نحوه انتخاب مربی جدید و چرایی برکناری مربی هنوز چالش بزرگی برای مدیران فوتبالی ماست. وقتی مربیان جوان خود را فراموش و خانه‌نشین کرده و فقط گزینه‌های «دم دستی» را انتخاب می‌کنیم.
سیزدهمین دوره لیگ برتر فوتبال ایران هفته‌های پایانی خود را سپری می‌کند و تیم‌های قعرنشین و صدرجدولی برای نیفتادن و قهرمانی نهایت تلاش خود را انجام می‌دهند تا به اهداف خود برسند.
در این میان تغییر مربیان در تیم‌های پایین جدولی که همچون سال‌های گذشته در این مقطعی از لیگ شدت می‌گیرد، همچنان جریان دارد و مدیران باشگاه‌ها هنوز روی «دور باطل» قدم برمی‌دارند. دیگر گفتن این جمله تکراری شده که چرخه مربیان در لیگ ما بسیار «محدود» است.
برکناری مربی و آوردن یک مربی دیگر که همین امسال یا فصل گذشته در تیم دیگری کار کرده بارها در لیگ ایران دیده شده و تنها و تنها کافی است نگاهی به فهرست مربیانی که این گونه جابه‌جا شده‌اند، بیندازیم: مجتبی تقوی، محمود یاوری، پرویز مظلومی، لوکا بوناچیچ، مهدی تارتار، صمد مرفاوی، محمد مایلی‌کهن و ...
مس رکورددار تغییر مربی
در این فصل مس کرمان با 4 سرمربی رکورددار تغییر نیمکت بوده است. کرمانی‌ها که به خاطر اتفاقاتی عجیب پیش از آغاز فصل شاهد استعفای مجتبی تقوی بودند، در آستانه لیگ برتر محمود یاوری را روی کار آوردند و بعد از نتایج ضعیف او دست به دامان کسی شدند که یک بار آنها را آسیایی کرده بود. اگرچه پرویز مظلومی در کرمان و بین هواداران مس از مقبولیتی نسبی برخوردار بود اما سال گذشته نتوانست آلومینیوم هرمزگان را در لیگ برتر نگه دارد و حضورش روی نیمکت مس برای هر دو طرف یک ریسک بود.
مظلومی هم در برگشت به کرمان نتوانست روند مس را تغییر دهد و این تیم با کسب تنها یک برد در 24 بازی ضعیف‌ترین عملکرد خود را از زمان صعود به لیگ برتر داشته است. مسئولان مس باز هم دست به کار شدند و پس از استعفای مظلومی مربی جدیدی را برای تیمشان انتخاب کردند اما شاید به جای مربی «جدید» بهتر است برای لوکا بوناچیچ از همان لفظ مربی «قدیمی» استفاده کرد! کرمانی‌ها باز هم یک مربی قدیمی که سابقه حضور در مس را داشت، به تیمشان آوردند اما چه تضمینی وجود دارد که او هم مثل مظلومی فقط وجهه‌اش را نزد هواداران مس خراب نکند؟
مربیان «امتحان پس داده‌»
صحبت از انتخاب مربیان مس در این فصل نیست که می‌خواهیم از مدیران باشگاه‌های لیگ برتری بپرسیم تا کی می‌خواهید نیمکت تیم خود را به «امتحان پس داده‌ها» بسپارید؟ آیا در این فوتبال دیگر مربی نداریم که همیشه اولین گزینه‌ای که به ذهنمان می‌رسد همین مربیان دم دست هستند؟ درست است که لوکا بوناچیچ یک بار با سپاهان به فینال لیگ قهرمانان آسیا رسید اما بعد از آن چه کارنامه‌ای در فوتبال ایران داشت؟ همین یک ماه پیش بود که به بهانه کلیه‌درد از ذوب‌آهن اخراج شد و حال دوباره به مس بازگشته است.
