در سایـه پـرچـــم
کیومرث هاشمی*
در عرصه پرشکوه رقابت‌های ورزشی بین‌المللی، ورزشگاه به میدانی نمادین بدل می‌شود که در آن، کشورها با توانمندی و روحیه ورزشکاری با یکدیگر رقابت می‌کنند. در این میدان، پرچم و سرود ملّی هر کشور، به عنوان قلب تپنده هویّت و تاریخ آن ملّت شناخته می‌شود. برای ورزشکار ایرانی، ایستادن در مقابل پرچم سه رنگ سبز، سفید و قرمز و شنیدن آهنگ شکوهمند «سرود ملّی جمهوری اسلامی ایران»، تنها یک رسم نیست؛ بلکه لحظه‌ای است برای تجدید میثاق با آرمان‌های استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی.
پیشینه تاریخی و جایگاه احترام به نمادهای ملّی
احترام به نمادهای ملّی در فرهنگ کهن ایرانی و تعالیم اسلامی ریشه دوانیده است. ایرانیان به‌طور تاریخی همواره به مفهوم میهن و پرچم به عنوان نماد عزّت و استقلال کشور پایبند بوده‌اند. پس از انقلاب اسلامی، این احترام با مضامین دینی و انقلابی پیوندی ناگسستنی خورد. پرچم ایران با نشان «الله» و ۲۲ «الله اکبر» به نشانه پیروزی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و سرود ملّی با مضامینی چون «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» عجین شده است. بنابراین، سلام ورزشکاران، ادای دینی است به خون همه شهدایی که برای پاسداری از این مرز و بوم و ارزش‌هایش جانفشانی کردند.
در سطح بین‌المللی نیز، احترام به پرچم و سرود کشورها بخشی از پروتکل‌های رسمی رویدادهایی مانند المپیک است. کمیته بین‌المللی المپیک بر حرمت نهادن به نمادهای ملّی تأکید دارد و این عمل، نشانه‌ای از احترام متقابل میان ملّت‌ها محسوب می‌شود. اگرچه شکل ادای این احترام در فرهنگ‌ها متفاوت است مانند گذاشتن دست بر قلب در برخی کشورها یا ادای سلام در کشورهای دیگر اما اصل و اساس آن در سراسر جهان پذیرفته شده است.
ورزشکاران؛ سفیران وحدت و انضباط
ورزشکاران ایرانی، به‌ویژه در صحنه‌های جهانی، خود را سفیران وحدت و انضباط می‌دانند که در «میدان صلح» برای عزّت کشورشان می‌کوشند. سلام آنان در هنگام نواختن سرود ملّی، پیامی روشن به جهانیان است: «ما فرزندان ایرانی هستیم که به اصول و ارزش‌هایش سرفرازانه پایبندیم و به نمادهای آن عشق می‌ورزیم.» این حرکت، نمادی از نظم، سربلندی و وفاداری است که تصویری ماندگار از یک ملت منسجم و بااراده را در اذهان جهانیان حک می‌کند.
بُعد روانشناختی و انگیزشی یک حرکت نمادین
این رفتار نمادین از نگاه روانشناختی دارای کارکردهای مهمی است:
۱. تقویت روحیه جمعی: این حرکت حس تعلّق خاطر و یگانگی بین ورزشکار و میلیون‌ها هموطن پشتیبان او را تقویت می‌کند.
۲. انگیزه‌بخشی: یادآوری دلیل اصلی حضور در میدان رقابت (عزّت ملّی) به ورزشکار، انگیزه‌ای مضاعف برای فداکاری و تلاش بیشتر در او ایجاد می‌نماید.
۳. کنترل هیجان: انجام حرکتی مشخص و آیین‌وار مانند این سلام، به ورزشکار کمک می‌کند تا در لحظه‌ای بسیار پرهیجان، تمرکز و آرامش خود را حفظ کند.
در پاسخ به این پرسش که آیا این عمل اجباری است، باید به ژرفای تاریخ معاصر ایران نظر افکند. پس از پایان جنگ تحمیلی دوّم، پیوند معنوی و انسجام ملّی میان آحاد مردم این مرز و بوم، بیش از پیش استحکام یافت. در این فضای وحدت‌بخش، ورزشکاران میهنی ما به عنوان الگوهای اجتماعی، این حرکت ارزشمند را نه از روی اجبار، که از سر عشق و ابتکار خود برآمدند و آن را به نمادی همگانی و خودجوش تبدیل کردند. این حرکت صمیمانه و اشک‌های شوق ورزشکاران در آن لحظات والا، گواه صادقی بر خودانگیخته و حقیقی بودن این حرکت است.
پیامی از جنس عزت و صلح
سلام ورزشکاران ایرانی بر پرچم و سرود کشور، یک «اجرا» نیست؛ یک «اعلام وجود» است. این حرکت حامل پیامی روشن برای دنیاست:
- پیام عزّت: که ملّت ایران با سربلندی از ارزش‌های خود پاسداری می‌کند.
- پیام وحدت: که نشان می‌دهد در پشت این نمادها، ملتی یکپارچه و قدرتمند ایستاده است.
- پیام صلح: که علی‌رغم رقابت سخت، پایبندی به اصول اخلاقی و میهنی را یادآوری می‌کند.
این حرکت، در واقع، ادامه همان راهی است که شهدای والامقام ورزشکار با رشادت‌های خود ترسیم کردند؛ اینکه ورزش برای ایرانیان، عرصه‌ای برای تجلی غیرت میهنی است و افتخارآفرینی در آن، تنها در سایه عشق به میهن و وفاداری به آن معنا پیدا می‌کند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* وزیر سابق ورزش و جوانان و رئیس سابق کمیته ملّی المپیک