فرصتی برای مشارکت خانه و مدرسه نه تقابل با مدیریت
تارا وحیدی
انجمن اولیاومربیان نهادی است که با هدف تقویت ارتباط میان خانه و مدرسه، ارتقای کیفیت آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان و مشارکت مؤثر والدین در امور مدرسه تشکیل می‌شود. این انجمن نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مدرسه و همکاری با مدیران و معلمان دارد. در سال جاری، وزارت آموزش‌وپرورش ثبت‌نام این انجمن را به‌صورت الکترونیکی از طریق سامانه انجمن اولیاومربیان انجام می‌دهد تا فرآیند مشارکت والدین تسهیل گردد.
انجمن اولیاومربیان، بیش از یک نام یا یک ساختار اداری، قلب تپنده مشارکت، همفکری و هم‌افزایی در هر مدرسه است. این هیئت منتخب و داوطلبانه از والدین دانش‌آموزان و مربیان مدرسه، به عنوان پل ارتباطی اصلی و استراتژیک میان خانه و مدرسه عمل می‌کند. هدف اصلی این انجمن، ایجاد همکاری سازنده و هدفمند برای بهبود کیفیت فعالیت‌های آموزشی و پرورشی، تقویت بنیان خانواده، ایجاد محیطی سالم و شاداب و حل چالش‌های پیش‌روی دانش‌آموزان است. در دنیای پرشتاب امروز که پیچیدگی‌های تربیت و آموزش روزافزون است، نقش این انجمن در ایجاد یک نظام جامع حمایتی برای فرزندانمان، حیاتی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. مدرسه فایل با درک عمیق این اهمیت، این راهنمای نهائی و جامع را تدوین کرده است تا شما مدیران، معاونان، مربیان و اولیای گرامی را با تمامی ابعاد انجمن اولیاومربیان آشنا سازد.
چرا پیوند خانه و مدرسه حیاتی است؟
خانه و مدرسه، دو بال اصلی برای پرواز موفقیت‌آمیز دانش‌آموزان در آسمان علم و تربیت هستند. همان‌طور که پرنده‌ای با یک بال قادر به پرواز نیست، فرآیند تعلیم‌وتربیت نیز بدون هماهنگی و همکاری این دو نهاد، ناقص و گاهی بی‌اثر خواهد بود. انجمن اولیاومربیان دقیقاً برای ایجاد این هماهنگی حیاتی و تقویت این پیوند ناگسستنی تشکیل می‌شود.
امینه اشرفی یک مشاور مهم‌ترین دلایل ضرورت و اهمیت بالای این پیوند و مشارکت فعال والدین را این‌طور توضیح می‌دهد: «اطمینان از اینکه رویکردهای تربیتی و آموزشی در خانه و مدرسه در یک راستا قرار دارند و پیام‌های متناقضی به دانش‌آموز داده نمی‌شود. این هماهنگی، سردرگمی دانش‌آموز را کاهش داده و اثربخشی تربیت را افزایش می‌دهد.
والدین به طور منظم از وضعیت تحصیلی، رفتاری و روحی فرزند خود در مدرسه آگاه می‌شوند و می‌توانند در صورت نیاز، حمایت‌های لازم را در منزل فراهم کنند. از سوی دیگر، مربیان نیز با شرایط خانوادگی، روحیات، استعدادها و چالش‌های خاص دانش‌آموز آشنایی بیشتری پیدا می‌کنند که به برنامه‌ریزی آموزشی و پرورشی مؤثرتر کمک می‌کند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «وقتی دانش‌آموزان می‌بینند که والدینشان در امور مدرسه مشارکت دارند و به تعلیم‌وتربیت آنها اهمیت می‌دهند، احساس ارزشمندی بیشتری می‌کنند. این مشارکت، روحیه مسئولیت‌پذیری، کار گروهی و تعلق به جامعه مدرسه را در فرزندانشان تقویت می‌کند.
انجمن فرصتی بی‌نظیر برای بهره‌مندی از تخصص‌ها، مهارت‌ها و کمک‌های فکری و حتی مالی (داوطلبانه) والدین برای رفع نیازها و کمبودهای مدرسه است. یک پدر مهندس می‌تواند در پروژه‌های عمرانی مدرسه کمک کند، مادری روان‌شناس می‌تواند کارگاه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان یا والدین برگزار کند و...»