در این خصوص خبرگزاری ایسنا چندی پیش در گزارشی آورده بود: «به نظر می‌رسد لوکا بوناچیچ با لابی‌های برخی افراد سودجو که قاپ مدیران را ربوده‌اند، این ضمانت را از آنها گرفته که هر سال حداقل یک تیم در ایران خواهد داشت و در فاصله اخراج از ذوب‌آهن تا حضور در مس هم در همین ایران مشغول تفریح بوده است!»
کوچ غریبانه به اروپا و آمریکا
واقعا مربیان جوانی که در طول دوران بازیگری خود از ارکان اصلی تیم ملی بوده‌اند و با هیچ دلالی ارتباط ندارند، چه زمانی باید به حقشان برسند؟ چه زمانی می‌خواهیم از امثال احمدرضا عابدزاده، محمد خاکپور، حسین عبدی، وحید هاشمیان و ... استفاده کنیم؟ هرکدام از این افراد یا در خارج از کشور دوره دیده‌اند و یا وقتی در ایران کاری برایشان نبوده از اروپا و آمریکا سر درآورده‌اند.
همین انتخاب‌هاست که عابدزاده‌ها را دلسرد و مجبور می‌کند غریبانه به کشوری غریب کوچ کند. آن وقت اگر تیمی سقوط کند و از مدیرعاملش بپرسید چرا این اتفاق افتاد، می‌گوید من هر مربی را که به درد تیم می‌خورد، آوردم اما متاسفانه نتیجه نگرفتیم.
چرا فقط مربی باید تغییر کند؟
اول از همه باید بدانیم که تنها عامل نتیجه نگرفتن یک تیم فقط مربی نیست. بدون شک از مدیرعامل گرفته تا سرپرست و بازیکنان ذخیره هر تیم در ناکامی‌ها نقش دارند. چرا فقط مربی باید تغییر کند؟ حال اگر فرض را بر این بگذاریم که نتایج ضعیف به خاطر عملکرد بد مربی بوده، باید حداقل انتخاب درستی انجام دهیم. پتانسیل مربیان جوان ایرانی مثل یحیی گل‌محمدی و عبدالله ویسی بالاتر از تصور مدیران است اما همچنان روابط ناسالم در راس باشگاه‌ها و انتخاب‌ها حرف اول را می‌زند.
حبیبی: مربیان خارجی با دلال‌بازی آمده‌اند
مربی اسبق تیم ملی فوتبال ایران با بیان اینکه دلال‌بازی در فوتبال ما باب شده، گفت: مربیان خارجی با همین دلال‌بازی‌ها به فوتبال کشور آمده‌اند.حسن حبیبی، سرمربی سابق تیم ملی فوتبال ایران با بیان اینکه کسانی که جایگاهی در فوتبال ندارند، سال‌هاست که مدیریت فوتبال را در اختیار گرفته‌اند گفت: افرادی که کاردان بوده‌اند کنار رفته‌اند زیرا وقتی فوتبال در ایران حرفه‌ای شد و پول به فوتبال آمد، زدوبند و رابطه‌گری زیاد شد.
وی همچنین در مورد مربیان خارجی که در سال‌های اخیر به فوتبال ایران آمده‌اند، اظهار کرد: اینها با دلال‌بازی به فوتبال ما آمده‌اند. باید در نظر داشت پولی که به این مربیان از قراردادشان می‌رسد، خیلی کمتر از رقم آن قرارداد است زیرا بیشتر پول قرارداد به دلال‌ها و افراد دیگر می‌رسد.
