وام کالایی ازدواج تکرار طرحی شکست خورده

در حالی که صف وام ازدواج و فرزندآوری از مرز یک‌میلیون متقاضی گذشته است، بانک مرکزی از اجرای طرحی تازه با محور «وام کالایی» خبر داده که در گذشته شکست خورده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در حالی که بیش از نیم‌میلیون متقاضی هنوز در صف دریافت وام ازدواج و صدها هزار نفر دیگر در انتظار وام فرزندآوری هستند بانک مرکزی اعلام کرده طرح «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» برای خرید جهیزیه تا پایان آبان عملیاتی می‌شود؛ طرحی که قرار است بخشی از فشار صف یک‌میلیونی تسهیلات ازدواج را کاهش دهد.
بر اساس قانون بودجه سال 1404، سقف وام ازدواج بر هر نفر 
در 300 میلیون تومان است اما برای زوجینی که داماد زیر 25 سال و عروس زیر 23 سال باشند این رقم به 350 میلیون تومان برای هر نفر 
(یعنی مجموعاً 700 میلیون تومان) می‌رسد. 
در ماه‌های اخیر، افزایش ازدحام متقاضیان و طولانی‌شدن روند پرداخت وام ازدواج به یکی از معضلات جدی شبکه بانکی تبدیل شده است. بر اساس آخرین داده‌های سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج، بیش از 500 هزار نفر همچنان در صف پرداخت مانده‌اند و اگر متقاضیان وام فرزندآوری هم حساب شوند، این رقم از یک میلیون نفر عبور می‌کند.
پیشنهاد طرح شکست‌خورده
در چنین شرایطی، مقامات اقتصادی دولت از تغییر رویکرد از وام نقدی به تسهیلات کالایی سخن گفته‌اند. طرحی در گذشته شکست خورده است. بسیاری از دریافت‌کنندگان وام کالایی، با دور زدن آن و خرید فاکتورهای صوری و... عملاً از آن استقبال نکردند و صرفاً به یک ابزار فساد تبدیل شد. در ماه‌های گذشته چندین‌بار محمدرضا فرزین؛ رئیس‌کل بانک مرکزی و علی مدنی‌زاده؛ وزیر اقتصاد تأکید کرده‌اند که دولت در حال طراحی سازوکاری است تا به‌جای پرداخت نقدی وام ازدواج، به زوج‌ها کارت‌های اعتباری خرید کالا داده شود؛ کارت‌هایی که صرفاً برای خرید اقلام ضروری جهیزیه از فروشگاه‌های دارای مجوز قابل استفاده خواهد بود.
اکنون با اعلام رسمی بانک مرکزی، طرح «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» در آستانه اجرا قرار گرفته است. به گفته مقامات بانکی، در فاز نخست این طرح، بانک‌ها با پشتوانه اوراق گام (Guaranteed Active Money) منابع لازم برای صدور کارت را فراهم می‌کنند تا زوج‌های مشمول بتوانند بدون انتظار طولانی برای دریافت نقدی وام، کالاهای اساسی جهیزیه را به‌صورت اقساطی خریداری کنند.
کارت پرهزینه
به گفته کارشناسان، تغییر مدل تأمین مالی ازدواج از حالت نقدی به کالایی، سه هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ کاهش بار نقدینگی بر بانک‌ها و کوتاه‌شدن صف متقاضیان، هدایت منابع قرض‌الحسنه به مصارف واقعی ازدواج و جلوگیری از انحراف منابع وام به خریدهای غیرمرتبط.
کارشناسان نسبت به نحوه اجرای طرح نیز هشدار می‌دهند. یکی از چالش‌های احتمالی، نحوه قیمت‌گذاری کالاها در شبکه فروشگاهی و تضمین واقعی بودن تخفیف‌هاست. برخی کارشناسان عقیده دارند اگر سازوکار رقابتی و نظارتی شفاف تعریف نشود ممکن است کارت رفاهی جهیزیه هم مانند برخی طرح‌های اعتباری قبلی، در عمل به وام پرهزینه با نرخ مؤثر بالا تبدیل شود.
اما پرسش اصلی همچنان پابرجاست؛ آیا این طرح می‌تواند از صف بیش از یک میلیون نفری متقاضیان وام ازدواج و فرزندآوری بکاهد یا صرفاً مدلی تازه از توزیع تسهیلات با تأخیرهای جدید خواهد بود؟