوش بگذرد چون اکثرا از روی چشم و هم‌چشمی و صرفا برای کم نیاوردن جلوی دوست و فامیل و در و همسایه است. ولی در هر صورت عید است وباید به سفر رفت تا روح و جانمان تازه شود و برای شروع سال نو مهیای کار و تلاش بیشتر شویم و این سفر بدون برنامه‌ریزی، تعیین هدف و کنار گذاشتن بودجه مشخص امکان‌پذیر نیست.
بهاری دل‌انگیز با سفری به یاد ماندنی
تعطیلات طولانی نوروز فرصت بسیار مناسبی برای مسافرت است، نه درس و مدرسه مانع می‌شود و نه کار و مسئولیت. آب و هوای خیلی از نقاط کشور هم در این وقت سال جان مید‌هد برای گذراندن اوقاتی فرح‌بخش. با این وجود بد نیست پیش از سفر حواس خود را جمع کنید و نکاتی را در نظر داشته باشید که می‌توانند از بروز حوادث ناگوارجلوگیری کنند و خاطره سفری راحت و بی‌دردسر را برای شما باقی بگذارند.
محمود فلاحتی‌نژاد یکی از راهنمایان تور گردشگری است که ضمن توصیه به همه هم‌وطنان برای رعایت نکات ایمنی قبل از سفرهای نوروزی به تجربه‌های موفق و خوبی در این زمینه اشاره می‌کند و به گزارشگر کیهان می‌گوید:‌«اگر قصد برنامه‌ریزی برای سفر دارید، به خاطر داشته باشید هفته دوم تعطیلات نوروزی برای سفر مناسب‌تر است، روزهای اول تعطیلات، مردم بیشتر سفر می‌کنند و شهرهای توریستی شلوغ‌تر است.»
این لیدر تور که سابقه طولانی در این خصوص دارد، در ادامه خاطرنشان می‌کند:‌«بهتر است که قبل از سفر، (البته اگر با وسیله نقلیه عمومی سفر می کنید) خرید بلیت و رزرو هتل خود را انجام دهید.
بخصوص در شهرهای پرمسافر. ممکن است در صورت عدم انجام این کار در مقصد با مشکل مواجه شوید.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر قصد سفر با اتومبیل شخصی خود را دارید، می‌افزاید:‌«حتما قبل از سفر اتومبیل خود را از نظر فنی معاینه کرده و عیب‌های احتمالی آن را رفع کنید. همچنین بهتر است قبل از سفر تمام شرایط مقصد خود را بررسی کنید و برخی داروهای ضروری را به همراه داشته باشید.»
یکی  دیگر از همکاران وی از پشت میز کارش این طرف می‌آید و روی صندلی می‌نشیند و می‌گوید:‌«اجازه می‌دهید چند توصیه هم من برای شهروندان داشته باشم؟»
خود را قاسمی معرفی می‌کند و می‌گوید: «توصیه من برای مسافران استفاده از غذاهای بین راهی و رستوران‌ها است. بهتر است مسافران محترم در ایام عید در انتخاب غذای خود خیلی دقت کنند و حتی الامکان از غذاهای محلی هر منطقه استفاده کنند و کمتر سراغ فست‌فود بروند همچنین از رستوران‌هایی که در سطح شهرها شناخته شده است، غذا تهیه کنند.» قاسمی به مصرف به اندازه آب سالم هم اشاره می‌کند و در نهایت از همه رانندگان چه وسایل نقلیه عمومی و چه وسایل نقلیه شخصی می‌خواهد که قبل از رانندگی خواب و استراحت کافی داشته باشند.
پیشاپیش برنامه‌ریزی کنید
هر چند برنامه‌ریزی برای تعطیلات خانوادگی می‌توانند سخت‌ترین بخش یک سفر باشد، اما بی‌تردید برنامه‌ریزی و نظم و ترتیب در هر کاری بخصوص در مسافرت‌های نوروزی سفر را به کام همه اعضای خانواده و بخصوص فرزندان بسیار شیرین‌تر می‌کند و آن را به یک خاطره خوش مبدل می‌سازد.