چرا زمان قدیم این گونه نبود؟
وی تصریح کرد: مربیان ایرانی که نتایج قابل قبولی نمی‌گیرند نیز گاهی با همین رابطه‌گری‌ها به کار دعوت می‌شوند. برای من جای سوال است که چرا زمان ما اینگونه نبود؟ زمانی که ما مربیگری می‌کردیم مربیان خیلی خوب خارجی به ایران می‌آمدند اما در حال حاضر مربیان بی‌کیفیت خارجی را با دلال‌بازی به کشور آورده‌ایم. وی در پایان خاطرنشان کرد: دلال‌بازی در لیگ برتر به وضوح وجود دارد، همه می‌دانند اینها اجازه نمی‌دهند افراد سالم بیایند و کار کنند و فکر می‌کنم در فوتبال ما شایسته‌سالاری وجود ندارد.
کربکندی: مربی‌ای مثل بوناچیچ
 10 روز هم بی تیم نمی‌ماند!
کارشناس و پیشکسوت فوتبال دلیل جابه جایی بیش از حد مربی‌ها در لیگ برتر را نتیجه‌گرا شدن و عدم آگاهی مربیان در مقابل پیشنهاد دلال‌ها می‌داند. رسول کربکندی درباره دلایل تغییر متعدد مربیان در لیگ برتر فوتبال ایران، بیان کرد: جابجایی مربیان در همه جای دنیا مرسوم است و وقتی تیمی نتیجه نمی‌گیرد، مربی را تعویض می‌کنند اما تفاوتش با ایران این است که آن‌ها بررسی لازم را زمان انتخاب مربی انجام می‌دهند. اما در ایران یک مربی را آن قدر راحت جذب می‌کنند که راحت‌تر از آن هم برکنارش کنند و هیچ حساب و کتابی در انتخاب و تعویض مربیان وجود ندارد.
کربکندی همچنین به نقش دلال‌ها در جابجایی مربیان اشاره کرد و گفت: دلال‌ها با لابی خود و ارتباطات قوی که با مقام‌های رده بالای باشگاه دارند، در سرنوشت نیمکت یک تیم تاثیر می‌گذارند. مربی مثل لوکا بوناچیچ آنقدر ارتباطاتش قوی است که 10 روز هم بدون تیم نمی ماند و بعد از کنار رفتن از ذوب آهن با مس کرمان قرارداد می‌بندد. در مجموع معتقدم ما فقط ادای فوتبال حرفه ای را در می‌آوریم و بیشتر کارهایمان متناسب با فوتبال روز دنیا نیست. آدم‌های سیاسی مدیر عامل باشگاه‌ها می‌شوند وبه دلیل عدم آگاهی تحت تاثیر دلال‌ها و ایجنت‌ها قرار می‌گیرند.
قاسمپور: پیشنهاد زیادی از دلال‌ها داشتم!
مربی و پیشکسوت فوتبال معتقد است مدیران باشگاه‌ها به دلیل نداشتن آگاهی و همکاری با دلال‌ها، مربیان جوان داخلی را می‌سوزانند و به مربیان خارجی بی‌کارنامه فرصت می‌دهند.
ابراهیم قاسم‌پور درباره تغییر پیاپی مربیان لیگ فوتبال ایران اظهار کرد: این اتفاق دلایل بسیاری دارد. شاید بده بستان‌های بعضی مدیران عامل باشگاه‌ها باعث می‌شود برخی مربیان مدام در حال جابه جایی هستند. یکی مربی هیچ فایده‌ای ندارد و در تیم قبل هم که بوده، افتضاح به بار آورده است اما می‌بینیم مدام در تیم‌های مختلف می‌چرخند و سپس دوباره به همان تیم‌ها بر می‌گردند. این اتفاق‌ها شک و شبهه ایجاد می‌کند.وی افزود: یکی دیگر از دلایل تغییر مدام بازیکنان ناآگاهی مدیران است. آنها شناختی از مربیان موجود در فوتبال ندارند یا اصلا فوتبال را نمی‌شناسند. زمانی که مدیری از جنس ورزش نباشد، به دنبال مربی‌ای می‌رود که هیچ کارنامه روشنی از خود به جای نگذاشته است. من در این موضوع، بیشتر دلال بازی‌ها را دخیل می‌دانم. سرمربی سابق مس کرمان با اشاره به اینکه روی صحبت‌هایش، بیشتر با بوناچیچ است، افزود: همین بوناچیچ در کرمان نتیجه خوبی نگرفته اما اینکه چرا دوباره به مس بر می‌گردد جای سوال دارد. او یک ماه پیش از ذوب آهن هم اخراج شده بود. اینها همه نشان می‌دهد که این مربیان، دلال‌ها را بهتر از ما می‌شناسند.قاسم پور همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا دلال‌ها به او هم پیشنهادی داده‌اند، اذعان کرد: پیشنهاد دادند، زیاد هم دادند! البته نمی‌دانم دلال بودند یا ایجنت فیفا ولی من به آنها گفتم همه مرا می‌شناسند و نیازی به شما ندارم. اگر چه همیشه هم از دادن جواب رد به دلال‌ها ضرر کرده‌ام!
