مراقبت از دنـدان‌هـا و مدیریت خرج‌های گزاف دندانپزشکی
بخش دوم
دندان استخوانی قوی و برآمده از میان لثه است که دردش امان می‌برد و با شروع این درد بی‌امان افسوس و پشیمانی غالب‌ترین حس ماست. پوسیدگی و عفونتی که شادی خوردن نوشابه، شکلات و آسایش بی‌توجهی به دندان‌هایمان را به درد گزنده‌ای تبدیل کرده است.
درد دندان دست از سر شما برنداشته است و در رنج و عذاب هستید، کار سختی در پیش دارید؛ باید تاوان بدهید، تاوان بی‌توجهی‌ها و مراقبتی‌هایی که در حق دندانتان کرده‌اید و متأسفانه دندانپزشکی و هزینه‌های سنگینش، آخرین راه شماست. مبلغ زیاد، درد و از همه مهم‌تر، دندانی که دیگر مثل روز اول نیست تا ما را به‌راحتی برای گاز زدن‌ها یا نرم کردن لقمه‌های فربه و سخت یاری کند.
این در حالی است که به اعتقاد درمانگرها و پژوهش‌های انجام شده با مراقبت‌های ساده و چند دقیقه وقت گذاشتن برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می‌توان تا حد قابل ملاحظه‌ای درد پوسیدگی عفونت را مدیریت کرد.
حفظ سلامت دهان برای سلامتی بدن ضروری است
پژوهشگران می‌گویند: «باکتری‌های ایجادکننده بیماری‌های لثه مانند التهاب لثه و پریودنتیت می‌توانند از طریق جریان خون به رگ‌های خونی در سایر نقاط بدن بروند و به طور بالقوه باعث التهاب و آسیب شوند. این التهاب می‌تواند منجر به ایجاد لخته‌های خونی کوچک و حملات قلبی و سکته مغزی گردد.»
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، نشان داده است که سلامت دهان و دندان پایین مستقیماً باعث بیماری قلبی و عروقی نمی‌گردد؛ اما اگر با عوامل خطرناک دیگری همچون سیگار همراه شود، این احتمال را بالا می‌برد.
حفظ سلامت دهان و دندان برای سلامتی تمامی بدن ضروری است. بسیاری از مردم دنیا به مشکلات و بیماری‌های لثه دچار هستند، اما اطلاعی از آن ندارند. علت این موضوع این است که معمولاً مردم در ارتباط با دندان احساس بیماری ندارند، بنابراین دلیلی برای مراجعه به دندانپزشک و اتخاذ شیوه‌های درمانی نمی‌بینند. شواهد متعدد نشان از تأثیر سلامت دهان و دندان بر بیماری‌های قلبی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر فردی بیماری لثه پیشرفته یا کمی پیشرفته داشته باشد، خطر ابتلایش به بیماری‌های قلبی بیشتر از سایر اشخاص است.
قلب با سلامت دندان در ارتباط است
سلامت دهان و دندان و بیماری‌های قلبی به دلیل اشاعه و گسترش باکتری و دیگر جرم‌ها از طریق جریان خون و از دهان به سایر بخش‌های بدن به یکدیگر مرتبط هستند. هنگامی که این باکتری‌ها به قلب می‌رسند، خودشان را به بخش آسیب‌دیده رسانده و باعث التهاب می‌شوند. این امر منجر به بیماری‌هایی همچون اندوکارتیتیس (التهاب پوشش داخلی قلب) یا همان عفونت غشای داخلی قلب می‌شود. دیگر بیماری‌های قلبی از جمله تصلب شرایین (گرفتگی شریان‌ها) و سکته نیز به التهاب منتج از باکتری دهانی مرتبط هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
بیمارانی که به بیماری‌های مزمن لثه مانند ورم لثه مبتلا هستند، به دلیل سطح پایین سلامت دهان، بیشتر از سایرین در معرض خطر بیماری‌های قلبی قرار دارند؛ به‌ویژه اگر این بیماری‌ها تشخیص داده نشده و یا درمان نشوند. باکتری‌هایی که به عفونت لثه مرتبط هستند، در دهان وجود دارند و می‌توانند وارد جریان خون شوند که بدین‌طریق خودشان را به رگ‌های خونی چسبانده و خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. حتی اگر شما متوجه التهاب لثه‌تان نشوید، باز هم عدم حفظ بهداشت دهان و دندان و تجمع پلاک‌های دندانی، شما را در معرض خطر بیماری‌های لثه قرار می‌دهد. باکتری‌ها می‌توانند به درون جریان خون وارد شده و باعث افزایش پروتئین می‌شود که خودش نشانه التهاب درون رگ‌های خونی است. این امر باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته می‌شود.
