مأیوس شدن بیماران دهان و دندان از بیمه‌های کم‌رمق
فائقه بزاز-بخش پایانی
بیماران به بیمه‌ها چشم امید دارند. هدف اصلی بیمه، مدیریت و کاهش فشار مالی ناشی از بیماری‌ها و حوادث است. سلامت انسان از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی است و بیمه‌ها نیز به همین دلیل طراحی شده‌اند تا با تحت پوشش قرار دادن هزینه‌های بیماری و درمان از بیمه شده حمایت کنند. بیمه‌ها باید مشوقی برای حفظ سلامت فرد باشند تا بیمار بدون واهمه سراغ درمان برود. همان اتفاقی که دقیقاً در زمینه بیمه‌های دندانپزشکی به‌وقوع نپیوسته است.
در بحث بیمه‌های دندانپزشکی، هر دو طیف بیماران و دندانپزشکان به یک میزان گلایه‌مندند. هزینه‌های دندانپزشکی سنگین است و بیماران معمولاً برای لحظه آخر و کشیدن دندان سراغ دندانپزشکان می‌روند. از آن طرف مواد دندانپزشکی، وارداتی و بسیار گران‌قیمت است و نوسانات ارزی، به افزایش قیمت مواد و هزینه‌های درمان دندانپزشکی دامن زده است به‌طوری‌که اگر ذخیره‌ای برای روز مبادا جمع کرده باشی و سراغ دندانپزشکی به روی قیمت تمام شده درمان برایت مشخص نیست و معمولاً عنوان می‌شود قیمت تمام شده بعد از مرحله نهائی تعیین می‌شود.
گلایه‌ها و انتقادات مردم
از شرایط درمان‌های دهان و دندان
علی شجاعی از بیماران حاضر در مطب با انتقاد از هزینه‌های بالای دندانپزشکی می‌گوید: «بیشتر از چندین ماه است که درد زیادی در دندان‌هایم احساس می‌کنم؛ اما چه کسی جرأت دارد با این هزینه‌ها به دندانپزشک مراجعه کند. کار دندانم بحرانی شده و باید آن را بکشم. دکتر می‌گوید کار من نیست و باید برای جراحی پیش متخصص بروی. یک کشیدن دندان ممکن است برایم 4 میلیون تومان آب بخورد.»
فاطمه سدیفی نیز می‌گوید: «بیشتر مطب‌ها هزینه‌های ثابتی برای درد دندان دریافت نمی‌کنند و این نشان می‌دهد هر دندانپزشکی بسته به میل و سلیقه خود از بیمار هزینه می‌گیرد. برخی متخصصان هم که بالای شهر مطب دارند و فضای داخلی مطبشان مجلل است پول هزینه‌های دکور مطب را روی هزینه دندانپزشکی می‌کشند. این نشان می‌دهد نظارت خاصی روی دندانپزشکی نیست و قیمت‌ها از بالای شهر تا پایین‌شهر متفاوت است.»
معصومه معیری نظر متفاوتی دارد، وی می‌گوید: «به نظر من اگر مردم رعایت و مراقبت کنند و پولی را که بابت خرید نوشابه می‌دهند، برای مراقبت یا هزینه دندانپزشکی پس‌انداز کنند، اتفاقات خیلی خوبی می‌افتد؛ بابت خرید نوشابه جیب یک عده پر نمی‌شود، دندان‌های سالم‌تری خواهند داشت و منت بیمه و تأمین اجتماعی را نمی‌کشند.»
پیشنهاد نظارت بر تعرفه‌ها
و استفاده از دانشکده‌های دندانپزشکی
به نقل از خانه ملت، سیدمحمد جمالیان عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید: «با توجه به مشکلات و چالش‌های حوزه دندانپزشکی در کشور به‌ویژه در زمینه هزینه‌های بالا و محدودیت‌های موجود، لازم است تا نگاهی جامع‌تر به این موضوع داشته باشیم؛ در حال حاضر مراکز جامع سلامت از نظر زیرساختی توانایی ارائه خدمات دندانپزشکی را دارند، اما متأسفانه به دلیل تخصیص نیافتن بودجه مناسب، این مراکز قادر به بهره‌برداری کامل از این امکانات نیستند درحالی‌که اگر این مراکز بتوانند به‌درستی فعال شوند و بودجه‌های بیشتری به فعالیت‌های پیشگیرانه اختصاص یابد، می‌توانند جلوی مشکلات دندانپزشکی، مانند پوسیدگی دندان، را در مراحل اولیه بگیرند و هزینه‌های درمانی را کاهش دهند.»
