گالیا توانگر

رنگ، طرح‌ها و جنس پارچه‌ها گویی حرف‌ها دارند و این رنگارنگی اگرپشتش مدیریتی هوشمندانه و روشنگرایانه باشد، آنوقت است که رنگین کمان رونق در قلب صنعت نساجی درخشیدن خواهد گرفت.درخششی که میلیارد‌ها دلار سود و میلیون‌ها فرصت شغلی را رقم خواهد زد. خاصه اینکه کشورمان از لحاظ نیروی کار و مواد اولیه مورد نیاز این صنعت در موقعیت چشمگیری قرار دارد.قاچاق منسوجات به داخل کشور، عدم امکان تامین مواد اولیه با کیفیت مطلوب و ارزان، افزایش قیمت تمام شده محصولات از مشکلات عمده صنعت نساجی کشور در حال حاضر است.با این حال هستند کشورهایی که تا همین چندی پیش در زمینه صنعت نساجی شان با مشکلات مشابه دست و پنجه نرم می‌کرده‌اند و هم اکنون به جایگاه قابل قبول و چشمگیری دراین صنعت به شدت درآمدزا با پتانسیل بالای اشتغال زایی دست یافته‌اند. نقش صنایع در اقتصاد کنونی بر هیچ کس پوشیده نیست و در ایران نیز صنایع 20 درصد سهم ارزش افزوده را به خود اختصاص می‌دهند که در این بین صنایع منسوجات و پوشاک از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
در خبر‌ها آمده است: «در حالی صنعت مد و پوشاک ترکیه به رشد چشمگیری دست یافته که از برخی جهات،  شباهت‌هایی با ایران دارد و هر دو کشور به مواد اولیه فراوان و نیروی کار تحصیلکرده و آماده دسترسی دارند.» در این کشور بیش از هر چیز برای رونق صنعت نساجی بر سیاست‌های تشویقی برای فعالین این صنعت تاکید شده است.تداوم این قبیل سیاست‌ها آنچنان باعث رونق صنعت نساجی در این کشور شده که هم اکنون ترکیه دومین تهیه‌کننده محصولات نساجی اروپا به حساب می‌آید. توجه به بازارهای جهانی از قبیل یافتن مشتری در بازار عربستان و عراق و...، توجه به استانداردهای بین‌المللی، پرداخت وام‌های کوچک و هدفمند، سرمایه گذاری تجهیزاتی، استفاده از بحران اقتصادی روز دنیا و توجه بیش از حد به صادرات، برند سازی، تولید مد اسلامی برای جذب کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و... ازجمله ده‌ها تمهیداتی است که در بسته سیاستی رونق بخشی به صنعت نساجی ترکیه گنجانده شده است.
اشتغال 9 ‌میلیون نفر در صنعت پوشاک ترکیه،  بزرگترین صادر‌کننده جوراب و پارچه جین دنیا و چهارمین صادرکننده بزرگ دنیا بودن، 80 ‌میلیارد دلار صادرات نساجی و پوشاک ترکیه تاسال 2023، افزایش دستمزدهای 4 تا 5 برابری نسبت به چین،  هند،  تایلند و اندونزی و سرمایه‌گذاری 11 ‌درصد تولید ناخالص ملی ترکیه در فناوری و ماشین‌آلات نوین و... همگی از جمله ده‌ها نتیجه مثبت اجرای سیاست‌های رونق‌بخشی به صنعت نساجی ترکیه بوده است.
بهره‌وری از پتانسیل صنعت نساجی
در خراسان رضوی
ظرفیت قابل تاملی در صنعت نساجی خراسان رضوی وجود دارد و کارخانجات قوی از جمله بافندگی فرش، ریسندگی و پارچه بافی در استان مشغول فعالیتند.
سیدرضا کاوه طباطبایی نایب‌رئیس انجمن صنایع نساجی خراسان رضوی می‌گوید: «در ایران صنعت نساجی از قدمت طولانی برخوردار بوده و یکی از مهم‌ترین بخش‌های اشتغال زایی کشور به شمار می‌رود، اما در سال‌های اخیر با مشکلاتی روبرو شده که از جمله آنها می‌توان به قاچاق منسوجات به داخل کشور، عدم امکان تامین مواد اولیه با کیفیت مطلوب و با قیمت ارزان، افزایش تمام شده محصولات نساجی اشاره کرد.»
