کشورهاي ديگر چه مي‌کنند؟
راهکارهايي براي درمان بيماري «کتاب نخواندن» در ساير نقاط جهان
راهکارهايي براي درمان بيماري «کتاب نخواندن» در ساير نقاط جهان
چندي پيش انتشار مجموعه‌اي يازده جلدي از تجربيات ساير کشورها در عرصه ترويج کتابخواني اين امکان را فراهم کرد تا دقيق‌تر بدانيم اوضاع در ساير نقاط جهان چگونه است و ايا کشورهاي ديگر هم مانند ما بعد از 3 دهه همچنان در ايستگاه ارائه آمار مطالعه هستند و به جاي برنامه‌هاي کاربردي و آينده‌نگر همراه با پژوهش‌هاي بنيادين، شعار مي‌دهند يا براي آنکه بوي کافور از صنعت نشرشان بلند نشود، دست به کار شده‌اند و خود را با سودوکوي آمار خودساخته و خودشيفتگي متاثر از اين نگاه، درجا نزده‌اند. بد نيست بدانيم ساير کشورها درباره اين موضوع مناقشه‌انگيز در کشور ما چه کرده‌اند شايد مديران ما هم اراده‌اي داشتند و گوشه چشمي به آنها! اگر البته خودبزرگ‌بيني‌هايي همچون «اول بودن» در منطقه اجازه بدهد که براي بهتر شدن، حرکتي انجام دهيم و از برگزاري جشن‌ها و جشنواره‌هاي «نفتي» همراه با انواع جوايز ماه و فصل و سال احساس «حماسه فرهنگي» نداشته باشيم! يادمان باشد پايين بودن سرانه مطالعه با وجود جمعيت 76 ميليون نفري و شمارگان هزار نسخه‌اي يک «بيماري خاموش» است که زودتر بايد برايش درماني پيدا کنيم؛ آن هم جداي برگزاري نمايشگاه و سمينار و هفته‌هاي بي‌بخار براي گراميداشت يار مهربان.
تحريريه نسل سوم
روسيه: مشکل از کودکان نيست
اجراي طرح حمايت از کتابخواني در روسيه، دست‌اندرکاران طرح را به نتايج جالب توجهي رساند که مي‌توان در بررسي وضعيت کتابخواني در کشورمان آنها را مدنظر قرار داد. در اين طرح مشخص شد که اين کودکان نيستند که آينده کتابخواني يک جامعه را تعيين مي‌کنند، بلکه نسل بالغ و شاغل هستند. ما با رفتار و کردار فعلي خود، آينده خود و فرزندانمان را مي‌سازيم. اگر والدين و معلمان امروزي به روند کتابخواني جلب نشوند، کودکان به مطالعه عادت نخواهند کرد.
اين طرح همچنين نشان داد مقتضيات هر کشور در ترويج کتابخواني مؤثرند. آنها به اين نتيجه رسيدند که روسيه کشور متنوعي است و مردم چه در مناطق توسعه يافته صنعتي باشند و متمول، چه در مناطق محروم زندگي کنند و پول خريد کتاب نداشته‌باشند، اهل مطالعه نيستند! در مورد اولي مي‌توان از اين روش استفاده کرد که به افراد فهماند کتاب خواندن امري غيرمعقول نيست. اما در مورد گروه دوم بايد کتابخانه‌ها را تجهيز کرد و امکان استفاده همه افراد از آنها را فراهم نمود.
نکته قابل توجه ديگر در پژوهش‌هاي مربوط به اين طرح اين بود که انتشاراتي‌ها بايد گرايش‌هاي امروزي در زمينه فرهنگ و بازار کتاب را درک کنند؛ تغييرات در زندگي اجتماعي، در فرهنگ و نشر کتاب نيز بايد منعکس شود. در دنياي کنوني کتاب‌ها بيش از پيش به عنوان محصول اطلاعاتي در نظر گرفته مي‌شوند. به همين دليل در روسيه رتبه برتر فروش به کتاب‌هاي حاوي اطلاعات مفيد اختصاص دارد.
