نفــس بـریـده شهــر در هجوم آلودگی هوا
گالیا توانگر-بخش پایانی
آلودگی شدید هوا مأموریتهای اورژانس تهران را بیش از 30 درصد افزایش داده است. آبانماه در پی موج جدید آلودگی هوا، ۲۲۷ هزار تماس با اورژانس ثبت شد و برای آنها ۹۳ هزار مأموریت انجام گرفت که ۲۲ درصد این مأموریتها مستقیماً با آلودگی هوا مرتبط بوده است. تنها در هشت روز گذشته ۵۷ هزار تماس بیشتر از روزهای عادی دریافت شده و ۲۸ هزار مأموریت انجام شده است که ۳۱ درصد آن به مشکلات ناشی از آلودگی هوا مربوط میشود.
بنا بر آمارها، در پایتخت ایران، از ابتدای امسال تنها ۶ روز کیفیت هوا پاک بوده و ۱۲۳ روز قابلقبول در مقابل ۱۰۶ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۲ روز ناسالم برای همه، دو روز بسیار ناسالم و دو روز خطرناک ثبت شده است. بر اساس دادههای رسمی، ۵۴ هزار مرگ در سال در ایران به آلودگی هوا منتسب است.
مرگ دست در دست آلودگی هوا
محمد اسماعیل توکلی، رئیس مرکز اورژانس استان تهران از افزایش چشمگیر تماسهای مرتبط با مشکلات تنفسی و قلبی در پی موج آلودگی هوا خبر داده و اعلام میکند: «تنها در هشت روز گذشته ۳۵۷ فوت ثبت شده که آلودگی میتواند در بخشی از آن نقش داشته باشد.»
رئیس مرکز اورژانس استان تهران با بیان اینکه
۳۱ درصد از ۵۷ هزار تماس این مدت با موضوع آلودگی هوا بوده، میگوید: «در آبانماه نیز همزمان با شروع آلودگی، ۲۲۷ هزار تماس با اورژانس برقرار و ۹۳ هزار مأموریت انجام شد که ۲۲ درصد آنها مرتبط با آلودگی بود.»
توکلی در ادامه میگوید: «در قانون، تکلیفی برای استقرار اورژانس در میادین هنگام آلودگی وجود ندارد و چنین تصمیمی سالها پیش اصلاح شده است.» به گفته او، اگر تنها در ۲۰ تا ۲۵ میدان مرکزی تهران یک آمبولانس مستقر شود، ۲۵ دستگاه از چرخه خدمت خارج و بیش از ۷ میلیون نفر از دسترسی فوری محروم خواهند شد.
رئیس اورژانس استان تهران بزرگترین چالش این مجموعه را کمبود ۴۰۰ پایگاه اورژانس و ۵۰۰ دستگاه آمبولانس دانسته و توضیح میدهد: «اگرچه از نظر تعداد برخی امکانات مانند موتورلانس و بالگرد نسبت به برخی کشورها وضعیت بهتری داریم، اما شرایط ترافیکی و پراکندگی جمعیت تهران باعث شده این تجهیزات پاسخگوی نیاز واقعی نباشد.» وی همچنین تأکید دارد که اجرای ناقص قانون هوای پاک باعث تشدید شرایط شده و میافزاید: «وظیفه اورژانس حضور در صحنه و ارائه خدمات فوری است، نه استقرار نمادین در میادین شهر.»
توکلی در پایان با درخواست از مردم و مسئولان برای توجه جدی به کمبودهای ساختاری اورژانس، میگوید: «با وجود همه فشارها، خدمترسانی لحظهای متوقف نمیشود؛ اما باید پذیرفت که آلودگی شدید هوا مستقیماً بر جان مردم اثر میگذارد و دامنه مأموریتها را چندبرابر کرده است.»