این مشاور در تکمیل صحبت‌هایش می‌افزاید: «بسیاری از مشکلات تحصیلی، رفتاری یا اجتماعی دانش‌آموزان، با همفکری و همکاری مشترک والدین و مربیان، بهتر و سریع‌تر شناسایی و حل می‌شوند. این پیوند، یک سیستم هشدار اولیه و یک شبکه حمایتی قوی را برای دانش‌آموزان ایجاد می‌کند. مشارکت والدین می‌تواند به بهبود فضای فیزیکی مدرسه، تجهیزات آموزشی، برنامه‌های فرهنگی و ورزشی و به‌طور کلی، ایجاد یک محیط آموزشی جذاب‌تر و کارآمدتر کمک کند.»
وظایف کلیدی انجمن اولیا و مربیان
مهین شهابی، فرهنگی درباره وظایف کلیدی انجمن اولیا و مربیان از منظر تقویت نظام آموزشی مدرسه می‌گوید: «همفکری برای اجرای بهتر برنامه‌های آموزشی و فوق‌برنامه‌ها ضرورت دارد. ارائه ایده‌های نوین برای کارگاه‌های آموزشی، کلاس‌های مکمل، و برنامه‌های فرهنگی- هنری. ارائه پیشنهاد برای برگزاری کلاس‌های تقویتی، المپیادها و مسابقات علمی: حمایت از دانش‌آموزان مستعد و کمک به رفع ضعف‌های تحصیلی.»
وی درباره کمک به تجهیز کتابخانه، آزمایشگاه و هوشمندسازی کلاس‌ها نیز متذکر می‌شود: «تأمین منابع و امکانات لازم برای آموزش مدرن و پویا لازم است. همچنین بررسی علل افت تحصیلی و ارائه راهکار با همکاری شورای معلمان و مشاور مدرسه انجام شود.»
لیلا شریف‌زاده، معاون پرورشی درباره وظایف مشاور مدرسه و تلاش برای تحکیم بنیان خانواده توضیح می‌دهد: «این بخش بر توانمندسازی والدین برای ایفای نقش مؤثرتر در تربیت فرزندان و ایجاد یک محیط خانوادگی سالم تأکید دارد. برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های آموزش خانواده ضرورت دارد؛ با موضوعات کاربردی مانند فرزندپروری مثبت، مدیریت رفتار کودکان و نوجوانان، سواد رسانه‌ای و مقابله با آسیب‌های فضای مجازی. ارائه مشاوره‌های تخصصی تحصیلی و تربیتی به والدین حتماً باید در دستور فعالیت‌های انجمن قرار گیرد؛ با همکاری مشاور مدرسه و متخصصان تربیت شده. باید برای تبادل تجربه میان والدین فضائی ایجاد کرد. برگزاری جلسات گپ‌وگفت خودمانی یا گروه‌های حمایتی برای والدین.»
مشارکت و حل مشکلات مدرسه
سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان و امنیت فضای مدرسه، از اولویت‌های اصلی انجمن است. نظارت بر بهداشت محیط مدرسه و کیفیت تغذیه دانش‌آموزان از ضروریات است. همکاری با مسئولین بهداشت مدرسه و بوفه برای اطمینان از استانداردهای لازم.
همکاری در برگزاری جشن‌ها، اردوها و مناسبت‌های ملی و مذهبی، ایجاد فضائی پویا و خاطره‌انگیز برای دانش‌آموزان به تقویت روحیه دانش‌آموزان و بالارفتن سطح یادگیری ایشان می‌انجامد.
تلاش برای حل اختلافات و ایجاد فضائی صمیمی و به‌دور از اضطراب گام مؤثر دیگری است، میان دانش‌آموزان، معلمان و والدین.
از منظر جلب مشارکت و حل مشکلات مدرسه در بدنه انجمن اولیا و مربیان مدرسه چه باید کرد؟ مرتضی اسماعیلی دبیر یک انجمن پاسخ می‌دهد: «شناسایی مشکلات و کمبودهای مدرسه و ارائه راهکار برای حل آنها باید انجام شود؛ از مشکلات فیزیکی تا نیازهای آموزشی.
جذب کمک‌های مالی و غیرمالی از والدین و خیرین با روند تشویقی و آگاهی‌بخشی لازم است؛ به‌صورت کاملاً شفاف و داوطلبانه، برای توسعه و تجهیز مدرسه.