انگلستان: دخترها بهتر از پسرها
در سال 2005، در انگلستان، طرحي به نام «قهرمانان مطالعه» به منظور افزايش مطالعه پسرها اجرا شد. اين طرح با اين پيش‌فرض انجام شد که دختران در زمينه مطالعه عملکرد بهتري نسبت به پسران دارند. البته، اين موضوع مختص به کشور انگلستان نيست. تحقيقات مقايسه‌اي بين‌المللي، همچون پژوهش «مطالعه براي تغيير» توسط سازمان توسعه و همکاري‌هاي اقتصادي، نشان مي‌دهد که در اکثر کشورها دختران تمايل دارند در تکاليف مربوط به ادبيات و سطح کتابخواني از پسران پيشي بگيرند. نتايج تحقيقات حاکي از آن است که دختران دو برابر پسران مايل هستند که خواننده حرفه‌اي باشند. يافته‌هاي تحقيقيِ سازمان توسعه و همکاري‌هاي اقتصادي (سال 2002) نشان داد که پسران چندان از مطالعه لذت نمي‌برند. يافته‌هاي طرح «قهرمانان مطالعه» نيز اين ديدگاه‌ها را تأييد کرد. پسران و دانش‌آموزان دبيرستاني بيش از ديگران مطالعه را ملال‌آور و يافتن کتاب‌هاي مورد علاقه را دشوار مي‌دانند. اين پژوهش، ضمن توصيف رفتارهاي مطالعاتي سنين مختلف دختران و پسران، راهکارهايي نيز براي ارتقاي سطح مطالعه در نظر گرفت. تقريباً نيمي از دانش‌آموزان در اين پژوهش اعلام کردند که ارائة صفحه وب شخصي براي پسران و ملاقات با يک نويسنده يا فرد مشهور آنان را به مطالعه وامي‌دارد. به طور کلي، براي تشويق دانش‌آموزان به سمت کتابخواني بايد، متناسب با سن آنها، به «علايق شخصي آنان، تفريح‌محور بودن مطالعه، و هدفمند بودن آن» توجه کرد. يافته‌هاي اين پژوهش همچنين حاکي از آن است که زود دعوت کردن بچه‌ها به سمت کتاب خواندن آسان‌تر است. بالا رفتن سن، انگيزه‌هاي افراد را براي کتاب خواندن کاهش مي‌دهد و به همين ترتيب، تشويق آنان به سمت کتابخواني مشکل‌تر خواهد شد.
امريکا: بدون جايزه هرگز
پژوهشي در سال 2008، به منظور بررسي ميزان کارآمدي مسابقات مختلف براي تشويق دانش‌آموزان به کتابخواني، محققان را به اين نتيجه رساند که تلاش بي‌وقفه دانش‌آموزان براي بالابردن سرعت خود در مطالعه، آنان را از کتابخواندن خسته مي‌کند. براي انجام اين پژوهش دانش‌آموزان مدرسه‌اي، که چنين طرحي در آن انجام گرفته بود، در نظر گرفته شدند. نام طرح اجراشده «پيش به سوي ستارگان» بود و در آن از بچه‌ها تعهد مي‌گرفتند که تا پايان سال تحصيلي 30 کتاب مطالعه کنند. جوايز در نظر گرفته شده از اين قرار بود: «30 کتاب: جايزه موشک خلبان. 45 کتاب: جايزه مبارز سياره. 60 کتاب: جايزه کاشف کهکشان. 75 کتاب: جايزه ارباب فضا. 90 کتاب: جايزه استاد بزرگ جهان.» از جمله شرايط اين مسابقه اين بود که دانش‌آموزان بايد کتاب‌هاي مناسب سن خودشان را انتخاب مي‌کردند و خلاصه هر کتاب را به والدين خود ارائه مي‌دادند.
نتايج اجراي اين طرح در پايان سال تحصيلي شگفت‌انگيز بود. دانش‌آموزان تقريباً دوبرابر تعداد مشخص‌شده کتاب خوانده بودند. چنين نتيجه‌اي ترس مسئولان مدرسه را در پي داشت که دانش‌آموزان صرفاً براي دريافت جوايز، مطالعه مي‌کنند. به همين علت، در سال بعد، اصلاحاتي براي طرح اجرايي کتابخواني در نظر گرفته شد. در طرح جديد از دانش‌آموزان خواسته شد که برنامة مطالعاتي خود را به شکل سال قبل ادامه دهند، اما جوايزي براي آنان در نظر گرفته نشد. در مقابل، هر دانش‌آموز بايد به اين سؤال پاسخ مي‌داد: «من اين کتاب را مي‌خوانم چون ...»
بررسي تعداد کتاب‌هاي مطالعه‌شده در سال دوم، که جوايز حذف شده بود، نشان داد که دانش‌آموزان بسيار کمتر از سال اول کتاب مي‌خوانند. محققان، ضمن بررسي عوامل ديگري همچون نقش والدين، تأثير جوايز در کتابخوان کردن دانش‌آموزان را انکار کردند. آنها به اين نتيجه رسيدند که شايد اهداي جوايز به دانش‌آموزان در تشويق آنان به سوي مطالعه در ابتداي امر مؤثر باشد، اما به محض اينکه دانش‌آموزان به اختيار خود شروع به مطالعه مي‌کنند، جوايز بايستي از ميان برداشته شوند.
تايلند: کودکت را درياب!