22 میلیون خودرو فرسوده در کشور
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیطزیست مجلس در مورد بحران آلودگی هوا، میگوید: «شرایط آلودگی هوا دیگر محدود به کلانشهرها نیست و تقریباً تمام شهرهای کشور با این پدیده مواجهاند و حتی در استان مازندران که سرانه فضای سبز آن بسیار بالاست، امسال آلودگی هوا به شکل کمسابقهای مشاهده شده که نشاندهنده شدت بحران است.» وی منشأ اصلی آلودگی هوا را در دو عامل مهم سوخت و کیفیت خودروها دانسته و توضیح میدهد: «طبق قوانین هوای پاک و ساماندهی صنعت خودرو، اسقاط خودروهای فرسوده باید همزمان با تولید و واردات خودرو انجام شود و قانون کاملاً صریح است؛ اما آییننامههای اجرائی به نحوی تنظیم شده که به جای خروج خودروهای فرسوده از چرخه حملونقل، صرفاً برای آنها گواهی صادر میشود و همین موضوع باعث انباشت خودروهای فرسوده در ناوگان شده است.»
رئیس فراکسیون محیطزیست مجلس، میزان خودروهای فرسوده در کشور را حدود 22 میلیون دستگاه عنوان کرده و یادآور میشود: «این خودروها علاوه بر تولید حجم بالای آلایندگی، مصرف سوخت بسیار بیشتری نسبت به استاندارد دارند و به ازای هر 100 کیلومتر بهصورت میانگین حداقل 5 لیتر سوخت بیشتری مصرف میکنند و همین مسئله وزارت نفت را ناچار به استفاده از سوخت بیکیفیت میکند.»
رفیعی ادامه میدهد: «حتی خودروهای صفرِ تولید داخل نیز بر اساس گزارشهای مراکز معاینه فنی، مصرف سوخت استاندارد ندارند و کیفیت احتراق آنها مطلوب نیست.» وی با اشاره به اینکه اجرای ناقص اسقاط موجب اعتراض رئیسجمهور در جلسه اخیر هیئت دولت شده است، تصریح میکند: «اعلام خروج 360 هزار خودروی فرسوده از ناوگان دردی از بحران آلودگی هوا درمان نمیکند و حتی عدد
500 هزار دستگاه که در برنامه هفتم پیشرفت پیشبینی شده نیز در برابر 22 میلیون خودروی در حال تردد، تأثیر چشمگیری ندارد.» نماینده مردم تهران در مجلس تأکید دارد: «اگر روند فعلی اجرای قانون هوای پاک و ساماندهی صنعت خودرو تداوم یابد نهتنها آلودگی هوا کاهش پیدا نمیکند؛ بلکه در سالهای آینده بهطور قطع افزایش خواهد داشت.» به گفته رفیعی، بر اساس آخرین سیاهه انتشار با سال مبنای 1401، سهم منابع متحرک در آلودگی هوای تهران بیش از 70 درصد است در حالی که در شهرهایی مانند اراک سهم منابع ثابت بالاتر است و هر شهر باید بر اساس الگوی انتشار خود مدیریت شود.
رئیس فراکسیون محیطزیست مجلس در ادامه به پرسشهای مکرر مردم درباره مازوتسوزی و تعطیلی مدارس اشاره کرده و توضیح میدهد: «تعطیلی در روزهای آلوده یک سازوکار کاهشدهنده آلودگی نیست اگرچه خروج خودروها تأثیرگذار خواهد بود؛ اما صرفاً برای جلوگیری از مواجهه و آسیبدیدگی شهروندان، بهویژه کودکان، اعمال میشود.»
نایبرئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، میگوید: «تشکیل کمیته اضطرار آلودگی هوا باید بموقع انجام شود تا مردم از وضعیت تعطیلی یا دورکاری سردرگم نمانند.»
وی میافزاید: «وابسته کردن تصمیمات این کمیته به پیشبینیهای 96 ساعته سازمان هواشناسی قابل اتکا نیست زیرا این سازمان به دلیل کمبود تجهیزات حتی در پیشبینی بارندگی نیز با محدودیت مواجه است، چه برسد به پیشبینی پایداری جوی در چند روز آینده.»
رفیعی ارتقای تجهیزات سازمان هواشناسی و اصلاح روند تصمیمگیری در کمیته اضطرار آلودگی هوا را ضروری دانسته و میگوید: «منوط کردن تصمیمات مهم به گزارشهای سازمانی که ابزار کافی ندارد، تصمیمی نادرست است و باید اصلاح شود.»