مدیرانی که مربی را آویزان می‌کنند
سرمربی تیم دسته یکی نفت آبادان با بیان اینکه حتی اگر دلال‌ها هم نباشند، ضعف مدیریتی مدیران باعث می‌شود مدام دست به تغییر بزنند، خاطرنشان کرد: ثبات در کار مربیان دیگر وجود ندارد. بیشتر نتیجه‌گرا شده‌ایم و به کار بلند مدت اهمیت نمی‌دهیم. مدیرعامل مربی را استخدام می‌کند و اگر تیمش نتیجه نگیرد، مربی را آویزان می‌کنند چون جایگاه مربی در باشگاه‌های ایرانی مستحکم نیست. به همین دلیل است که ما مربیان هم دست به هر کاری می‌زنیم تا فقط نتیجه مورد انتظار باشگاه را کسب کنیم چون کل ورزش نتیجه‌گرا شده، ما مربیان هم نه کار پایه‌ای می‌کنیم و نه کار فنی.
مربیان جوان خودمان را می‌سوزانیم
قاسمپور در پایان به آسیب‌های بها دادن به مربیان خارجی بی کارنامه اشاره کرد و گفت: مربیان جوان ایرانی در شرایط فعلی فرصت خودنمایی نخواهند داشت و خانه نشین می‌شوند. مربی مثل یحیی گل محمدی کارش را در فوتبال بلد است. خوب هم کار می‌کند. چه دلیلی دارد در وجود مربیان جوان و با استعدادی مثل گل محمدی، سکان هدایت تیمی را برای چندمین بار به مربی خارجی بی‌کارنامه دهیم و مربیان جوان خودمان را بسوزانیم؟ در حالی که مربی جوان خودمان کلاس مربیگری هم رفته و در آینده می‌تواند به اعتبار فوتبال ایران کمک کند اما برخی باشگاه‌ها به مربیان پیر و بی کارنامه فرصت می‌دهند و زود هم آنها را بر کنار می‌کنند.
مناجاتی: دلال‌ها، بزرگان ما را خانه‌نشین کرده‌اند
سرمربی اسبق تیم ملی فوتبال می‌گوید که دلال‌ها در فوتبال ایران نفوذ کرده‌اند و همان‌ها هستند که مربیان جوان و بزرگ ترهای فوتبال را خانه‌نشین کرده‌اند.مهدی مناجاتی درباره بی‌توجهی باشگاه‌ها به بزرگان فوتبال ایران و مربیان جوان و استفاده از مربیانی خاص و خارجی که کارنامه روشنی ندارند، اظهار کرد: دلال‌ها در همه جای فوتبال نفوذ کرده‌اند. در فدراسیون فوتبال افراد زحمت‌کش زیاد است اما دلال‌هایی که به آن‌جا نفوذ کرده‌اند، زورشان از رئیس و دبیر فدراسیون هم بیشتر است و کنترل از دست مسئولان خارج شده است.