در سال 2007 طرحي به نام «آغاز کتابخواندن» و با هدف گسترش فرهنگ کتابخواني، در استان ماهاساراخام تايلند اجرا شد. در مرحله اول اين طرح کتاب‌هايي به 2400 خانواده، داراي فرزند 6 الي 9 ماهه، اهدا شد تا والدين براي نوزادان بخوانند. اجراي اين طرح و چندين طرح ديگر به منظور ارتقاي سطح مطالعه در خانواده نشان داد کارهايي مانند در آغوش گرفتن کودک و کتابخواندن براي او، روابط بين والدين و کودک را تقويت مي‌کند. چنين رفتارهايي از سوي والدين در فعال‌کردن استعدادهاي يادگيري و احساسي کودک بي‌نهايت مؤثر است. همچنين بهترين شيوه تحريک ذهن، براي ارتقاي رشد احساس، آن است که والدين با صداي بلند براي کودک کتاب بخوانند و با او گفت‌وگو کنند. اين راهکار، استعدادهاي فراگيري کودک را در مسير مطالعه، يادگيري، توسعه واژگان، و خلاقيت ذهن قرار مي‌دهد. اکثر والدين، به گمان آنکه کودک، صحبت‌هايشان را نمي‌فهمد، با او گفت وگو نمي‌کنند؛ بدين ترتيب، متأسفانه، کودک از فرصت عالي رشد قابليت‌هاي فراگيري، محروم مي‌شود. در اين مطالعات تأکيد بيشتر روي مطالعه خانوادگي بود. به همين دليل، توصيه‌هايي براي ارتقاي مطالعه در محيط خانواده در نظر گرفته شد. اين توصيه‌ها عبارت‌اند از: «والدين بايد اطلاعاتي مناسب با سن بچه‌ها در اختيار آنان قرار دهند؛ آموزش مؤثر موجب يادگيري، تفکر، خلاقيت، انعطاف‌پذيري، توانايي حل مشکلات، منظم‌بودن، پشتکار و بهره‌مندي از خودباوري» مي‌شود. استقرار جامعه‌اي متعهد که به لذت‌بردن همه بچه‌ها از کتابخواني مي‌انديشد و تلاش همه پدران و مادران در اين زمينه ضروري به نظر مي‌رسد. در اين جامعه، والدين آگاه‌اند که بايد از نخستين روزهاي تولد کودک برايش کتاب بخوانند. علاوه بر اين‌ها، بايد جامعه‌اي بنا شود که به کودکان کمک کند تا از طريق کتاب دوستاني بيابند و هرساله در يک جشن کتاب، نويسندگان محلي، مدارس، و کتابخانه‌هاي بيشتر را شناساند و درباره آنان صحبت کرد. نکته حائز اهميت، رايگان‌بودن اين جشن‌هاست، به طوري که خانواده‌هاي کم‌درآمد نيز بتوانند به اندازة ديگران به کتاب دسترسي داشته باشند.
شيلي: قصه‌خواني با کتب مصور
مؤسسه لافونته در شيلي، از سال 2008، به منظور افزايش دسترسي کودکان 4 تا 10 ساله، به‌خصوص اقشار کم‌درآمد جامعه به کتاب، طرحي با عنوان «خلق خوانندگان فردا» اجرا کردند. مبناي اين طرح امانت دادن کتاب به کودکان در مدارس و اجراي برنامه‌هاي مرتبط با کتاب مثل داستان‌گويي و خيمه‌شب‌بازي بود. بيشتر کودکان شيلي از طرح امانت گرفتن کتاب استقبال کردند، زيرا اکثر آنها کتابخواندن در خانه را به کتابخواندن در مدرسه ترجيح مي‌دادند. در واقع، اين احتمال وجود داشت که کودکان مدرسه را برابر با درس‌خواندن مي‌دانستند و خانه را برابر با اوقات فراغت. در نتيجه، گرايش اکثر آنان به کتابخواندن براي لذت‌بردن بود. اين مؤسسه، ضمن تجهيز کتابخانه‌هاي مدارس به کتاب‌هاي متنوع، با اجراي برنامه‌هاي داستان‌گويي و خيمه‌شب‌بازي، در علاقه‌مندکردن کودکان به کتاب تأثيرگذار بود. در اين برنامه‌ها، که به شش چرخه مطالعاتي تقسيم مي‌شد، در ماه‌هاي مارس و آوريل، درباره موضوع عشق ـ با کتاب‌هايي درباره علاقه و دوستي، عشق يک مادر، و عشق يک زوج ـ برنامه‌هايي براي کودکان اجرا شد. در ماه‌هاي ژوئن و ژوئيه به موضوع هنر پرداختند و در ماه‌هاي اوت و سپتامبر، موسيقي، طنز، و بازي‌هاي کلامي به دنياي کتاب‌ها قدم گذاشت. در اکتبر، نياکان شيلي موضوع داستان‌خواني شد و در ماه‌هاي آخر سال داستان‌هاي ترسناک سر از برنامه‌هاي داستان‌خواني درآورد. استقبال کودکان از اين برنامه‌ها نشان داد که کتاب‌هايي با مضامين ترس، ماجراجويي، حيوانات و طبيعت مناسب بچه‌هاي 4 تا 10 ساله است. همچنين، اين مؤسسه اعلام کرد که کودکان بايد کتاب‌هاي مصور بخوانند تا با کتاب بيشتر انس بگيرند.
