اصلاحات و اصلاح طلبی انقلابی و آمریکایی « از دیدگاه امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای (مدظله)»
شجاعت اصلاح خود بالاترین شجاعت‌ها (پاورقی)
نقطة اصلی و محوری عالم، اصلاح نفس انسانی
من در اين جمع پُرشور و صميمى و مؤمن، مطلبى را عرض مى‌كنم كه از امّهات مسائل فكرى ماست. در اسلام، نقطة اصلى و محورى براى اصلاح عالم، اصلاح نفس انسانى است. همه چيز از اين‌جا شروع مى‌شود. قرآن به آن نسلى كه مى‌خواست با دست قدرتمند خود، تاريخ را ورق بزند، فرمود: «قوا انفسكم»(72)، «عليكم انفسكم»(73). خودتان را مراقبت كنيد، به خودتان بپردازيد و نفس خودتان را اصلاح و تزكيه كنيد؛ «قد افلح من زكّيها»(74). اگر جامعة اسلامى صدر اوّل اسلام، از تزكية انسانها شروع نشده بود و در آن به اندازة لازم، آدمهاى مصفّا و خالص و بى‌غش وجود نداشتند، اسلام پا نمى‌گرفت، گسترش پيدا نمى‌كرد، بر مذاهب مشركانة عالم پيروز نمى‌شد و تاريخ در خط اسلام به حركت نمى‌افتاد. اگر انسانهاى مزكّا و مصفّا نباشند، جهاد نيست.
انقلاب ما كه پيروز شد، به بركت صفا و خلوص و اخلاص و كار براى خدا و بلند شدن از سر منافع مادّى و شخصى بود. مقاومت در جنگ تحميلى هم همين‌طور بود. اين شهداى عزيز ما، يا اين جانبازان، در اوج صفا و اخلاص، به استقبال شهادت رفتند و شهيد شدند، و همين شهادتها و مقاومتها و به استقبال خطر رفتنها بود كه انقلاب را حفظ كرد، اسلام را عزيز كرد، مسلمين را قوى كرد و دشمنان اسلام و امريكا را خوار نمود.
در درون وجود ما، بزرگ‌ترين دشمن ما كمين گرفته و آن، نفس امّاره و شهوات و خودخواهى و خودپرستي‌هاى ماست. هر لحظه‌اى كه بتوانيم اين مار گزنده و اين دشمن كشنده را سر جاى خود بنشانيم - ولو به‌طور موقّت - در آن لحظه، ما موفق و سعادتمند و قادر بر عمل و مقاومت و ايستادگى و جهاد فى‌سبيل‌اللَّه هستيم. هروقتى كه اين دشمن، سر بلند كند و عقل و نيروى معنوى و نفس رحمانى در وجود ما را سركوب كند و تحت تأثير خود قرار بدهد، در آن لحظه، ما در حال سكون و ركود و يا عقبگرديم. سكون، يعنى عقبگرد. اين دو، يكى است.
ما به عنوان كسانى كه بار سنگين هدايت بشر و نجات انسان را بر دوش گرفته‌ايم، بايد به خودمان بپردازيم، بايد نفسهاى خودمان را اصلاح كنيم، بايد قدرت معنوى انسانى را - كه خدا در ما به حد اعلى به وديعه گذاشته است - از گل و لاى شهوات و اهوا و هوسها و خودخواهي‌ها و خودپرستي‌ها نجات بدهيم و آن را قوى كنيم. شما جوانان، شما خانواده‌هاى شهدا، شما جانبازان، شما مبلّغان دلسوز و علاقه‌مند در سپاه پاسداران يا در هر نقطة ديگر، به اين مبارزة درونى اُولى هستيد.