تأثیر آلودگی هوا بر چشم
دریاباری فوقتخصص چشم در توضیح تأثیرات آلودگی هوا بر چشمها اظهار میدارد: «چشمها بهطور مستقیم در تماس با هوای آلوده قرار دارند و به همین دلیل بیشترین آسیبپذیری را دارند.» به گفته این متخصص، آسیبهای آلودگی هوا به چشمها را میتوان به دودسته تقسیم کرد:
- آسیبهای کوتاهمدت و گذرا که معمولاً آزاردهنده، اما موقتی هستند.
- آسیبهای بلندمدت که اثرات آن میتواند شدیدتر و دائمیتر باشد.
از جمله مهمترین مشکلات ناشی از آلودگی هوا برای چشمها، خشکی چشم است که در روزهای آلوده بیشتر نمایان میشود. دکتر دریاباری میگوید: «بسیاری از بیماران به علت سوزش، قرمزی و خارش چشم به پزشک مراجعه میکنند و علت آن را افزایش آلودگی هوا میدانند.» او میافزاید: «این مشکل با مالش مداوم چشمها تشدید میشود که میتواند به التهاب قرنیه و حتی ایجاد قوز قرنیه منجر شود.» دریاباری درباره تأثیر ذرات معلق در هوا میگوید: «آلودگی هوا ذرات ریز و معلقی دارد که وارد اشک چشم میشود و اثرات مخربی بر آن میگذارد. این ذرات از طریق ریهها وارد خون میشوند و به شبکیه چشم میرسند. این ذرات میتوانند باعث ایجاد لکه زرد ماکولا ناشی از سن شوند که به دلیل تجمع سموم در خون ایجاد میشود. یکی از اثرات دیگر آلودگی هوا، آبمروارید است. دکتر دریاباری به این نکته اشاره کرده و میگوید: «ذرات معلق در هوا میتوانند وارد چشم شوند و باعث کدورت عدسی و در نتیجه ایجاد آبمروارید شوند. این بیماری که معمولاً با افزایش سن مشاهده میشود، میتواند در افرادی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، زودتر بروز کند.» برای محافظت از چشمها در برابر خشکی، سوزش و سایر مشکلات ناشی از آلودگی هوا، دکتر دریاباری چند توصیه مهم ارائه میدهد:
استفاده از اشک مصنوعی: او پیشنهاد کرد که افراد میتوانند روزانه ۳ تا ۴ بار از اشک مصنوعی استفاده کنند تا خشکی چشمها را کاهش دهند.
شستوشوی چشمها با آب معمولی: شستوشوی مکرر چشمها با آب معمولی میتواند به ازبینبردن ذرات آلوده و کاهش تحریک چشم کمک کند.
اجتناب از استفاده از لنزهای تماسی: دکتر دریاباری تأکید کرد که استفاده از لنزهای تماسی در هوای آلوده میتواند خطر آلودگی و عفونت چشم را افزایش دهد؛ بنابراین، به افرادی که از لنز استفاده میکنند، توصیه کرد که در روزهای آلوده از عینک استفاده کنند.
آلودگی هوا میتواند اثرات جبرانناپذیری بر سلامت چشمها داشته باشد که از جمله آنها میتوان به خشکی چشم، آبمروارید و مشکلات جدیتر مانند لکه زرد ماکولا اشاره کرد. بااینحال، استفاده از اشک مصنوعی، شستوشوی منظم چشمها و عدم استفاده از لنز تماسی در روزهای آلوده میتواند به کاهش این مشکلات کمک کند. برای حفظ سلامت چشمها، بهویژه در فصلهای آلوده، توجه به این نکات و مراقبتهای پیشگیرانه اهمیت زیادی دارد.