دکتر احمد چیت‌ساز جامعه شناس و استاد دانشگاه در خصوص اهمیت برنامه‌ریزی برای سفر و تعطیلات نوروزی به گزارشگر کیهان می‌گوید:‌«هر چند مسافرت‌های دقیقه نودی می‌تواند خیلی هیجان‌انگیز و گاه برای اهل خانه بخصوص فرزندان بسیار شگفت‌آور و جذاب باشد، اما وقتی که قصد یک سفر خانوادگی به خصوص با خانواده‌ای که پر جمعیت، همراه با بچه‌های قد و نیم قد را دارید مطالعه دقیق مسیر راه و مکان‌هایی که قصد بازدیدش را دارید می‌تواند باارزش و معقولانه باشد.»
دکتر چیت ساز در ادامه با ذکر مثالی در این زمینه می‌گوید: «مثلا ببینید آیا تفریح خاصی هست که مناسب محدوده سنی خاصی باشد؟
رستورانها و مغازه‌های محلی این شهر در کجاها تمرکز داشته و ساعت کارشان حدودا چند است؟»
وی می‌گوید: «حتما علاقه‌مندی و بی‌علاقگی‌های هر یک از اعضای خانواده را کشف کنید و در نظر داشته باشید.»
سفر کردن پول می‌خواهد و دل‌شاد
با آقای رضایی که مشغول خرید وسایل سفره هفت‌سین از یک دست فروش کنار خیابان است، اجازه می‌خواهم فرصتی را به من دهد و به این سوالم که آیا برای تعطیلات نوروز به سفر می‌رود و چه برنامه‌ای دارد، پاسخ دهم؟ هر چند عجله دارد ولی دست دختر 6 ساله‌اش را محکم‌تر می‌گیرد تا در شلوغی جمعیت او را گم نکند، آب دهانش را طوری قورت می‌دهد که بالا و پایین رفتن سیبک زیر گلویش توجهم را جلب می‌کند؛ او می‌گوید: «والا خیلی دلمان می‌خواهد به شمال برویم و سری هم به محل زادگاه خانمم یعنی اراک برویم ولی پسرم امسال پیش‌دانشگاهی است و یک فرزند دیگرم سال گذشته دیپلم گرفته است. برنامه‌ریزی الان خیلی سخت است. البته پسرم که پیش‌دانشگاهی است برنامه درسی خاص خود را دارد ولی ما باید طبق برنامه درسی او مسافرت‌مان را تنظیم کنیم.»
به او می‌گویم پیش‌بینی کرده‌اید که مثلا یک مسافرت شمال چقدر برایتان هزینه‌بر می‌دارد و آیا ماشین شما روبه‌راه هست، تلخندی کنج لبش می‌نشیند و می‌گوید: «از هزینه‌ها نگویید که امسال سر به فلک می‌زند. یک رستوران داخل شهر می‌رویم برای 4 نفر باید 250 تا 300 هزار تومان هزینه کنیم. آن هم برای یک وعده غذا حالا، پول هتل و هزینه‌های جانبی دیگر هم بماند.
ولی خوب یک سال کار کرده‌ایم تا این ایام بتوانیم زن و بچه را لااقل یک سفر به شمال ببریم.» و ماشینم را هم دیروز از تعمیرگاه گرفته‌ام. سرویس شده است و ان‌شاءالله اگر خدا بخواهد بعد از ساعت تحویل به خانه یکی از دوستانم به شمال می‌رویم. هزینه پرداخت هتل را که نداریم یک شب چادر می‌زنیم (البته اگر هوا خوب بود) و یکی دو شب هم خانه فامیل می‌مانیم.»