تحقیقاتی که اخیراً در میان بیش از ۶۵ هزار بیمار مبتلا به بیماری‌های قلبی (از جمله حملات قلبی) انجام شده، نشان می‌دهند که پس از عامل سن که یکی از عوامل مهم در ارتباط با بیماری‌های قلبی است ارتباطی بین افتادن دندان و بیماری قلبی شریانی وجود دارد.
طبق این پژوهش تأثیر سلامت دهان و دندان بر روی سلامت کل بدن تنها به بیماری‌های قلبی محدود نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که بیماری‌های لثه، به‌ویژه آن دسته از بیماری‌هایی که بر اثر عفونت باکتریایی به‌وجود می‌آیند، با بیماری آرتریت روماتیسمی در ارتباط است. تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۶ انجام شده، نشان از ارتباط بیماری باکتریایی مذکور لثه و خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده دارد.
دکتر محمدحسین نجفی، متخصص قلب و فوق‌تخصص نیز با اشاره به اخبار منتشر شده مبنی بر بالا رفتن شاخص پوسیدگی دندان در کشور در ارتباط با عوارض ناشی از مشکلات دندانی بر قلب می‌گوید: «بی‌شک ارتباطی بین پوسیدگی دندان و بیماری‌های قلبی وجود دارد. علت آن شاید به وجود باکتری یا ویروسی ناشی از پوسیدگی‌های دندانی مربوط باشد که می‌تواند خطر گرفتگی عروق قلبی را تشدید کند که البته هنوز مطالعه بر روی آن ادامه دارد. بی‌شک حفظ سلامت دهان و دندان هرگز نباید نادیده گرفته شود.»
ارتباط انتشار عفونت لثه و بروز سرطان
تحقیقات نشان داده است که عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و پخش شدن عفونت دندان در بدن می‌تواند خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها مانند تومور ریه، کیسه صفرا، مری، گلو و حلق را بین ۲۰ تا ۷۰ درصد افزایش دهد. علت این امر ورود ویروس‌های دهانی ناشی از عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به داخل بدن است.
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، اگر عفونت دندان بموقع درمان شود، خطر سرایت آن به دیگر بخش‌های بدن به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. بااین‌حال، احتمال سرایت عفونت دندان به برخی ارگان‌ها مانند گوش و گلو بیشتر است. بسیاری از افراد هنگام درد و عفونت دندان، درد در گلو یا گوش را نیز تجربه کرده‌اند. این وضعیت نشانه‌ای از آن است که عفونت دندان در حال پخش‌شدن به دیگر اعضای بدن است.
باید نرخ پوسیدگی دندان را کاهش دهیم
می‌توان دریافت توجه به سلامت دندان با صرف هزینه اندک و گذاشتن وقت برای مسواک زدن می‌تواند از هزینه‌های سنگین پیشگیری کند. به همین منظور بهتر است دولتمردان و مسئولان در نبود تعرفه‌های بیمه‌ای مناسب با هزینه دندانپزشکی به فکر اقدامات پیشگیرانه باشند.
در همین رابطه سید محمد جمالیان عضو کمیسیون بهداشت مجلس، پیشگیری به جای درمان را راهکار اصلی کاهش هزینه‌های دندانپزشکی دانسته، می‌گوید: «در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی‌شده که تا پایان برنامه، نرخ پوسیدگی دندان را از ۲.۱ به ۱.۴ برسانیم و برای تحقق هدف برنامه هفتم، باید سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب داشته باشیم؛ اگر دولت و وزارت بهداشت به جای صرف هزینه‌های زیاد برای درمان‌های پرهزینه، بیشتر روی پیشگیری سرمایه‌گذاری کنند، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات دندانپزشکی جلوگیری کرد این موضوع نه‌تنها فشارهای مالی مردم را کم می‌کند؛ بلکه بار هزینه‌های سنگین درمان‌های دندانپزشکی در آینده را نیز کاهش می‌دهد و به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود بودجه‌های بیشتری به برنامه‌های پیشگیری در مراکز جامعه سلامت اختصاص یابد.»