اکسیر مقابله با آلودگی هوا
غذاهای غنی از مواد مغذی، بهویژه آنهایی که سرشار از آنتیاکسیدان و ویتامین هستند، میتوانند با رادیکالهای آزاد مقابله کنند، آسیب بافتی ناشی از حضور در هوای آلوده را ترمیم کنند و عملکرد کلی تنفسی را بهبود بخشند. یکی از اندامهایی که در آلودگی هوا سلامتیشان بهشدت و بهطور جدی مورد تهدید است، ریهها هستند. ریهها دائماً در معرض آلایندههای خارجی قرار دارند و با گذشت زمان، این مواجهه میتواند باعث استرس اکسیداتیو و التهاب شود.
گنجاندن برخی از ابر غذاها در رژیم غذایی در طول فصلی که دود و غبار آسمان شهر را میپوشاند، نهتنها ایمنی بدن را افزایش میدهد و ریهها را در برای آلودگی هوا تقویت میکند، بلکه از فرآیند سمزدایی طبیعی بدن نیز پشتیبانی میکند و تضمین میکند که سیستم تنفسی شما قوی و مقاوم باقی بماند. به چند ماده غذایی مؤثر در تقویت سیستم ایمنی و محافظت از ریهها در برابر آلودگی هوا اشاره میکنیم:
دانههای کتان یکی از غنیترین منابع گیاهی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که نقش حیاتی در مبارزه با التهاب ناشی از آلایندهها دارند. این چربیهای سالم از بافتهای ظریف ریهها محافظت میکنند، واکنشهای آلرژیک ناشی از دود را کاهش میدهند و به بدن شما کمک میکنند تا از استرس اکسیداتیو ناشی از کیفیت پایین هوا بهبود یابد. یک راه آسان برای گنجاندن دانههای کتان در رژیم غذایی، بودادن خشک آنها و مصرف روزانه یک قاشق غذاخوری است. همچنین میتوانید آنها را روی سالاد، اسموتی یا ماست بپاشید تا ارزش غذایی آنها افزایش یابد. اسفناج یک ابرغذای سرشار از مواد مغذی و سرشار از ویتامینها است که همگی برای حفظ سلامت ریهها بسیار مهم هستند. محتوای بالای منیزیم و فولات آن از انتقال بهتر اکسیژن و بهبود عملکرد تنفسی پشتیبانی میکند. مصرف منظم اسفناج به بدن کمک میکند تا با رادیکالهای آزاد مبارزه کند، سیستم ایمنی را تقویت کند و التهاب ناشی از قرار گرفتن طولانیمدت در معرض آلایندهها را کاهش دهد. اسفناج چه بهصورت خام در سالاد، پخته شده در ماست (بورانی) یا در آش یا سوپ مصرف شود، یک افزودنی آسان و مؤثر به رژیم غذایی محافظت در برابر آلودگی هوا است. بادام یکی از مواد آجیلهای اصلی در خانههای ایرانی است و دلیل خوبی هم دارد. این آجیل سرشار از ویتامین E است، یک آنتیاکسیدان قوی که برای محافظت از بافتهای ریه در برابر آسیب ناشی از آلایندهها و سموم شناخته شده است. بادام همچنین حاوی پروتئین و منیزیم است که به شل شدن مجاری هوائی و پشتیبانی از عملکرد کلی تنفس کمک میکند. خوردن یک مشت بادام خیسخورده هر روز صبح یا همراه داشتن آنها بهعنوان یک میانوعده سالم در حین پیادهروی یا تردد با خودرو میتواند به حفظ محافظت مداوم از ریههای شما در طول روز کمک کند.
کلمبروکلی، یک سبزی سرشار از مواد مغذی، سرشار از ویتامینهای کا، سی و ای به همراه آنتیاکسیدانهای قوی و آنزیمهای سمزدا است. این سبزی از فرآیند سمزدایی طبیعی کبد پشتیبانی کرده و به بدن کمک میکند تا سموم مضر را بهطور مؤثرتری از بین ببرد. مصرف منظم کلم بروکلی میتواند ایمنی را تقویت کند، التهاب را کاهش دهد و از سیستم تنفسی در برابر آسیبهای ناشی از آلودگی محافظت کند. مطالعات همچنین نشان میدهد که ترکیبات موجود در کلم بروکلی ممکن است خواص ضد سرطانی داشته باشند که آن را به یکی از مفیدترین سبزیها برای سلامت طولانیمدت ریه تبدیل میکند.