وی با آرزوی سالی خوش برای همه شهروندان آخرین سین‌هفت سینش یعنی سنجد را هم می‌خرد و دست دخترش می‌دهد و می‌روند.»
مسافرت با برنامه‌های متنوع
نظر دکتر چیت‌ساز را در مورد خانواده‌هایی که نوجوان دارند و قطعا برنامه‌ریزی برای سفری که یک نوجوان همراه دارند سخت می‌باشد، می‌پرسم. وی در پاسخ تلفنی خود به گزارشگر کیهان می‌گوید، «اگر فرزندانی که در این سفر با برخی خانواده‌ها هستند که در سنین نوجوانی و یا حتی جوانی هستند، احتمالا خودشان درگیر فعالیت‌های فوق برنامه خود بوده و برای خودشان مشغله‌هایی دارند. مثل (بچه‌های پیش‌ دانشگاهی) بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود، قبل از تعیین دقیق برنامه سفر، تقویم کارها و برنامه‌های آنها را هم در نظر بگیرند.
این استاد جامعه‌شناسی می‌گوید: «سعی کنید برنامه متنوع و فرح‌بخشی برای خانواده و بخصوص نوجوانان تدارک ببینید و اگر سفرتان جنبه زیارتی دارد توصیه می‌شود که حتما به جنبه‌های سیاحتی این سفر هم توجه کنید چون نوجوانان خواهان تنوع در برنامه‌های مسافرتی هستند و از تک بعدی بودن زود خسته می‌شوند.»
آداب سفر در اسلام
اسلام برای هر چیزی بیان و حکمی دارد. به طور طبیعی یکی از افعال مکلفین سفر است که به طور طبیعی در حوزه فقه احکامی برای آن بیان می‌شود، ولی آن‌چه بیشتر در این جا مد نظر است توجه به حوزه‌های شناختی، روان‌شناختی و اخلاق سفر است که برخی از آنها در کتبی چون حلیه‌المتقین علامه مجلسی بیان شده که مفاتیح حیات و سبک زندگی است.
حجت‌الاسلام منصور اکبری پژوهشگر مسائل دینی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه سفر در قالب سیر آفات تاثیرات شناخت و روان شناختی به جا می‌گذارد می‌گوید: «سفر به همان اندازه که شناخت انسان را نسبت به حقایق هستی و قدرت و جمال و جلال خداوندی آشکار می‌کند، موجب عبرت‌گیری، درس‌گیری از سبک زندگی دیگران، تغییر در رفتار و اخلاق، تقویت پایه‌های ارتباط اجتماعی فرد، تعامل و تبادل فرهنگی و مانند آن‌ها می‌شود که به حوزه روان‌شناختی فردی و روان شناختی اجتماعی باز می‌گردد.»
وی می‌گوید: خداوند در آیاتی از جمله 45 سوره حج و 21 و 82 سوره غافر مسلمانان را تشویق به سیر و سفر در آفاق جهان می‌کند و در آیه 62 سوره نمل فرمان می‌دهد که این کار برای مقاصد و اهدافی مهم باید انجام گیرد که برخی از آنها در قالب فلسفه سفر و اهداف آن بیان شده است. البته جنبه‌های اقتصادی و تجاری سفر را نمی‌بایست نادیده گرفت ولی این جنبه در کنار جنبه‌های شناختی، روان‌شناختی و فرهنگی آن شاید آن‌چنان مهم نباشد؛ زیرا ماهیت و هویت انسان تحت‌تاثیر عوامل اخیر است که سعادت و شقاوت انسان را معنا می‌کند و به شخص این احساس دست می‌دهد که خوشبخت یا بدبخت است.
از همین روست که خداوند در بیان آداب سفر، شرط اصلی و اساسی را توجه‌یابی مسافر به حوزه شناختی و نعمت‌های خداداد است. بر همین اساس است که در آیات 12 تا 14 سوره زخرف بر لزوم یادآوری نعمتهای الهی و توجه به سفر آخرت، هنگام سفر و سوار شدن بر مرکب و تسبیح‌گویی تاکید می‌کند.»