توجه به پیشگیری حلقه مفقوده حوزه سلامت
سرپرست معاونت توسعه سلامت دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت نیز با انتقاد از بی‌توجهی به مقوله بهداشت و خودمراقبتی، هشدار داده است که غفلت از آموزش‌های پیشگیرانه و سبک زندگی سالم، موجب افزایش ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر و تحمیل هزینه‌های درمانی سنگین شده است؛ درحالی‌که با بهره‌گیری از آموزه‌های طب ایرانی می‌توان این هزینه‌ها را به طور چشمگیری کاهش داد.
به نقل از ایسنا، دکتر مهشید چایچی، سرپرست معاونت توسعه سلامت دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، با ابراز نگرانی از کم‌رنگ شدن نقش بهداشت و خودمراقبتی در نظام سلامت کشور، تأکید دارد: «یکی از حلقه‌های مفقوده امروز در حوزه سلامت، توجه به پیشگیری است.
بی‌توجهی به آموزش‌های بهداشتی و سبک زندگی سالم، منجر به گسترش بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشارخون، چاقی و مشکلات ناشی از آنها شده و هزینه‌های درمان را به طور سرسام‌آور افزایش داده است.» او با اشاره به جایگاه ویژه طب ایرانی در رویکردهای پیشگیرانه، اظهار می‌دارد: «طب ایرانی، مکتبی جامع با پیشینه‌ای عمیق است که با تکیه بر اصول شش‌گانه سبک زندگی سالم (سته ضروریه)، برنامه‌هایی فردمحور برای حفظ و ارتقای سلامت ارائه می‌دهد.»
وی تصریح می‌کند: «این اقدامات در چارچوب نظام ارجاع و به‌ویژه در مناطق محروم، می‌تواند با هزینه‌ای کمتر، خدماتی اثربخش‌تر ارائه کند و فشار اقتصادی درمان را کاهش دهد.»
چایچی در پایان ضمن دعوت از مردم برای آشنایی بیشتر با آموزه‌های طب ایرانی، می‌گوید: «این طب، نقشه راه خودمراقبتی و پیشگیری برای هر فرد را ارائه می‌دهد. با بازگشت نگاه به سمت پیشگیری و توجه دوباره به بهداشت، می‌توان جامعه‌ای سالم‌تر و نظام سلامت کارآمدتری ساخت.»
دو دندان دائمی پوسیده برای هر کودک
مدیرکل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت با بیان اینکه دانش‌آموزان ایرانی در سن 6 سالگی، یعنی هنگام ورود به دبستان، متأسفانه به طور متوسط پنج دندان شیری پوسیده دارند، از اجرای پویش سلامت دهان در مدارس سراسر کشور خبر داد.
به نقل از تسنیم، زهرا قربانی با بیان اینکه دانش‌آموزان ما در سن شش‌سالگی، یعنی هنگام ورود به دبستان، متأسفانه به طور متوسط پنج دندان شیری پوسیده دارند، اظهار می‌دارد: «در طول دوران دبستان، دندان‌های شیری می‌افتند و دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند، اما در پایان این دوره و در سن 12 سالگی، معمولاً هر کودک به طور متوسط دو دندان دائمی پوسیده دارد. این نشان می‌دهد که وضعیت سلامت دهان و دندان در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا مناسب نیست.»
وی می‌افزاید: «در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و استرالیا با برنامه‌هایی همچون افزودن فلوراید به آب آشامیدنی، میزان پوسیدگی دندان به طور چشمگیری کاهش‌یافته است. در ایران، وزارت بهداشت برای کنترل پوسیدگی دندانی در گروه‌های سنی مختلف، برنامه‌هایی مانند وارنیش فلوراید در مدارس را دو بار در سال و به‌صورت رایگان اجرا می‌کند.»
قربانی ادامه می‌دهد: «امسال نیز مسواک زدن گروهی در مدارس ترویج می‌شود که آغاز آن از پایه سوم ابتدائی خواهد بود. همچنین جشن دندان 6 در کلاس اول برگزار می‌شود تا به والدین اهمیت مراقبت از اولین دندان دائمی کودک یادآوری شود.»
وی عنوان می‌دارد: «از دیگر برنامه‌هایی که در دست اجرا داریم می‌توان به آموزش با کاربرگ‌های رنگی در پایه سوم، معاینات دندانپزشکی و ارجاع دانش‌آموزان به مراکز بهداشتی - درمانی برای دریافت خدمات اشاره کرد.»