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس عنوان می‌کند: «یکی دیگر از مسائل دندانپزشکی به‌ویژه در بخش خصوصی عدم وجود تعرفه‌های مشخص و نظارت بر قیمت‌ها است. متأسفانه بسیاری از خدمات دندانپزشکی تعرفه ندارد و از سویی مواد دندانپزشکی وارداتی و بسیار گران‌قیمت است.» وی با انتقاد از اینکه دانشگاه‌های علوم پزشکی و نظام‌پزشکی هیچ‌گونه نظارتی بر روی میزان مبلغ دریافتی دندانپزشکان از مردم ندارند، تصریح می‌کند: «در برخی مناطق کشور مانند اراک هزینه‌های دندانپزشکی حتی از پایتخت هم بیشتر است بنابراین نیاز است که نظارت‌ها بر این حوزه تشدید شود و کمک کنیم مردم حداقل در بحث درمان دندانپزشکی بتوانند خدمات خوبی را دریافت کنند.»
جمالیان با اشاره به نقش دانشگاه‌ها و دانشکده‌های دندانپزشکی در کاهش هزینه‌های دندانپزشکی، می‌گوید: «یکی از راه‌حل‌های ممکن برای کاهش هزینه‌های دندانپزشکی و دسترسی بیشتر مردم به خدمات درمانی، استفاده از دانشکده‌های دندانپزشکی است، این مراکز آموزشی می‌توانند به عنوان مراکز درمانی ارزان‌تر برای مردم عمل کنند و با استفاده از سیستم ارجاع از مراکز جامعه سلامت، می‌توان بیماران را به این دانشکده‌ها ارجاع داد تا با هزینه‌های کمتر درمان شوند و زیرساخت‌های این مهم هم مهیا است.» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، فعال‌سازی مراکز جامع سلامت، تشدید نظارت‌ها بر تعرفه‌ها، استفاده از دانشکده‌های دندانپزشکی برای ارائه خدمات ارزان‌تر به بیماران و کاهش هزینه‌های درمانی، توسعه برنامه‌های پیشگیری و سرمایه‌گذاری بیشتر در برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان در مراکز بهداشتی کشور را از جمله پیشنهادهای اجرائی برای بهبود وضعیت بهداشت دهان و دندان، برمی‌شمرد.
ضعیف بودن بیمه‌های دندانپزشکی
حتی برای موارد ضروری
بیمه‌های دندانپزشکی در ایران شامل بیمه‌های پایه مانند تأمین اجتماعی و خدمات درمانی، بیمه سلامت ایرانیان و بیمه تکمیلی دندانپزشکی است. هر کدام از این بیمه‌ها سطح متفاوتی از خدمات را پوشش می‌دهند.
این در حالی است که خدمات دندانپزشکی شامل بیمه تأمین اجتماعی می‌شود و شامل موارد محدودی مانند ویزیت و معاینه دندانپزشکی، کشیدن دندان، ترمیم دندان شامل پر کردن دندان‌های خراب و ترمیم پوسیدگی‌های دندانی، جرم‌گیری دندان و بروساژ دندان و رادیوگرافی تک دندان است.
البته این خدمات در مراکز دندانپزشکی تأمین اجتماعی و برخی مراکز طرف قرارداد ارائه می‌شود و برای اینکه خدمات دندانپزشکی شامل بیمه تأمین اجتماعی شود، باید به این مراکز مراجعه کنید.
جراحی نسج نرم و جراحی نسج سخت، ترمیم یعنی پر کردن دندان، جرم‌گیری و عکس دندان و کشیدن دندان نیز تعرفه مشخصی ندارد و همواره متغیر است. بسیاری از خدمات تخصصی دندانپزشکی را بیمه‌های پایه همچون بیمه تأمین اجتماعی پوشش نمی‌دهد، از جمله این موارد عبارت‌اند از؛ ارتودنسی، ایمپلنت دندان، لمینت و کامپوزیت، جراحی لثه و پیوند لثه، درمان ریشه دندان (درمان ریشه در برخی موارد شامل بیمه پایه می‌شود) و دندان مصنوعی به‌جز موارد محدود.
این ضعف آشکار در خدمات بیمه پایه در حالی است که تمام موارد ذکر شده از موضوعات اساسی دهان و دندان است و جزو موارد زیبایی و فانتزی به‌حساب نمی‌آیند. به‌ویژه دندان‌مصنوعی که معمولاً ضرورت بیماران سالمند و بازنشسته است.