کانادا: درمانگاه کتاب
پژوهشگران، درباره سودمندي خواندن براي نوزادان و حتي کودکان در دوران طفوليت و تاثير آن در رشد مغز ، بسيار گفته‌اند. از اين رو، چهار درمانگاه بزرگ بيمارستان کودکان مونترئال در کانادا، که زير نظر دانشکده پزشکي مک هيل فعاليت مي‌کنند، برنامه هاي کتابخواني در بيمارستان راه اندازي کرده‌اند.
اين برنامه با همکاري مرکز سوادآموزي کبک از سال ???? آغاز شد. در اين برنامه، هر کودک زير پنج سال در بيمارستان، يک کتاب به زبان مادري‌اش دريافت مي‌کند. پدر و مادر کودک هم با دانستني‌هايي پيرامون اهميت کتابخواني در رشد کودکشان آشنا مي‌شوند. درمانگاه وضعيت هر خانواده مراجعه کننده را از نظر عادت به کتابخواني ارزيابي مي‌کند و اگر لازم باشد افراد خانواده را به مراکز يا منابعي درباره ترويج خواندن و اهميت سواد آموزي معرفي مي‌کنند.
داوطلباني هم براي کودکان در اتاق انتظار بيمارستان کتابخواني مي‌کنند. به اين ترتيب، کودکان از لذت شنيدن داستان بهره مند مي‌شوند و پدر و مادرها هم مي‌آموزند که چگونه در خانه براي کودکشان کتاب بخوانند. يک کتابخانه سيار هم براي کودکاني که بايد مدتي را در بيمارستان سپري کنند در نظر گرفته شده است. کودکان مي‌توانند از اين کتاب‌ها استفاده کنند و سپس آن ها را با خود به خانه ببرند. در يکي از درمانگاه ها، کتابي هم به پدر و مادرها داده مي شود و آن ها تشويق مي شوند که در هنگام بيماري نوزادشان برايش کتاب بخوانند تا هم ارتباط بين آنها محکم‌تر شود و هم کتابخواندن براي کودکشان به يک عادت براي آنها تبديل شود.
استراليا: بسته‌هاي حساب‌شده
طرحي به نام باشگاه بزرگ کتاب (TBBC) به همه اهالي استرالياي جنوبي، بدون توجه به وضعيت اقتصادي و پيشينه سني يا تحصيلي آنها، تعلق دارد. هر ماه يک عنوان کتاب انتخاب مي‌شود و تمام استرالياي جنوبي آن را با هم مي‌خوانند. طرح ديگر باشگاهک بزرگ کتاب (TLBBC)، که يک برنامه سوادآموزي براي کودکان ? تا ? سال بود، نيز در اين بخش از استراليا شکل گرفت. اين پروژه با سرمايه‌اي يک ميليون دلاري که از سوي دولت ايالتي تأمين مي‌شد، در فوريه ???? راه اندازي شد.
هر کودک در استرالياي جنوبي به محض به دنيا آمدن، از حق دريافت يک بسته TLBBC برخوردار مي‌شود که هرسال يک کتاب برگزيده، لوح تصويري به نام «وقت شعر خواندن است» و يک کيف کتابخانه‌ا‌ي TLBBC را در خود دارد. اين لوح تصويري، ابتکاري از استرالياي جنوبي است که براي کودکان سرگرم کننده و براي والدين، ارائه دهنده‌ي الگو و داراي نقشي آموزشي در زمينه‌ي چگونگي خواندن براي کودکان و سر و کله زدن با آنان است. در اين لوح، بخش‌هايي به زبان‌هاي ديگر و ترجمه‌هاي آن ها نيز وجود دارد. لوح تصويري مذکور، منبع با ارزشي براي بالا بردن سطح سواد پدر و مادران و دادن اعتماد به نفس کافي به آن هاست تا براي کودکان خود کتاب بخوانند.
براي ترغيب کودکان به کتابخواني، شوراي گزينش TLBBC براي هريک از گروه‌هاي سني ? تا ? سال (پيش از سخن گفتن)، ? تا 3 سال (دوره سخن گفتن) و ? تا ? سال (پيش از آغاز خواندن) کتابي برمي‌گزيند. اين طبقه بندي بر پايه گروه بندي‌هاي اتحاديه کتابخانه‌هاي امريکا انجام گرفته است.
