منشأ پیدایش خدا(پرسش و پاسخ)

پرسش:
اینکه هر معلولی به علتی نیاز دارد که منشأ پیدایش آن شده باشد، این سؤال در ذهن به وجود می‌آید که خدا را چه کسی به وجود آورده و علت پیدایش آن چیست؟
پاسخ:
در پاسخ به این سؤال توجه و مداقه در نکات زیر لازم و ضروری است: 
1- طرح سؤال به این شکل که خدا را چه کسی به وجود آورده است؟ از یک پیش‌فرض غلط درباره خدا نشأت می‌گیرد و آن این است که ذهن ما خدا را همانند معلول‌های دیگر فرض کرده که نیاز به علت  موجده دارند و بدون آن علت هرگز به وجود نمی‌آمدند. و همیشه پیوسته و متکی به علت خود می‌باشند. بنابراین اگر قرار باشد ما خدا را هم مانند معلول‌های دیگر فرض کنیم که همواره نیازمند به علت پیدایش خود می‌باشد، آن موجود دیگر در مقام خدایی نمی‌تواند باشد، زیرا خدایی را ما باور داریم که مستغنی از همه صفات کمالیه (ثبوتیه) و منزه از جمیع صفات سلبیه یعنی هر صفتی که دلالت بر عجز، نقص، ضعف، نیاز و کمبود و... می‌کند باشد. با این توصیف از خداوند که او مستجمع جمیع صفات کمالیه یا ثبوتیه و جمالیه و منزه از جمیع صفات سلبیه است، طرح چنین سؤالی هیچ‌گونه جایگاه منطقی نمی‌تواند داشته باشد.
۲- از طرف دیگر اگر خدا را در چارچوب علت و معلول در نظام هستی مطرح کنیم و بگوییم بالاخره خدا هم نیازمند به یک علت می‌باشد، طرح این سؤال هم ناصواب است زیرا این سؤال برای علت پیدایش خدا هم مطرح می شود که آن علت را چه کسی به وجود آورده است؟ لذا ما با یک سلسله سؤالات مکرر درباره پیدایش خداوند مواجه خواهیم شد که هیچ‌گونه پشتوانه و تکیه‌گاه  مستحکمی ندارند و همواره نیازمند به یک علت‌العلل هستند که بقا و موجودیت آنها را توجیه کند، بنابراین تسلسل در طرح این سؤال به صورت لایتناهی و بدون تکیه‌گاه به یک علت‌العلل باطل است. و اساساً تصور خدا به عنوان پدیده و معلولی که نیازمند علت است، خطا و ناصواب است. و خدا را باید آن‌گونه تصور کنیم که واجب‌الوجود بالذاتی است که اگر نبود، هیچ پدیده و مخلوقی و معلولی در عالم هستی به وجود نمی‌آمد. از باب تقریب به ذهن همانند خورشید که ذاتا نورانی است و منشأ نورهای دیگری می‌شود اما خودش از جایی نور نمی‌گیرد به تعبیر دیگر خودش علت نامعلول است که قائم به ذات خودش می‌باشد.
۳- الله در روایات به عنوان بزرگ‌ترین اسم خداوند متعال است که هیچ موجودی دیگر شایستگی نامیدن چنین اسمی را ندارد. از همین یک گزاره کلیدی می‌توان چنین استنباط کرد که خداوند را نمی‌توان معلول یا مخلوق نامید که به دنبال آن، این پرسش مطرح شود که چه کسی او را آفریده است؟ زیرا او خالق کل شئ است و خودش مخلوق نیست که نیاز به خالقی یا علتی داشته باشد.
امام علی(ع) می‌فرماید: «الله بزرگ‌ترین اسم خداوند عزوجل است و آن اسمی است که کسی را جز خداوند نباید بدان نامید و مخلوقی را بدان نام نهاد» (میزان الحکمه، آیت‌الله محمدی ری‌شهری(ره)، ج ۱، ذیل ماده الله)
 امام حسن عسکری‌(ع) می‌فرماید: «الله همان کسی است که هر آفریده‌ای به هنگام نیازها و سختی‌ها و نا‌امیدی‌ها از هر کسی جز او به او پناه می‌برد». (همان) از این روایات چنین استنباط می‌شود که نام الله جز برازنده و شایسته ذات مقدس او نمی‌باشد و هیچ موجودی دیگر صلاحیت و قابلیت این نام اعظم را ندارد و از طرف دیگر همه مخلوقات و موجودات هنگام برطرف کردن نیازها و مشکلات خود و ناامید شدن از علل و اسباب مادی به او متوسل می‌شوند تا پشتوانه و تکیه‌گاه قوی و مطمئن برای رفع حوائج و مشکلات و گرفتاری‌های آنها باشد.