اولین قدم مدیران جدید صداوسیما، کوچک‌سازی و ادغام شبکه‌ها با یکدیگر است. بطور مثال در معاونت سیما، شبکه‌های نمایش و تماشا، یکی شدند. این فرایند در معاونت صدا بیشتر به چشم می‌خورد و تاکنون تعدادی از شبکه‌های رادیویی با هم ادغام شده‌اند. اما، آیا این روش درستی در افزایش کیفیت برنامه‌های رسانه ملی است؟ در مسیر کوچک شدن صداوسیما، چه ملاحظاتی باید در نظر گرفته شود؟ اولویت‌های مدیران سیما در این راه چیست؟ این پرسش‌ها را با دو فعال فرهنگی و رسانه‌ای در میان گذاشتیم که پاسخ‌های آنها را می‌خوانید:
تصویرروز

هوشنگ توکلی، بازیگر و کارگردان سینما و تلویزیون، روند کوچک‌سازی و ادغام شبکه‌ها و واحدهای صداوسیما را مثبت ارزیابی کرد و گفت: در سال‌های اخیر، تعداد شبکه‌های صداوسیما بطور شتاب زده‌ای افزایش یافتند، اما از حوزه تولید غفلت شد. در نتیجه تولید آثار فرهنگی اجتماعی و سیاسی نابسامان شده است و مدیریتی بر تشکل‌های تولیدی نیست. یکی از دلائلش هم این بود که توانایی برنامه‌سازی برای این مجموعه شبکه‌ها موجود نبود. از این رو شبکه‌ها برنامه‌های یکدیگر را بازپخش می‌کردند. به همین خاطر به نظرم شبکه‌های سیما باید کمتر، اما پرقدرت‌تر و به روز‌تر باشند که این در اهداف مدیریت کلان صداوسیما دیده می‌شود.
کارگردان سریال «مدرس» ادامه داد: فکر می‌کنم اگر اصغر پورمحمدی معاون سیما نگاهش به سمت بالا رفتن ظرفیت تولید برود، تعادل بهتری در برنامه‌های تلویزیون برقرار می‌شود.
وی افزود: یکی از روش‌های چابک‌سازی صداوسیما، آموزش مدیران است. باید برای مدیران رسانه ملی، جلسات آموزشی تخصصی برگزار شود. چون اطلاعات مدیران رسانه‌ای ما در در حوزه تولید در اندازه‌ای نیست که آنها را قادر به شناسایی همه ظرفیت‌های تولید در سطح کشور نماید. این درحالی است که این مدیران، هم باید ظرفیت‌های موجود را بشناسند و هم اینکه از آنها حمایت کنند.
بازیگر سریال «زیرتیغ» در ادامه بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مسائل مبتلابه روز صداوسیما این است که فعالیت‌های فرهنگی و هنری در سطح کلان جامعه از طریق رسانه ملی پوشش داده نمی‌شود. صداوسیما به قدری گرفتار جزئیات مسائل داخلی خودش شده که از فعالیت‌های اصلی جامعه عقب است. به همین دلیل هم همیشه آثاری که از صداوسیما پخش می‌شوند از حوادث و اتفاقاتی که در حوزه فرهنگ و هنر در جامعه اتفاق می‌افتند فاصله دارد.
توکلی به شبکه «نمایش» به عنوان مصداقی برای فاصله داشتن سیما با وقایع فرهنگی اشاره کرد و گفت: شبکه نمایش با این دیدگاه راه اندازی شده بود که به کارهای نمایشی بپردازد. اما این شبکه هم از تعاریف ابتدایی اش غافل ماند و به کارهای معمول محدود ماند.
وی تصریح کرد: در فرایند چابک‌سازی صداوسیما، در عین ادغام و فشرده‌سازی ساختار رسانه ملی، لازم است به مسائل تخصصی فرهنگی هم توجه بیشتری شود و شبکه‌های سیما رابطه مستقیم‌تر و به روزتری با مسائل فرهنگی جامعه داشته باشند. توکلی همچنین اظهار داشت: البته در حوزه رادیو به نظرم تنوع بیشتر لازم است. چون شبکه‌های رادیویی هم هزینه کمتری دارند و هم اطلاعات بیشتری را می‌توانند منتشر کنند.