چندي پيش انتشار مجموعه‌اي يازده جلدي از تجربيات ساير کشورها در عرصه ترويج کتابخواني اين امکان را فراهم کرد تا دقيق‌تر بدانيم اوضاع در ساير نقاط جهان چگونه است و ايا کشورهاي ديگر هم مانند ما بعد از 3 دهه همچنان در ايستگاه ارائه آمار مطالعه هستند و به جاي برنامه‌هاي کاربردي و آينده‌نگر همراه با پژوهش‌هاي بنيادين، شعار مي‌دهند يا براي آنکه بوي کافور از صنعت نشرشان بلند نشود، دست به کار شده‌اند و خود را با سودوکوي آمار خودساخته و خودشيفتگي متاثر از اين نگاه، درجا نزده‌اند. بد نيست بدانيم ساير کشورها درباره اين موضوع مناقشه‌انگيز در کشور ما چه کرده‌اند شايد مديران ما هم اراده‌اي داشتند و گوشه چشمي به آنها! اگر البته خودبزرگ‌بيني‌هايي همچون «اول بودن» در منطقه اجازه بدهد که براي بهتر شدن، حرکتي انجام دهيم و از برگزاري جشن‌ها و جشنواره‌هاي «نفتي» همراه با انواع جوايز ماه و فصل و سال احساس «حماسه فرهنگي» نداشته باشيم! يادمان باشد پايين بودن سرانه مطالعه با وجود جمعيت 76 ميليون نفري و شمارگان هزار نسخه‌اي يک «بيماري خاموش» است که زودتر بايد برايش درماني پيدا کنيم؛ آن هم جداي برگزاري نمايشگاه و سمينار و هفته‌هاي بي‌بخار براي گراميداشت يار مهربان.
تحريريه نسل سوم
روسيه: مشکل از کودکان نيست
اجراي طرح حمايت از کتابخواني در روسيه، دست‌اندرکاران طرح را به نتايج جالب توجهي رساند که مي‌توان در بررسي وضعيت کتابخواني در کشورمان آنها را مدنظر قرار داد. در اين طرح مشخص شد که اين کودکان نيستند که آينده کتابخواني يک جامعه را تعيين مي‌کنند، بلکه نسل بالغ و شاغل هستند. ما با رفتار و کردار فعلي خود، آينده خود و فرزندانمان را مي‌سازيم. اگر والدين و معلمان امروزي به روند کتابخواني جلب نشوند، کودکان به مطالعه عادت نخواهند کرد.
اين طرح همچنين نشان داد مقتضيات هر کشور در ترويج کتابخواني مؤثرند. آنها به اين نتيجه رسيدند که روسيه کشور متنوعي است و مردم چه در مناطق توسعه يافته صنعتي باشند و متمول، چه در مناطق محروم زندگي کنند و پول خريد کتاب نداشته‌باشند، اهل مطالعه نيستند! در مورد اولي مي‌توان از اين روش استفاده کرد که به افراد فهماند کتاب خواندن امري غيرمعقول نيست. اما در مورد گروه دوم بايد کتابخانه‌ها را تجهيز کرد و امکان استفاده همه افراد از آنها را فراهم نمود.
نکته قابل توجه ديگر در پژوهش‌هاي مربوط به اين طرح اين بود که انتشاراتي‌ها بايد گرايش‌هاي امروزي در زمينه فرهنگ و بازار کتاب را درک کنند؛ تغييرات در زندگي اجتماعي، در فرهنگ و نشر کتاب نيز بايد منعکس شود. در دنياي کنوني کتاب‌ها بيش از پيش به عنوان محصول اطلاعاتي در نظر گرفته مي‌شوند. به همين دليل در روسيه رتبه برتر فروش به کتاب‌هاي حاوي اطلاعات مفيد اختصاص دارد.