نفوذ به پرسپولیس
مناجاتی علت خانه‌نشین شدن بزرگان فوتبال ایران و ورود خارجی‌ها را هم «پول» می‌داند: متاسفانه باشگاه‌هایی که امثال حبیبی و مهاجرانی در آن‌ها بازی می‌کردند، هم یک مربی خارجی می‌آورند و پول هنگفتی به او می‌دهند تا از کنارش چیزی هم گیر خودشان بیاید! حداقل باشگاه‌ها اگر می‌خواهند مربی خارجی بیاورند، کسانی را بیاورند که از فرهنگ و کلاس بالایی برخوردار باشند. امثال بگوویچ و بوناچیچ و سایر «ویچ‌ها» 30 سال است که در فوتبال ما هستند و بی آنکه نتیجه‌ای بگیرند از پرسپولیس گرفته تا دسته یک کار می‌کنند.مناجاتی همچنین گفت:‌ دلال‌ها از مربی خارجی 50 درصد حق دلالی می‌گیرند ولی آیا مهدی مناجاتی حاضر است چنین پولی را بدهد؟ من می‌گویم که آن 50 درصد را هم نمی‌خواهم و ترجیح می‌دهم خانه‌نشین باشم. من اگر می‌خواستم از این کارها بکنم وارد ورزش نمی‌شدم. این کارها خیانت به مربیان با اخلاق است.وی درباره عزم جدی مسئولان دستگاه‌های نظارتی برای برخورد با فساد در فوتبال گفت: همیشه شروع این کارها خوب بوده ولی به6 ماه نرسیده همه چیز فراموش می‌شود! ما به امید زنده‌ایم اما امیدمان دارد ناامید می‌شود. فعلا که استادان ما همه خانه‌نشین شده‌اند و کسی از آن‌ها خبر ندارد.
دل پر زرینچه از رابطه‌بازی در فوتبال ایران
بازیکن سابق استقلال می‌گوید کسانی در فوتبال ما هستند که مدرک مربیگری ندارند، اما همیشه تیم دارند.جواد زرینچه، بازیکن سابق استقلال با بیان این که رانتخواری و بده بستان‌ها در فوتبال ایران رخنه کرده، اظهار داشت: اگر من جواد زرینچه دوست وکیل و وزیر یا با معاون استانداری رفیق بودم الان تیم داشتم.وی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به این که این قدرت رانت خواری سال‌هاست در فوتبال ایران شکل گرفته، گفت: افراد سودجو در برخی از رسانه‌ها افرادی را دارند که با آنها همکاری می‌کنند به طوری که وقتی مصاحبه می‌کنی مصاحبه شما را کار نمی‌کنند و عکس‌ شما را چاپ نمی‌کنند.
نگاه شایسته‌سالاری نیست
وی تصریح کرد: متاسفانه نگاه شایسته‌سالاری نیست. یعنی مدیران ما بررسی نمی‌کنند که آیا کسی که به عنوان مربی استخدام می‌کنند آیا شایستگی و توانایی این کار را دارد یا خیر؟ فکر می‌کنم این افراد با آن رانت خوارها و رابط‌ها سر وکار دارند و به این شکل به کار خود ادامه می‌دهند. افرادی همچون من هم که در تیم ملی بازی کرده‌ام و مدتی کاپیتان استقلال بوده‌ام، باید خانه‌نشین باشیم.
از قرار داد 700 میلیونی 40 درصد را بر می‌دارند!