چابک‌سازی به جای کوچک سازی
محسن دریالعل کارشناس رسانه معتقد است: کوچک‌سازی و چابک سازی، دو موضوع مستقل از هم هستند. به نظرم آنچه باید بررسی شود، چابک‌سازی صداوسیماست. چابک‌سازی یعنی قدرت و سرعت واکنش رسانه‌ای سازمان صداوسیما افزایش یابد. یعنی حتی ممکن است چابک شدن، به بزرگ‌تر و گسترش رسانه منجر شود، اما در حال حاضر و با توجه به وضعیت صداوسیما، چابک‌سازی با کوچک شدن همراه است.
مدیرمسئول سایت «متن زندگی» افزود: حرکت آغازین صداوسیما برای چابک‌سازی خوب است. یعنی شبکه‌هایی که از لحاظ ساختار و کارکرد، شباهت دارند باید ادغام شوند. این، یکی‌از شاخص‌های چابک‌سازی و قدم اول محسوب می‌شود.
وی قدم دوم چابک‌سازی صداوسیما را سامان دهی به مدیران سیما دانست و گفت: مدیری می‌تواند چابک باشد که نسبت به موضوع درحال اتفاق در کشور و در سطح جهان، هم به روز باشد، هم دغدغه داشته باشد و هم قدرت پاسخ داشته باشد. این درحالی است که مدیرانی که دائم از این شبکه به آن شبکه جابه‌جا می‌شوند به‌طور طبیعی ذوق و قدرت لازم برای پاسخگویی را ندارد. اگر یک نسل جدیدی وارد سازمان شود، هم انگیزه بیشتری خواهند داشت و هم با موضوعات و مناسبات بین‌المللی روز، بیشتر تعامل داشته‌اند و مطمئنا به چابک شدن رسانه ملی کمک می‌کنند. البته احتمال دارد که در این زمینه با مشکل تجربه مواجه شویم، اما می‌توان این مشکل را با مشاوره حل کرد. ولی با گروه مدیران قدیمی نمی‌توان به چابک‌سازی رسید.
دریالعل، گام دیگر چابک‌سازی را اصلاح مدل برنامه‌ها دانست و افزود: مدل برنامه‌ها علاوه بر جذابیت، باید سرعت پاسخگویی و واکنش را بالا ببرند. مثلا در بخش اخبار، خبرنگارهای سیما عمدتا از صحنه حوادث دور هستنند و به همین دلیل گزارش‌های آنها تأثیرگذاری کمتری دارد.
وی افزود: پوشش جامع، از دیگر الزامات چابک‌سازی است، یعنی باید همه موضوعات را در رسانه ملی منعکس کرد. همچنین در بحث خبر باید خبرنگارانی با قدرت محتوایی به کار گرفته شود که بتوانند در دل وقایع، موضوعات مدنظر را در بیاورند. یعنی خبرنگاری که بتواند در متن حوادث، سناریوی خاص رسانه خود را ترسیم کند و بداند چه محتوایی را تولید کند. در برنامه‌های زنده هم همین طور است. چون در برنامه‌های زنده اتفاقات غیرقابل پیش بینی زیادی رخ می‌دهد و برنامه سازها باید بتوانند در لحظه موضوع را طبق سناریوی از قبل نوشته شده جلو ببرند.
این کارشناس رسانه درباره چابک‌سازی در حوزه سریال‌سازی هم گفت: معمولا تولید سریال‌ها در بازه زمانی سه ماهه تا یک ساله و سریال‌های فاخر گاهی تا 10 سال انجام می‌شود. به همین دلیل، محتوای سریال‌ها باید به گونه‌ای باشد که در زمان پخش، به روز باشند. اما اتفاق معمول در سیما این است که برای موضوع روز سریالی ساخته می‌شود که در زمان پخش موضوع سریال کهنه شده است. وقتی یک اتفاق غیرقابل پیش بینی رخ می‌دهد باید رسانه بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن واکنش مناسب نشان بدهد.