معاینه اولیه، جرم‌گیری و کشیدن دندان
تحت پوشش بیمه
معین میری، دانشجوی رشته دندانپزشکی معتقد است: «همه بیماری‌ها روند پیش‌رونده دارند و بهبودی در آنها سخت‌تر است؛ اما پوسیدگی متفاوت است، پوسیدگی در سنین پایین شروع می‌شود و چون دندان بافت سختی دارد، تقریباً ترمیم آن غیرقابل بازگشت است. بیماری‌های دندان اگر شروع شوند، برگشت ندارند، روند پیشرفت سریع است، چرا که سن شیوع پایین است و به همین دلیل آموزش، مهارت و بهداشت پایین است و از طرف دیگر خدمات درمانی بیماری‌های دندان پرهزینه‌اند.
وی در ادامه می‌گوید: «تشخیص بموقع و طرح درمان خوب و مناسب در درمان بیماری‌های دهان و دندان حرف اول را می‌زند، اما در جامعه خودمان نه آموزش مناسب داریم و نه طرح درمانی که با هزینه کم باشد و عموم مردم بتوانند از آن استفاده کنند.»
وی با تأکید بر این که خدمات اساسی چون ترمیم، ریشه‌درمانی، پروتز توسط بیمه‌ها پوشش داده نمی‌شود، ادامه می‌دهد: «مشکل اصلی که مردم و دندانپزشکان دارند بحث گرانی تعرفه‌ها نیست بلکه نبود پوشش و حمایت بیمه‌ها از خدمات دندانپزشکی است.»
گلایه دندانپزشکان از هزینه‌های سنگین
یک دندانپزشک می‌گوید: «اجاره مطب، خرید یونیت و مواد دندانپزشکی هزینه بالایی دارد؛ اما دستمزد ما در ایران در مقایسه با سایر دندانپزشکان در دنیا پایین است.
با افزایش قیمت مواد مصرفی دندانپزشکی، هزینه‌های درمان هم بالا می‌رود که این افزایش قیمت‌ها سبب شده است که افراد کمتری برای مطب دندانپزشکی مراجعه کنند.»
دکتر تقوی با بیان اینکه دندانپزشکان برای خرید وسایل و مواد موردنیاز به بازار آزاد متصل هستند، می‌گوید: «این هماهنگ نبودن بین تعرفه‌ها و قیمت مواد دندانپزشکی مشکلات اساسی برای آنها ایجاد کرده است. پس من دو راه بیشتر ندارم یا باید به مریضم بگویم که قیمت‌ها بالا رفته و باید نسبت به قبل هزینه بیشتری بدهد یا از کیفیت خدمات خود کم کنم. کار ما اورژانسی است و باید مواد و تجهیزاتی که لازم داریم فوراً تهیه کنیم.»
وی در پایان عنوان می‌کند: «به نظر می‌رسد از یک‌سو مردم به دلیل مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای خدمات دندانپزشکی از رفتن به مطب دندانپزشکان سر باز می‌زنند و از سوی دیگر دندانپزشکان به دلیل عدم مراجعه بیماران با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند و این مسئله یک آسیب دوجانبه را در پی خواهد داشت که به دنبال آن هم مردم به لحاظ بهداشت دهان و دندان دچار آسیب خواهند شد و هم دندانپزشکان به لحاظ امنیت شغلی.
اما در این میان عدم پوشش بیمه از خدمات دندانپزشکی نیز سبب مشکلات زیادی برای مردم شده است که با ادامه این روند شاهد به خطر افتادن سلامت دندان و در پی آن سلامت جامعه خواهیم بود.»
فقدان برنامه‌ریزی منسجم و مدیریت دانش‌محور
در پایان این شرح مفصل از وضعیت نابسامان سلامت دهان و دندان و رنج بیماران این حوزه می‌توان گفت نبود برنامه‌ریزی دانش‌محور نتوانسته شاخص سلامت دهان را به نقطه مطلوب و مناسبی برساند. نبود تعرفه‌ها و بیمه‌های مفید و پر اثر و متعاقب آن پایین بودن کیفیت خدمات از جمله تهدیدهای سلامت دهان و دندان و خدمات دندانپزشکی در کشور است.
آمارها اعتراف می‌کنند وضعیت دندان‌های مردم از مرز نگرانی گذشته و به وضعیت هشدار رسیده است.
از طرف دیگر دندانپزشکان همچنان بر بالا بودن هزینه‌های اولیه و البته پایین بودن دستمزدهایشان تأکید دارند، وزارت بهداشت پیشگیری اولیه را مقدم بر درمان می‌داند تا بتواند هزینه‌های گزاف را مدیریت کند؛ اما فقدان یک برنامه‌ریزی منسجم و مدیریت دانش‌محور نتوانسته شاخص سلامت دهان را به نقطه مطلوب و مناسبی برساند.