نایب رئیس انجمن صنایع نساجی خراسان رضوی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات صنعت نساجی کمبود نقدینگی است، می‌گوید: «مستهلک بودن ماشین‌آلات تولید در تعدادی از واحد‌های تولیدی و بازار فروش در داخل و خارج از مواردی است که بر سر راه این صنعت قرار گرفته است.»
این مسئول با اشاره به اینکه بیشتر مواد اولیه صنعت نساجی در داخل کشور تولید می‌شوند، متذکر می‌شود: «وجود تخصص و تجربه مدیران و کارشناسان واحد‌های تولیدی، تجار، تنوع در زنجیره‌های تولید و همچنین وجود زیر ساخت‌های صنعتی از جمله مواد اولیه و بازار مصرف و شهرک صنعتی تجهیز شده از مزیت‌های این صنعت در استان خراسان رضوی است.»
 برند‌سازی
حلقه مفقوده صنعت نساجی کشور
وحید صالحی  دست‌اندرکار صنعت پوشاک ونساجی درباره مشکلات تولیدکننده‌های این صنف و توضیح می‌دهد: «متاسفانه سیاست‌های حمایتی از سوی دولت برای برندسازی اتخاذ نشده است. تا برندسازی صورت نگیرد پارچه و لباس ایرانی همچنان بی‌هویت می‌ماند. یکی از مهم‌ترین مشکلات ما هزینه‌های بالای برند‌سازی است.حلقه مفقوده در صنعت پوشاک ایران برندسازی است. مشکل بعدی واردات پارچه است.از یک سو تعرفه واردات بالاست و از سوی دیگر هر روز از تعداد تولیدکنندگان پارچه در داخل به خاطر خیل مشکلات کاسته می‌شود.اگر تولید‌کننده ایرانی با توجه به تعرفه‌های بالای واردات پارچه بتواند محصولی را در حد استاندارد تولید کند جای تقدیر دارد. اما برای برندسازی نیاز به حمایت دولت است. دولت باید تولیدکنندگان برتر را شناسایی کند و به آنها تسهیلاتی جهت برندسازی ارائه دهد. لازم هم نیست که دولت پولی خرج کند. در حال حاضر سرمایه‌های سرگردانی در بخش خصوصی وجود دارد که دولت می‌تواند آنها را به سمت برندسازی سوق دهد.»
وی ادامه می‌دهد: «صنعت پوشاک مانند صنعت مسکن می‌تواند اشتغالزایی داشته باشد و جا دارد دولت سیاست‌های حمایتی در این بخش را تصویب کند.در حال حاضر مشخص نیست مصرف‌کننده پیرو تولیدکننده است یا تولید‌کننده پیرو مصرف‌کننده،  اگر از مصرف‌کننده دلیل انتخاب یک پارچه و لباس را بپرسید،  می‌گوید چیز دیگری در بازار نیست. از تولیدکننده هم بپرسید چرا این محصول را تولید کرده‌اید،  می‌گوید این چیزی است که خریدار دارد. اما اگر برندسازی وجود داشته باشد و مرجع مد داشته باشیم، سلیقه مصرف‌کننده در نظرگرفته می‌شود. در این صورت هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده راضی می‌شوند.»
این کارشناس در ادامه به دلایل نبود تنوع در حوزه لباس اشاره کرده و می‌گوید: «تنوع پارچه در ایران نداریم،  یعنی کارخانه‌های نساجی ما تولیدات محدود دارند و خیلی از پارچه‌هایی که مصرف زیادی هم در ایران دارند باید از خارج وارد شوند. پارچه‌های مانتویی تعرفه وارداتی 70 درصدی دارند. بنابراین تعرفه زیاد مانع از وارد کردن پارچه‌های متنوع و به تبع آن مدل‌های متنوع می‌شود.»