انگلستان: دخترها بهتر از پسرها
در سال 2005، در انگلستان، طرحي به نام «قهرمانان مطالعه» به منظور افزايش مطالعه پسرها اجرا شد. اين طرح با اين پيش‌فرض انجام شد که دختران در زمينه مطالعه عملکرد بهتري نسبت به پسران دارند. البته، اين موضوع مختص به کشور انگلستان نيست. تحقيقات مقايسه‌اي بين‌المللي، همچون پژوهش «مطالعه براي تغيير» توسط سازمان توسعه و همکاري‌هاي اقتصادي، نشان مي‌دهد که در اکثر کشورها دختران تمايل دارند در تکاليف مربوط به ادبيات و سطح کتابخواني از پسران پيشي بگيرند. نتايج تحقيقات حاکي از آن است که دختران دو برابر پسران مايل هستند که خواننده حرفه‌اي باشند. يافته‌هاي تحقيقيِ سازمان توسعه و همکاري‌هاي اقتصادي (سال 2002) نشان داد که پسران چندان از مطالعه لذت نمي‌برند. يافته‌هاي طرح «قهرمانان مطالعه» نيز اين ديدگاه‌ها را تأييد کرد. پسران و دانش‌آموزان دبيرستاني بيش از ديگران مطالعه را ملال‌آور و يافتن کتاب‌هاي مورد علاقه را دشوار مي‌دانند. اين پژوهش، ضمن توصيف رفتارهاي مطالعاتي سنين مختلف دختران و پسران، راهکارهايي نيز براي ارتقاي سطح مطالعه در نظر گرفت. تقريباً نيمي از دانش‌آموزان در اين پژوهش اعلام کردند که ارائة صفحه وب شخصي براي پسران و ملاقات با يک نويسنده يا فرد مشهور آنان را به مطالعه وامي‌دارد. به طور کلي، براي تشويق دانش‌آموزان به سمت کتابخواني بايد، متناسب با سن آنها، به «علايق شخصي آنان، تفريح‌محور بودن مطالعه، و هدفمند بودن آن» توجه کرد. يافته‌هاي اين پژوهش همچنين حاکي از آن است که زود دعوت کردن بچه‌ها به سمت کتاب خواندن آسان‌تر است. بالا رفتن سن، انگيزه‌هاي افراد را براي کتاب خواندن کاهش مي‌دهد و به همين ترتيب، تشويق آنان به سمت کتابخواني مشکل‌تر خواهد شد.
امريکا: بدون جايزه هرگز
پژوهشي در سال 2008، به منظور بررسي ميزان کارآمدي مسابقات مختلف براي تشويق دانش‌آموزان به کتابخواني، محققان را به اين نتيجه رساند که تلاش بي‌وقفه دانش‌آموزان براي بالابردن سرعت خود در مطالعه، آنان را از کتابخواندن خسته مي‌کند. براي انجام اين پژوهش دانش‌آموزان مدرسه‌اي، که چنين طرحي در آن انجام گرفته بود، در نظر گرفته شدند. نام طرح اجراشده «پيش به سوي ستارگان» بود و در آن از بچه‌ها تعهد مي‌گرفتند که تا پايان سال تحصيلي 30 کتاب مطالعه کنند. جوايز در نظر گرفته شده از اين قرار بود: «30 کتاب: جايزه موشک خلبان. 45 کتاب: جايزه مبارز سياره. 60 کتاب: جايزه کاشف کهکشان. 75 کتاب: جايزه ارباب فضا. 90 کتاب: جايزه استاد بزرگ جهان.» از جمله شرايط اين مسابقه اين بود که دانش‌آموزان بايد کتاب‌هاي مناسب سن خودشان را انتخاب مي‌کردند و خلاصه هر کتاب را به والدين خود ارائه مي‌دادند.
نتايج اجراي اين طرح در پايان سال تحصيلي شگفت‌انگيز بود. دانش‌آموزان تقريباً دوبرابر تعداد مشخص‌شده کتاب خوانده بودند. چنين نتيجه‌اي ترس مسئولان مدرسه را در پي داشت که دانش‌آموزان صرفاً براي دريافت جوايز، مطالعه مي‌کنند. به همين علت، در سال بعد، اصلاحاتي براي طرح اجرايي کتابخواني در نظر گرفته شد. در طرح جديد از دانش‌آموزان خواسته شد که برنامة مطالعاتي خود را به شکل سال قبل ادامه دهند، اما جوايزي براي آنان در نظر گرفته نشد. در مقابل، هر دانش‌آموز بايد به اين سؤال پاسخ مي‌داد: «من اين کتاب را مي‌خوانم چون ...»
بررسي تعداد کتاب‌هاي مطالعه‌شده در سال دوم، که جوايز حذف شده بود، نشان داد که دانش‌آموزان بسيار کمتر از سال اول کتاب مي‌خوانند. محققان، ضمن بررسي عوامل ديگري همچون نقش والدين، تأثير جوايز در کتابخوان کردن دانش‌آموزان را انکار کردند. آنها به اين نتيجه رسيدند که شايد اهداي جوايز به دانش‌آموزان در تشويق آنان به سوي مطالعه در ابتداي امر مؤثر باشد، اما به محض اينکه دانش‌آموزان به اختيار خود شروع به مطالعه مي‌کنند، جوايز بايستي از ميان برداشته شوند.
تايلند: کودکت را درياب!