وی افزود: افرادی همچون من از رابطه با واسطه‌ها فراری هستند زیرا من فکر نمی‌کنم کسی که بار فنی داشته باشد با واسطه‌ها کار کند. کسانی که دلالی می‌کنند با افرادی همچون من راحت نیستند که مثلا بیایند به من بگویند ما برای نفر 700 میلیون قرارداد می‌بندیم و 40 درصد را برای خودمان بر می‌داریم. چون من رانتخواری نکرده‌ام سراغم نمی‌آیند.بازیکن سابق استقلال در ادامه گفت: در فوتبال کشور ما کسانی هستند که مدرک مربیگری ندارند، اما همیشه تیم دارند. بروید ببینید این مربیان چه کار می‌کنند که همیشه تیم دارند؟! به نظر من مدیران باشگاه‌ها باید پاک کار کنند و با این افراد واسطه‌گر همکاری نکنند تا بتوانیم روزی شاهد شایسته سالاری باشیم.
محصص: امثال بوناچیچ
 از یمن هم پیشنهاد کار ندارند
عضو کمیته فنی فدراسیون فوتبال می‌گوید مربیانی مثل لوکا بوناچیچ اگر در سطح قابل قبولی بودند، در اروپا مربی‌گری می‌کردند.
مرتضی محصص، کارشناس فوتبال با بیان اینکه نسل جوان مربیان ما، نسل بسیار بالیاقتی هستند، گفت: متاسفانه این مربیان مورد توجه قرار نمی‌گیرند که من فکر می‌کنم یکی از دلایل آن نداشتن نام بزرگ و معروف باشد. متاسفانه مسئولینی که برای استخدام یک مربی تصمیم گیرنده هستند به نام آن مربی و گذشته آن توجه می‌کنند، حتی ممکن است آن مربی کارنامه قابل قبولی هم نداشته باشد اما چون نام بزرگی دارد و با تیم‌های مختلف کار کرده عهده‌دار تیم می‌شود.کارشناس فوتبال وجود دلال‌ها در فوتبال را یکی از دلایل انتخاب نادرست مربی دانست و ادامه داد: یکی از مواردی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که نباید به مربی توهین کنیم. باید در نظر داشته باشیم که اگر به دنبال مقصر می‌گردیم، به نظر من مسئولان باشگاه‌ها مقصر هستند که از این افراد استفاده می‌کنند.
مسئولان باشگاه‌ها مقصر هستند
وی افزود: من فکر می‌کنم مربیانی امثال لوکا بوناچیچ مقصر نیستند، زیرا این مربیان به دنبال کار هستند، باید توجه کرد که کسانی که این‌ها را به ایران می‌آورند و به باشگاه‌ها معرفی می‌کنند، مقصر شماره یک هستند.مقصر دوم کسانی هستند که به این‌ها فرصت کار می‌دهند. این مربیان اگر در سطح قابل قبولی بودند، در اروپا مربیگری می‌کردند. این‌ها حتی از کشورهای عربی مثل یمن هم پیشنهاد همکاری ندارند.
مربیان جوان دنبال واسطه‌ها نیستند
محصص تصریح کرد: من کاری به مربیانی امثال لوکا بوناچیچ ندارم، حرف من این است که چرا نباید به جای این مربیان از مربیان نسل جوان خود استفاده کنیم؟ مربیانی که اگر بخواهیم نام ببریم یک لیست بلند بالا را شامل می‌شود. ما در کشور جوانانی داریم که مدرک مربیگری پرولایسنس که بالاترین مدرک مربیگری در جهان است را دارند، اما اینها افرادی نیستند که برای عهده‌دار شدن مسئولیت تیمی به دنبال پیدا کردن واسطه‌ها باشند.وی راه حل موجود برای مبارزه با واسطه‌گری در کشور را کمک خواهی مسئولین باشگاه‌ها از کمیته آموزش فدراسیون فوتبال دانست و گفت: دلیل اینکه می‌گویم مسئولین باشگاه‌ها از کمیته آموزش کمک بگیرند این است که این مربیان جوان مدرک مربیگری و مدرکی که به آنها اجازه کار می‌دهد را از کمیته آموزش گرفته‌اند و مسئولین کمیته آموزش فدراسیون فوتبال هستند که صلاحیت این مربیان را تایید کرده‌اند.