شناسایی اهلیت سرمایه‌گذار در زمینه تولید پارچه چادر مشکی
ایران با مصرف سالیانه در حدود 55 تا 60 میلیون متر پارچه چادر مشکی،  رتبه نخست مصرف این کالا را در جهان به خود اختصاص داده است. این در حالی است که فقط 10 درصد از نیاز کشور در داخل تولید می‌شود و حدود 90 درصد آن وارداتی است.
 علیرضا حائری عضو هیأت‌ مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران ضمن بیان آمار بالا می‌گوید: «به جرأت می‌توان ادعا کرد که در سال‌های نه چندان دور کشورهایی مانند سوئیس،  ژاپن و کره که به هیچ‌وجه مصرف‌کننده پارچه چادر مشکی نیستند،  عمده تأمین‌کنندگان بازار داخلی کشورمان بودند،  اما اخیراً تولیدات سایر کشورها مانند تایلند،  اندونزی و ویتنام نیز اضافه و بعضاً‌ جایگزین شده‌اند،  در حالی که ما همچنان اندر خم نحوه تولید،  چگونگی سرمایه‌گذاری،  تهیه لایحه و طرح و همچنین بررسی مکان و محل احداث کارخانه تولید پارچه چادر مشکی هستیم و هر از چند گاهی مطلبی و یا مصاحبه‌ای از یک مقام مسئول و یا غیرمسئول،  تولید آن را به سوژه روز تبدیل می‌کند،  ولی مثل همیشه هیچ اتفاقی نمی‌افتد.»
وی ادامه می‌دهد: «همه چیز روال عادی خود را سپری می‌کند و واردات سالانه 50 تا 60 میلیون دلاری آن از طریق مبادی رسمی و مقادیر متنابهی دیگر از طریق قاچاق،  کالای همراه مسافر و تجارت چمدانی همچنان ادامه دارد.هر از چندگاهی نیز برای اینکه کم‌کاری و سهل‌انگاری خود در تأمین این نیاز داخلی را توجیه نماییم،  دست به دامان مافیای تجارت آن می‌شویم و وجود آنان را دلیل عدم توسعه مناسب تولید این محصول در کشورقلمداد می‌کنیم.مسائلی مانند مشکلات تکنولوژیکی را مطرح می‌کنیم،  در حالی که به خوبی می‌دانیم یکی از دلایل اصلی عدم تولید این محصول در کشور،  نبود عزم و اراده‌ای جدی در تولید پارچه چادر مشکی است وگرنه می‌توان با تعریف مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری در تولید این محصول و قرار دادن این مشوق‌ها و تسهیلات در اختیار کارآفرینان و سرمایه‌گذاران موفق صنعت نساجی،  نسبت به خودکفایی در این رشته قدم‌های اساسی برداشت.»
این کارشناس اهل فن شناسایی اهلیت سرمایه‌گذار در این بخش را از مهم‌ترین عوامل موفقیت در تولید پارچه چادر مشکی معرفی کرده و می‌گوید: « شناسایی اهلیت سرمایه گذارتضمینی خواهد بود تا سرانجام سرمایه‌گذاری‌های جدید نیز به سرنوشت  سرمایه‌گذاری‌های قبلی دچار نشود. اینک تولید پارچه چادر مشکی از حالت تولید یک محصول صرفاً اقتصادی خارج شده و به نماد و شاخصی برای ارزیابی پیشرفت و موفقیت صنعت نساجی در کشور تبدیل شده است و بعضاً مثالی برای عدم توانمندی این صنعت به حساب می‌آید.جا دارد هم‌ اینک که صنعت نساجی در بسیاری از زیرشاخه‌های خود از قبیل تولید انواع کفپوش‌ها،  انواع الیاف،  منسوج نبافته،  نخ‌های فیلامنت و میکروفیلامنت و تولید انواع نخ‌های ظریف پنبه‌ای و ترکیبی به موفقیت‌های شایانی دست یافته است،  این نقیصه نیز با مساعدت و همراهی مسئولان تصمیم‌گیر یکبار برای همیشه حل و فصل شود تا ضمن جلوگیری از خروج سالیانه مقادیر معتنابهی ارز از کشور،  بازارهای مصرفی کشورهای مسلمان و به ویژه کشورهای عربی را نیز به تسخیر خود در آورد و از این محل ارزآوری مناسبی برای کشور ایجاد کند.»