ما اوّل بايد خودمان را اصلاح كنيم. هر كسى كه به اسلام و انقلاب دلبسته‌تر است، بايد براى اصلاح نفس خود، عازم‌تر و جدّي‌تر باشد. هر كسى كه از وضع دنيا، از اين زورگويي‌ها و خباثتها و رذالتهايى كه قدرتها و عربده‌كش‌ها و قداره‌بندهاى جهان انجام مى‌دهند، بيشتر ناراحت است، بايد بيشتر به خود بپردازد و خود را اصلاح كند. اين وضعى كه امروز در دنياست، ناشى از اين لنگى است.(75)
آمرزش الهى به معناى اصلاح خطاهاست؛ به معناى جبران كردن ضربه‌هايى است كه بر خودمان و بر ديگران وارد كرديم. اگر بشر بجدّ درصدد اصلاح خطاها و مفاسد باشد، راه خدا هموار خواهد شد و سرانجام بشر، سرانجام نيكى خواهد شد. اشكال كار ما انسانها غفلت از خطاى خود، غفلت از لزوم اصلاح، و غفلت از اجرايى كردن اصلاح در خود است. اگر اين غفلتها از بين رفت و اگر اين عزم به وجود آمد، همه چيز اصلاح مى‌شود. در مرحلة اوّل- كه مرحلة مقدماتى و جزوِ بزرگ‌ترين وظايف ماست - خودمان اصلاح مى‌شويم، كه اساس هم اين است؛ يعنى همة كارها مقدمة اصلاح خود است؛ همة كارها مقدمة كسب رضاى الهى از خود است؛ «عليكم انفسكم لايضرّكم من ضلّ اذا اهتديتم»(76)؛ همة تلاشها و مجاهدتها براى اين است كه بتوانيم خدا را از خودمان راضى كنيم و به كمالى كه در اصل آفرينش براى ما در نظر گرفته شده، خود را برسانيم.(77)
البته بنده عقيده ندارم كه ما بايد بيرونمان را درست كنيم، درونمان هرچه بود، بود؛ نه. من بِجدّ اعتقاد دارم كه اوّلين وظيفه و دستور ما اين است كه خودمان را اصلاح كنيم؛ چه داخل قلب خودمان و درون خودمان را، چه داخل كشور خودمان را.(78)
بايد خودمان را اصلاح كنيم، اخلاق خودمان را درست كنيم، خودمان را از لحاظ باطن، به خدا نزديك كنيم، به عنوان يك فرد، مجاهدت شخصى كنيم، آيات خدا را به دل خودمان بخوانيم و دل را به خدا نزديك كنيم. اين، وظيفة ماست. اين، كمك خواهد كرد تا ما بتوانيم وظيفه‌اى را كه در جنب مردم و در جنب جامعه داريم، به بهترين وجهى انجام دهيم و آحاد مردم هم منهاى وظايف اجتماعى كه برعهدة همه هست و هيچ كس از وظيفة اجتماعى، خالى نيست، وظيفة فردى، وظيفة شخصى و اخلاقى را براى خودشان وظيفة مهمّى بدانند.(79)
اصلاح خود، مهم‌تر از همه چیز
مهم‌تر از همه، مسئوليت شخص خود ماست؛ يعنى «من نصب نفسه فى‌النّاس اماما فليبداء بتعليم نفسه قبل تعليم غيره»(80). اوّل، تأديب نفس است كه بدون اين، برداشتن بار مسئوليت، ممكن نخواهد شد و يك‌جا خراب خواهد شد، و بار بر زمين خواهد ماند و مدعىِ خود و غير خود را بدنام خواهد كرد. اگر بخواهيم كه بار، سالم به مقصد برسد، بايد همه خودمان را اصلاح كنيم. من خودم را بيش از همه و پيش از همه، مستحقّ اصلاح مى‌دانم.(81)
بیدارباش و اصلاح دائمی درون خود
نکتة دوم این است که این حوادث باید ما را بیدار نگه دارد. باید چُرت نزنیم، باید نخوابیم؛ خوابمان نبرد. اگر این حوادثی که من ترسیم می‌کنم، این قوّت و قدرت و استحکام روزافزون که در جبهة اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی مشاهده می‌شود، ما را خاطرجمع کرد، بی‌دغدغه کرد، موجب خواب‌آلودگی ما شد، موجب غرور و غفلت ما شد، خواهد شد خطر؛ این خطر است. باید این زنگ بیدارباش همیشه در چشم ما باشد. چه کار باید بکنیم؟ باید درون خودمان را اصلاح کنیم. اصلاح دائمی جزوِ وظایف دائمی ماست. درون را چه جوری اصلاح کنیم؟ اوّل از خودمان شروع کنیم. بنده، شخص حقیرِ مذنبِ عاصی از خودم شروع کنم. دیگران هم همین‌جور. اوّل رابطة خودمان را با خدای متعال درست کنیم، اصلاح کنیم و به آنچه که خدای متعال از ما سؤال خواهد کرد، بیندیشیم: «و استعملی بما تسألنی غذا عنه.» این، از جملة چیزهایی است که باید دائم در ذهن ما باشد. نمی‌گویم خودمان که کاملاً اصلاح شدیم، بعد به اصلاح مردم بپردازیم- که حالا ممکن است این به این آسانیها هم به دست نیاید- وقتی شروع به اصلاح خود کردیم، آن وقت اصلاح جامعه هم برای ما آسان خواهد شد. و او- اصلاح جامعه- آسان‌تر از اصلاح نفس است. انسان می‌بیند دلهای مستعد را، دلهای آماده را، حرف‌پذیر و منطق‌پذیر را در این جامعة بزرگ ایران خود ما؛ این جوانان ما، این مرد و زن مؤمن ما در اقصی نقاط کشور، از فرزانه‌ترین و با سوادترین و فهمیده‌ترین‌شان تا طبقات پایین در اکناف گوناگون کشور، انسان می‌بیند که اینها حرف شنوی دارند؛ ما اگر بگوییم، اینها گوش می‌کنند. اگر گوش کردند، به احتمال زیاد، متأثر خواهند شد و آن تأثر در عملشان ظاهر خواهد شد. یکی، این است مسأله؛ مسألة اصلاح درون.(82)
اوّلین و مهم‌ترین وظیفه، اصلاح کار خود
ما مسئولان بايد خود را بسازيم؛ مرتّب با خود كلنجار برويم؛ يكديگر را به حق وصيت كنيم؛ يكديگر را ارشاد كنيم؛ مثل آينه‌اى در مقابل يكديگر، عيوبمان را صادقانه به هم نشان دهيم؛ بنا را بر رفع عيب بگذاريم و خود را روزبه‌روز بهتر كنيم. هركس هم كه جديداً مسئوليت را بر عهده مى‌گيرد، با اين نيّت و با اين هدف مسئوليت را قبول كند كه مى‌خواهد براى خدمت به مردم، يك انسان صالح شود؛ آن‌وقت مى‌شود تشكيل دولت اسلامى. قواى مقنّنه و قضايّيه و مجريّه و مسئولان گوناگون ما بايد بتوانند تا حدّ قابل قبولى خود را با اين قالبها و معيارهاى دينى و اخلاقىِ اسلامى تطبيق دهند. اين مرحلة سوم است؛ ما الآن در اين مرحله قرار گرفته‌ايم و بايد دائم تلاش ما اين باشد. اگر نمايندة مجلسيم، اگر عضو دولتيم، اگر از مسئولان قضايى هستيم، اگر روحانى هستيم، هر كجا قرار داريم، اوّلين و مهم‌ترين وظيفه را اصلاح كار خود بدانيم؛ چون اصلاح شخص ما، صرفاً اصلاح شخص نيست؛ ما منشأ اثريم و يك كلمه حرف و يك امضا و يك تصميم‌گيرى من و شما در جامعه تأثير مى‌گذارد. ما اگر خود را اصلاح كرديم، جامعه را اصلاح كرده‌ايم. دورة پيش از انقلاب گذشت كه بعضى كسان فقط به خود مى‌پرداختند. ما آن وقت به آنها ايراد مى‌گرفتيم كه به فكر جامعه و مردم هم باشيد. گفت: مى‌گفتيم به فكر غريق‌ها هم باشيد؛ فقط به فكر نجات خودتان نباشيد. الآن آن زمان نيست؛ حالا من و شما اگر به فكر خودمان باشيم، به‌طور طبيعى غريق‌ها را نجات داده‌ايم. اگر ما خود را اصلاح كنيم، جامعه اصلاح شده است. پس تشكيل دولت اسلامى، مرحله سوم است.(83)
مبارزة شجاعانه با نفس برای اصلاح خود
امروز ملت ما تجربه‌هاى بزرگى را گذرانده است، اما يكايك ما آحاد اين ملت - و بيش از همه خود بنده، كه از همه محتاج‌ترم - بايد خودمان را اصلاح كنيم؛ بايد با نفس خودمان مبارزه كنيم و با شيطان درونى خودمان بجنگيم تا براى ادامة اين راه باعظمت و باعزّت - يعنى راه پيامبران - آماده بشويم. اين شجاعت، بالاترين شجاعت‌هاست.(84)
پانوشت‌ها:
72 - سورة تحریم، آیة 6.
73 - سورة مائده، آیة 105.
74 - سورة شمس، آیة 9.
75 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با مسئولان بنیاد شهید، جمعی از اساتید و دانشجویان دانشگاهها و اقشار مختلف مردم، به تاریخ 24/05/1369.
76 - سورة مائده، آیة 105.
77 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با کارگزاران نظام، به تاریخ 08/08/1384.
78 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با مسئولان و کارگزاران حج، 16/08/1387.
79 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با مسئولان کشور به مناسبت مبعث پیامبر، 07/09/1376.
80 - بحارالانوار، ج 2، ص 56.
81 - سخنرانی مقام معظّم رهبری در جمع فضلا و طلاب و روحانیون مشهد، 04/01/1369.
82 - دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، 25/6/1389.
83 - بیانات مقام معظّم رهبری در جمع کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، 21/09/1380.
84 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار از خانواده‌های شهدای پاکدشت، ممقان، کبودرآهنگ...، 17/07/1370.