چادر مشکی یا رنگی؟(شبهه ها و پاسخ ها)

شبهه: آیا رنگ مشکی چادر مکروه است؟ عدّه‌ای می‏‌‌گویند که رنگ سیاه، افسردگی می‌آورد و به همین دلیل بعضی از خانم‏‌‌ها چادرشان را کنار می‏‌‌گذارند و مانتوهایی با رنگ‏‌‌های باز‏‌‌تر و شادتر می‏‌‌پوشند.
پاسخ: از نظر فقهی استفاده از لباس‏‌‌هایی با رنگ مشکی مانند پیراهن، شلوار و... مکروه است امّا به فتوای مشهور فقها این کراهت در سه مورد رفع شده است که عبارتند: از کفش، عمامه و عباء؛ مُراد از عباء لباس‏‌‌هایی است که انسان آنها را بر تن نمی‏‌‌کند بلکه بر روی لباس‏‌‌هایی که بر تن کرده، می‏‌‌اندازد. به همین جهت عنوان «عباء» شامل هر دو نوع عبای مردانه و زنانه می‏‌‌شود. در زبان عربی به چادر زنان، «عبائة» نیز گفته می‏‌‌شود و دوخت چادرهای عربی نیز کاملاً شبیه عبای مردان است؛ با این تفاوت که قد آن کمی بلندتر است و بانوان آن را بر سر خود می‏‌‌اندازد. 
طبق دیدگاه مشهور از نظر فقهی استفاده از رنگ مشکی در چادرها کراهتی ندارد امّا با این حال به حسب طبع اوّلی بهتر است از رنگ مشکی پرهیز شود و از رنگ‏‌‌های دیگر استفاده گردد و این توصیه سنّت اسلامی است که از لباس‏‌‌های روشن‌تری که جذابیّت ندارد چون سرمه‌ای و خاکستری استفاده شود؛ امّا به‌رغم مقتضای طبع اوّلی مسئله، در جامعۀ کنونی ما دو نکته در زمینۀ چادر وجود دارد که باعث می‏‌‌شود پوشیدن چادر مشکی اولویّت داشته باشد:
نکته اوّل این است که در کشور ما پوشیدن چادرهای رنگی مرسوم نیست؛ به همین جهت اگر خانمی بخواهد چادر قهوه‌ای یا سرمه‌ای یا خاکستری بپوشد، موجب انگشت‏‌‌نماشدن او می‏‌‌شود و این، برای خانم‏‌‌ها موجب دردسر است. 
زنان کشور همسایۀ ما، افغانستان، همچون زنان ایرانی در سده گذشته معمولاً چادرهای سرمه‏‌‌ای بر سر می‏‌‌کنند که از جهت اسلامی مناسب‏‌‌تر است امّا در کشور ما چنین چیزی مرسوم نیست و تا وقتی که چادرهایی با رنگ غیرمشکی، به فرهنگ تبدیل نشده باشد، سفارش نمی‏‌‌شود که خانم‏‌‌ها از چنین چادرهایی استفاده کنند. 
نکته دوّم این است که چادر مشکی در کشور ما، بار فرهنگی پیدا کرده است و نماد پاکدامنی و عفّت مضاعف است. با توجّه به این مسائل در شرایط فعلی، پوشیدن چادر مشکی بهتر است، هرچند اگر روزی فرهنگ عمومی کشور تغییر کند و خانم‌ها از رنگ‌های روشن‌تری مثل خاکستری و سرمه‌ای استفاده کنند، با مذاق دین اسلام سازگارتر خواهد بود. 
البته باید به این مسئله توجّه کنیم که پوشیدن رنگ‌های خیلی روشن هم، که جذابیّت ایجاد می‏‌‌کند، صحیح نیست. مسلماً رنگ‏‌‌هایی مثل صورتی یا آبی یا سبز اصلاً 
پسندیده نیست.  
رنگ سفید، رنگ پسندیده‏‌‌ای است امّا اگر استفادۀ آن در چادر، موجب جذابیّت خانم بشود و توجّه نامحرمان را به خود جلب کند، از این جهت ناپسند است. 
شاید یکی از علّت‏‌‌هایی که خانم‌ها از صدر اسلام از چادر مشکی استفاده می‏‌‌کردند این بود که رنگ سیاه به‌گفتۀ برخی روانشناسان رنگی است که ذاتاً دافعه ایجاد می‏‌‌کند و مناسب محیط‏‌‌هایی است که در آنها اُنس و الفت ایجاد نمی‏‌‌شود امّا رنگ‏‌‌های روشن، بیشتر جاذبه ایجاد می‏‌‌کنند. 
خانم‏‌‌ها چون می‏‌‌خواستند با این چادر در برابر نامحرمان حضور پیدا کنند رنگ مشکی را به‌شکل ناخودآگاه انتخاب کرده‏‌‌اند تا حریم خودشان را بیشتر حفظ کنند. 
در فرهنگ امروز هم می‏‌‌بینیم که خانم‏‌‌ها وقتی از خانه بیرون می‏‌‌روند از چادرهای مشکی استفاده می‏‌‌کنند؛ امّا در محیط‏‌‌های خانوادگی و هنگام مهمانی و... که همۀ افراد حاضر در منزل از افراد قابل اعتماد هستند، خانم‌ها از چادرهای رنگی 
استفاده می‏‌‌کنند.
پس در مجموع، به فتوای مشهور فقها، رنگ مشکی در چادر کراهت ندارد؛ بلکه در جامعۀ کنونی ما، فوائد و کارکردهایی هم دارد؛ ولی اگر فرهنگ عوض شود و رنگ‏‌‌هایی استفاده شود که از رنگ مشکی کمرنگ‏‌‌تر است و در عین حال، جذّاب هم نیست، در مجموع بهتر است. 
اینکه از نظر روانشناسی، رنگ مشکی موجب افسردگی می‏‌‌شود یا خیر، موضوعی است که در حیطۀ تخصّصی‌ باید بررسی شود، امّا حقیقت آن است که روانشناسان نیز در این زمینه قضاوت قطعی ندارند. 
فراوانی رنگ مشکی در منزل و پوشاک شاید موجب گرفتگی دل انسان بشود امّا این اتّفاق زمانی می‏‌‌افتد که تمام پوشاک انسان و در و دیوار منزل رنگ مشکی داشته باشند امّا به‌وجودآمدن افسردگی با یک تکه پوشش مشکی، آن هم در ساعاتی از شبانه‌روز، بسیار بعید به نظر می‏‌‌رسد. 
 بنابراین نمی‏‌‌توان به بهانۀ افسردگی و مانند آن، یک سنّت حسنه را از جامعه زدود و خانم‏‌‌ها را به انتخاب لباس‏‌‌های رنگی ترغیب کرد که موجب انگشت‌نماشدن آنها ‏می‏‌‌شود. مفسده‏‌‌ای که انگشت‏‌‌نما‌شدن یک خانم برای او دارد، از تأثیر رنگ مشکی در او بسیار بیشتر است.
محمدحسن وکیلی