خرید مواد اولیه با ارز آزاد کمرشکن است
علیمردان شیبانی نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران با اشاره به اینکه تولیدات پنبه کشور محدود است وبهای مواد اولیه صنعت نساجی از اول سال جاری تا کنون بر خلاف پایین آمدن قیمت جهانی آن  در بورس  کالا افزایش یافته، می گوید: « در حال حاضر10 هزار واحد نساجی دارای پروانه بهره‌برداری در بخش نساجی در کشور مشغول به کارند و حداقل 400 هزار نفر در این واحدها فعالیت می‌کنند که از ریسندگی تا کف‌پوش‌ها و تمامی صنایع نساجی را در بر می‌گیرد. صنعت نساجی در کشورما یک صنعت بومی است و می‌تواند ارزش افزوده بالایی به همراه داشته باشد و اگر مشکلات آن برطرف شود، هیچ صنعتی به اندازه صنعت نساجی اشتغال‌زایی و ارزش افزوده بالا به دنبال ندارد. متاسفانه محصولات نساجی به صورت قاچاق به راحتی وارد کشور می‌شود و در چمدان‌های همراه مسافران همه روزه  مقادیر فراوانی وارد کشور می‌گردد و این امر قطعا به صنعت کهن نساجی و بالطبع  به اقتصاد مملکت لطمه می‌زند.»
وی ادامه می‌دهد: «اگربرای هر نفر از جمعیت کشور تنها 18 متر پارچه مورد نیاز باشد، حدود  یک میلیارد و 500 میلیون متر پارچه نیاز این کشور است که تنها از این میزان 800 تا 900 هزار متر در شرایط کنونی تولید داخل است اما آنچه مسلم است با وجوددر اختیارداشتن تکنولوژی و ماشین‌آلات این صنعت متاسفانه  به دلیل پاره‌ای از مشکلات منجمله کمبود شدید مواد اولیه به صورت فراگیر از آن بهره نمی‌بریم. این در حالی است که همه عوامل و پتانسیل‌ها برای پیشرفت فراهم است و کشورهایی مانند انگلیس،  آلمان، کره و آمریکا که جزو کشورهای صنعتی پیشرفته به حساب می‌آیند شروع کارشان از صنعت نساجی بوده است.»
نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «انتظار جامعه نساجی این است که دولتمردان هرچه بیشتر دست در دست بخش خصوصی بگذارند تا بتواند این موضوع را مدیریت کنند. یکی از مشکلات  اصلی و قابل حل صنعت نساجی تامین مواد اولیه است، در سال‌های اخیر در زمینه پنبه با کمبودهایی رو به رو بوده ایم. تولیدات پنبه کشور حدود 60 هزار تن است واین  در حالی است که حداقل نیاز ما 180 تا 190 هزار تن پنبه در سال می‌باشد. در زمینه مواد اولیه مصنوعی نیز صنعت نساجی دچار کمبودهای شدیدی است که یکی از آنها  به دلیل صادرات (خام فروشی) مواد اولیه پتروشیمی‌ها ست.در حالی که پتروشیمی‌ها  خوراک خود را با ارز مبادله‌ای دریافت می‌کنند، فروش تولیدات حاصل از آن را از طریق بورس با ارز آزاد محاسبه می‌کنند. نمونه دیگری از افزایش بی‌رویه محصولات پتروشیمی قیمت وم (ونیل استات)که تنها توسط یک شرکت پتروشیمی از اول سال تا به امروز حدود 3 برابر افزایش قیمت داشته است. بالطبع چنین افزایش قیمتی، قیمت تمام شده محصول نهایی را بالا برده و با توجه به قدرت خرید پایین مردم در نهایت منجربه انباشته شدن محصول تمام شده در کارخانجات و شاید توقف ناخواسته و بیکاری  خیل عظیم شاغلان در این صنعت باشد.جا دارد با توجه به اشتغالزایی و ارزش افزوده بالای این صنعت دولتمردان محترم در جهت حمایت از آن هر آنچه امکان دارد مبذول دارند.»