حجت‌الاسلام اکبری در ادامه اضافه می‌کند.» بنابراین، شخص می‌بایست در هنگام سفر نیت خیر داشته باشد و از خداوند بخواهد تا سفرش را به عنوان منبع شناختی و آگاهی و کسب دانش و عبرت قرار دهد و زمینه برای تغییرات اصلاحی در جان و جامعه و جهان را فراهم آورد. پس هنگامی که سوار وسیله نقلیه می‌شود نام خدا را بر زبان و قلبش جاری کند و یادآور نعمت‌های خداوندی بر خود و دیگران شود و این دعا را بخواند که در آیات 13 و 14 سوره زخرف آمده است: «پاک و منزه آن خدایی است که این وسیله را رام و مسخر من ساخت وگرنه ما را توان آن نبود و اگر اراده خداوند نبود برایمان چنین تسلطی بر این وسیله نیست و ما هر آینه به سوی پروردگارمان در حال انقلاب و دگرگونی هستیم و به سوی آن برمی‌گردیم.»
تنها سفر نکنید
حجت‌الاسلام اکبری با اشاره به اینکه از دیگر آداب سفر آن است که تنها سفر نکنید و بهترین گروه سه تا هفت‌نفره است که یکی به عنوان رهبر انتخاب شود تا دچار هرج و مرج نشود می‌گوید: «در آیات قرآنی از جمله آیه 80 سوره نحل به این نکته توجه داده شده که برای سفر بار سنگین بر ندارید بلکه ره توشه‌ای که برمی‌دارید سبک باشد تا حمل و نقل آن آسان شود.
سفر حتی اگر تفریحی باشد تا از نظر روانی به آرامش دست یابد می‌تواند موجب آسایش هم شود و شخص با خرید و فروش کالایی می‌تواند از سفرش سود مادی نیز برگیرد و این کار مستحب و خوب است و آیه 20 سوره مزمل به نوعی این سودجویی از فضل الهی را مورد توجه قرار می‌دهد.»
وی تاکید می‌کند: «تامین امنیت خود و دیگر همسران از دیگر آداب سفر است که در آیات قرآنی نیز چون آیه 41 سوره هود و آیات سوره قریش و 1‍5 سوره سباء به آن توجه داده شده است. پس رعایت اموری چون بستن کمربند ایمنی، سرویس اتومبیل پیش از سفر، تامین وسایل آسایش از مواد غذایی و بهداشتی و مانند  آن‌ها می‌بایست در دستور کار قرار گیرد. کمک به درماندگان و در راه ماندگان از دیگر آداب سفر است که در آیه 215 سوره بقره به آن توجه داده شده است. بنابراین، اگر در راه کسی را دیدیم که نیاز به کمک دارد و اتومبیل و وسیله نقلیه‌اش مشکل پیدا کرده و یا به سوخت نیاز دارد به او کمک کنیم.
به اعتقاد این پژوهشگر دینی
از دیگر آداب سفر که در قرآن به آن اشاره شده دعوت دیگران از خویشان و دوستان به همراهی در سفر است. این مطلب را می‌توان از آیات 58 و 59 سوره یوسف به دست آورد.
سفر تنها نباید تفریحی باشد بلکه از سفر باید به عنوان یک دانشگاه سود برد. از این روست که مومنان صدر اسلام حتی از سفرهای جهادی برای آموزش دین و شناخت هستی، فلسفه زندگی، فلسفه احکام، شناخت احکام و راه به کارگیری آن سود می‌جستند و آن سفرها را به کارگاه علمی تبدیل می‌کردند. در حقیقت سفرها در حکم دانشگاه‌های علمی کاربردی بود. از همین روست که خداوند سفر را به چنین عنوانی در آیه 122 سوره توبه معرفی کرده است.»