همکاری در مدیریت امور اجرائی باید مشهود باشد؛ مانند سرویس حمل‌ونقل دانش‌آموزان، نظم و انضباط، و برنامه‌ریزی برای رویدادهای خاص.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش پیشنهاد می‌دهد: «استفاده از ظرفیت‌های محلی مدنظر قرار گیرد. ارتباط با شهرداری، سازمان‌های مردم‌نهاد و سایر نهادهای مرتبط برای جلب حمایت.
همگام‌‌سازی با نیازهای روز لازم است. در دنیای در حال تغییر، مدرسه باید همواره به‌روز باشد و دانش‌آموزان را برای آینده آماده کند.
ارائه پیشنهاد برای آموزش مهارت‌های نرم، مانند: کار تیمی، تفکر انتقادی، حل مسئله و خلاقیت.
کمک به توسعه سواد دیجیتال دانش‌آموزان و والدین، آموزش استفاده مسئولانه و ایمن از فناوری.
برنامه‌ریزی برای آشنایی دانش‌آموزان با مشاغل نوین و نیازهای آینده بازار کار، برگزاری کارگاه‌های هدایت شغلی و بازدید از مراکز صنعتی و خدماتی.
اجرای طرح‌های نوین پرورشی و آموزشی، مانند طرح کرامت و طرح دوم.»
اشتباه‌های رایج در انجمن اولیا و مربیان
تمرکز بیش از حد بر جمع‌آوری کمک‌های مالی و غفلت از اهداف فرهنگی، آموزشی و تربیتی. این امر باعث می‌شود والدین احساس کنند تنها برای پرداخت پول دعوت شده‌اند. بر مشارکت فکری و معنوی تأکید کنید. کمک‌های مالی باید داوطلبانه و در کنار سایر فعالیت‌ها باشد. شفافیت کامل در هزینه‌کردها، اعتماد را جلب می‌کند.
محدود شدن تصمیم‌گیری‌ها به چند عضو ثابت و عدم استقبال از ایده‌ها و افراد جدید. این رویکرد باعث دلسردی سایر والدین می‌شود. فضائی باز و پذیرا ایجاد کنید. به طور منظم از والدین جدید دعوت به همکاری کنید و ایده‌های آنها را جدی بگیرید. از ظرفیت‌های شورای دانش‌آموزی نیز استفاده
کنید.
عدم اطلاع‌رسانی منظم و شفاف به سایر والدین در مورد مصوبات، فعالیت‌ها و دستاوردهای انجمن. از کانال‌های ارتباطی متنوع (پیامک، کانال مدرسه در شبکه‌های اجتماعی، برد پرورشی، وب‌سایت مدرسه) برای اطلاع‌رسانی استفاده کنید. گزارش‌های کوتاه و منظم، والدین را در جریان امور قرار می‌دهد.
برگزاری جلسات بدون دستور کار مشخص، طولانی شدن بی‌مورد و بدون نتیجه‌گیری عملی. هر جلسه باید دستور کار مشخص داشته باشد. زمان‌بندی دقیق را رعایت کنید و در پایان هر جلسه، مصوبات را به وضوح صورت‌جلسه کنید. راهنمای برگزاری جلسات انجمن را مطالعه کنید.
تبدیل شدن انجمن به محلی برای تقابل با مدیریت مدرسه یا طرح شکایت‌های شخصی، به جای همکاری سازنده. بر همکاری و همدلی تأکید کنید. مشکلات را با رویکرد حل مسئله و ارائه راه‌حل مطرح کنید. نقش انجمن، حمایت از مدرسه و دانش‌آموزان است، نه ایجاد تنش.
عدم دعوت و مشورت با نماینده معلمان یا حمایت معاون پرورشی در تصمیم‌گیری‌ها. نماینده معلمان (که از سوی شورای معلمان انتخاب می‌شود) باید به طور فعال در جلسات حضور داشته باشد و نظرات کادر آموزشی را منتقل کند.
فعالیت بدون برنامه سالانه مشخص و اقدام بر اساس اتفاقات روزمره. تدوین یک برنامه سالانه جامع و تقویم اجرائی برای انجمن، که اهداف، فعالیت‌ها، زمان‌بندی و مسئولین هر بخش را مشخص کند. این کار به انسجام و اثربخشی فعالیت‌ها کمک شایانی می‌کند. مدرسه فایل منابع ارزشمندی برای این برنامه‌ریزی در اختیار شما قرار می‌دهد.