در سال 2007 طرحي به نام «آغاز کتابخواندن» و با هدف گسترش فرهنگ کتابخواني، در استان ماهاساراخام تايلند اجرا شد. در مرحله اول اين طرح کتاب‌هايي به 2400 خانواده، داراي فرزند 6 الي 9 ماهه، اهدا شد تا والدين براي نوزادان بخوانند. اجراي اين طرح و چندين طرح ديگر به منظور ارتقاي سطح مطالعه در خانواده نشان داد کارهايي مانند در آغوش گرفتن کودک و کتابخواندن براي او، روابط بين والدين و کودک را تقويت مي‌کند. چنين رفتارهايي از سوي والدين در فعال‌کردن استعدادهاي يادگيري و احساسي کودک بي‌نهايت مؤثر است. همچنين بهترين شيوه تحريک ذهن، براي ارتقاي رشد احساس، آن است که والدين با صداي بلند براي کودک کتاب بخوانند و با او گفت‌وگو کنند. اين راهکار، استعدادهاي فراگيري کودک را در مسير مطالعه، يادگيري، توسعه واژگان، و خلاقيت ذهن قرار مي‌دهد. اکثر والدين، به گمان آنکه کودک، صحبت‌هايشان را نمي‌فهمد، با او گفت وگو نمي‌کنند؛ بدين ترتيب، متأسفانه، کودک از فرصت عالي رشد قابليت‌هاي فراگيري، محروم مي‌شود. در اين مطالعات تأکيد بيشتر روي مطالعه خانوادگي بود. به همين دليل، توصيه‌هايي براي ارتقاي مطالعه در محيط خانواده در نظر گرفته شد. اين توصيه‌ها عبارت‌اند از: «والدين بايد اطلاعاتي مناسب با سن بچه‌ها در اختيار آنان قرار دهند؛ آموزش مؤثر موجب يادگيري، تفکر، خلاقيت، انعطاف‌پذيري، توانايي حل مشکلات، منظم‌بودن، پشتکار و بهره‌مندي از خودباوري» مي‌شود. استقرار جامعه‌اي متعهد که به لذت‌بردن همه بچه‌ها از کتابخواني مي‌انديشد و تلاش همه پدران و مادران در اين زمينه ضروري به نظر مي‌رسد. در اين جامعه، والدين آگاه‌اند که بايد از نخستين روزهاي تولد کودک برايش کتاب بخوانند. علاوه بر اين‌ها، بايد جامعه‌اي بنا شود که به کودکان کمک کند تا از طريق کتاب دوستاني بيابند و هرساله در يک جشن کتاب، نويسندگان محلي، مدارس، و کتابخانه‌هاي بيشتر را شناساند و درباره آنان صحبت کرد. نکته حائز اهميت، رايگان‌بودن اين جشن‌هاست، به طوري که خانواده‌هاي کم‌درآمد نيز بتوانند به اندازة ديگران به کتاب دسترسي داشته باشند.
شيلي: قصه‌خواني با کتب مصور
مؤسسه لافونته در شيلي، از سال 2008، به منظور افزايش دسترسي کودکان 4 تا 10 ساله، به‌خصوص اقشار کم‌درآمد جامعه به کتاب، طرحي با عنوان «خلق خوانندگان فردا» اجرا کردند. مبناي اين طرح امانت دادن کتاب به کودکان در مدارس و اجراي برنامه‌هاي مرتبط با کتاب مثل داستان‌گويي و خيمه‌شب‌بازي بود. بيشتر کودکان شيلي از طرح امانت گرفتن کتاب استقبال کردند، زيرا اکثر آنها کتابخواندن در خانه را به کتابخواندن در مدرسه ترجيح مي‌دادند. در واقع، اين احتمال وجود داشت که کودکان مدرسه را برابر با درس‌خواندن مي‌دانستند و خانه را برابر با اوقات فراغت. در نتيجه، گرايش اکثر آنان به کتابخواندن براي لذت‌بردن بود. اين مؤسسه، ضمن تجهيز کتابخانه‌هاي مدارس به کتاب‌هاي متنوع، با اجراي برنامه‌هاي داستان‌گويي و خيمه‌شب‌بازي، در علاقه‌مندکردن کودکان به کتاب تأثيرگذار بود. در اين برنامه‌ها، که به شش چرخه مطالعاتي تقسيم مي‌شد، در ماه‌هاي مارس و آوريل، درباره موضوع عشق ـ با کتاب‌هايي درباره علاقه و دوستي، عشق يک مادر، و عشق يک زوج ـ برنامه‌هايي براي کودکان اجرا شد. در ماه‌هاي ژوئن و ژوئيه به موضوع هنر پرداختند و در ماه‌هاي اوت و سپتامبر، موسيقي، طنز، و بازي‌هاي کلامي به دنياي کتاب‌ها قدم گذاشت. در اکتبر، نياکان شيلي موضوع داستان‌خواني شد و در ماه‌هاي آخر سال داستان‌هاي ترسناک سر از برنامه‌هاي داستان‌خواني درآورد. استقبال کودکان از اين برنامه‌ها نشان داد که کتاب‌هايي با مضامين ترس، ماجراجويي، حيوانات و طبيعت مناسب بچه‌هاي 4 تا 10 ساله است. همچنين، اين مؤسسه اعلام کرد که کودکان بايد کتاب‌هاي مصور بخوانند تا با کتاب بيشتر انس بگيرند.
کانادا: درمانگاه کتاب
پژوهشگران، درباره سودمندي خواندن براي نوزادان و حتي کودکان در دوران طفوليت و تاثير آن در رشد مغز ، بسيار گفته‌اند. از اين رو، چهار درمانگاه بزرگ بيمارستان کودکان مونترئال در کانادا، که زير نظر دانشکده پزشکي مک هيل فعاليت مي‌کنند، برنامه هاي کتابخواني در بيمارستان راه اندازي کرده‌اند.
اين برنامه با همکاري مرکز سوادآموزي کبک از سال ???? آغاز شد. در اين برنامه، هر کودک زير پنج سال در بيمارستان، يک کتاب به زبان مادري‌اش دريافت مي‌کند. پدر و مادر کودک هم با دانستني‌هايي پيرامون اهميت کتابخواني در رشد کودکشان آشنا مي‌شوند. درمانگاه وضعيت هر خانواده مراجعه کننده را از نظر عادت به کتابخواني ارزيابي مي‌کند و اگر لازم باشد افراد خانواده را به مراکز يا منابعي درباره ترويج خواندن و اهميت سواد آموزي معرفي مي‌کنند.
داوطلباني هم براي کودکان در اتاق انتظار بيمارستان کتابخواني مي‌کنند. به اين ترتيب، کودکان از لذت شنيدن داستان بهره مند مي‌شوند و پدر و مادرها هم مي‌آموزند که چگونه در خانه براي کودکشان کتاب بخوانند. يک کتابخانه سيار هم براي کودکاني که بايد مدتي را در بيمارستان سپري کنند در نظر گرفته شده است. کودکان مي‌توانند از اين کتاب‌ها استفاده کنند و سپس آن ها را با خود به خانه ببرند. در يکي از درمانگاه ها، کتابي هم به پدر و مادرها داده مي شود و آن ها تشويق مي شوند که در هنگام بيماري نوزادشان برايش کتاب بخوانند تا هم ارتباط بين آنها محکم‌تر شود و هم کتابخواندن براي کودکشان به يک عادت براي آنها تبديل شود.
استراليا: بسته‌هاي حساب‌شده
طرحي به نام باشگاه بزرگ کتاب (TBBC) به همه اهالي استرالياي جنوبي، بدون توجه به وضعيت اقتصادي و پيشينه سني يا تحصيلي آنها، تعلق دارد. هر ماه يک عنوان کتاب انتخاب مي‌شود و تمام استرالياي جنوبي آن را با هم مي‌خوانند. طرح ديگر باشگاهک بزرگ کتاب (TLBBC)، که يک برنامه سوادآموزي براي کودکان ? تا ? سال بود، نيز در اين بخش از استراليا شکل گرفت. اين پروژه با سرمايه‌اي يک ميليون دلاري که از سوي دولت ايالتي تأمين مي‌شد، در فوريه ???? راه اندازي شد.
هر کودک در استرالياي جنوبي به محض به دنيا آمدن، از حق دريافت يک بسته TLBBC برخوردار مي‌شود که هرسال يک کتاب برگزيده، لوح تصويري به نام «وقت شعر خواندن است» و يک کيف کتابخانه‌ا‌ي TLBBC را در خود دارد. اين لوح تصويري، ابتکاري از استرالياي جنوبي است که براي کودکان سرگرم کننده و براي والدين، ارائه دهنده‌ي الگو و داراي نقشي آموزشي در زمينه‌ي چگونگي خواندن براي کودکان و سر و کله زدن با آنان است. در اين لوح، بخش‌هايي به زبان‌هاي ديگر و ترجمه‌هاي آن ها نيز وجود دارد. لوح تصويري مذکور، منبع با ارزشي براي بالا بردن سطح سواد پدر و مادران و دادن اعتماد به نفس کافي به آن هاست تا براي کودکان خود کتاب بخوانند.
براي ترغيب کودکان به کتابخواني، شوراي گزينش TLBBC براي هريک از گروه‌هاي سني ? تا ? سال (پيش از سخن گفتن)، ? تا 3 سال (دوره سخن گفتن) و ? تا ? سال (پيش از آغاز خواندن) کتابي برمي‌گزيند. اين طبقه بندي بر پايه گروه بندي‌هاي اتحاديه کتابخانه‌هاي امريکا انجام گرفته است.