تقویت اعتماد به نفس و درخشش یادگیری بــا التفـات بـه زنـگ ورزش

بخش دوم

از دریچه‌ روشن خاطرات پرت می‌شوم در صندلی چرخ‌وفلک بزرگِ پارک ساحلی بوشهر. ده سال دارم و از آن بالا می‌توانم به استادیوم و زمین فوتبال بوشهر سرک بکشم و پا به توپ شدن بازیکنان شاهین بوشهر را ببینم. آن روزها هنوز شاهین بوشهر نفس می‌کشید و سودای حیات و اوج‌گیری به کل از سرش نیفتاده بود. من و پدرم طرفداران و دنبال‌کنندگان حرفه‌ای فوتبال بودیم. 
بعدها که از باغ کشاورزی رفتیم، ساکن خانه‌ای اجاره‌ای با معماری سنتی در میانه‌ شهر شدیم. اتاق‌ها حول حیاط ردیف شده بودند. تمام اتاق‌ها و تمام خانه، قلمرو من بود. آن آزادی که در باغ منازل سازمانی اداره کشاورزی تجربه‌اش را داشتم، یک‎‌بار دیگر در این خانه تکرار شد. باغ و باغچه‌اش مثل باغ کشاورزی بزرگ و بی‌مرز نبود، اما آن‌قدر بود که دو نخل بزرگ را در خود آشیانه می‌داد. ما تلویزیون را می‌کشیدیم در راهرو جلو اتاق‌ها و تا نیمه‌شب پای فوتبال بیداری می‌کشیدیم. مادرم به این بساط علاقه‌ای نداشت. وقتی سه نیمه‌شب به جدول بازی تیم‌های ضعیف می‌رسیدیم، با تشر و دعوا بساط ما را به هم می‌زد.
من کاغذ خط‌‌کشی کرده بودم و با مدادرنگی تعداد گل‌ها و تفاضل گل‌ها را به‌دقت ثبت می‌کردم. در روزهای پایانی جام با نیم‌نگاهی به جدول با پدرم برای جایزه بستنی، پول یا کتاب قول و قراری می‌گذاشتیم. 
هرچند سلیقه‌مان خیلی نزدیک بود و گاه الکی من طرفدار تیم مقابل می‌شدم تا بتوانم با پدرم کَل بیندازم؛ وگرنه هر دو از همان ابتدا طرفدار تیم آلمان بودیم.
مادرم از پنجره بزرگ و شیشه رنگی - معماری جنوبی - به بساطمان سرک می‌کشید و با اخم می‌گفت: «بیام؟!»
یکی از اتاق‌های گوشه‌ حیاط را مخصوص پرورش مرغ و خروس قرار داده بودم؛ تا از مدرسه می‌رسیدم خانه، اول زیر پای آن ده، دوازده تا را آب‌وجارو می‌کردم و از دانه‌هایی که برادرم سر راهش از بقالی خریده بود، جلوشان پهن می‌کردم. بعد روی طناب قطور تاب می‌نشستم و کمی مجله‌ شعر نوجوانان می‌خواندم. همه‌ شاعرهای خوب نوجوان آن وقت‌ها در آن مجله شعرشان چاپ می‌شد. من داستان می‌نوشتم. شعر برایم بازی و استراحت بود. بعد کمی درس می‌خواندم و شب تا صبح پای فوتبال می‌نشستم. من و پدرم به یک دلیل عاشق تیم فوتبال آلمان بودیم؛ چون اول همه چیزش را می‌باخت و بعد به‌یک‌باره یک ربع مانده به پایان بازی خروشی می‌آفرید. گل‌های خورده را جبران می‌کرد و گل برتری را به ثمر می‌رساند. سرنوشت پدرم و من هم در زندگی همین‌گونه بود. نویسنده‌ای گفته است: «برای اینکه چیزی به دست بیاوری، اول باید همه چیز را از دست بدهی.» ورزش و ورزش دوستی در خانواده من کلاس درس زندگی بود.
کنترل چاقی دانش‌آموزان و تقویت قوه حرکتی 
درحالی‌که تحقیقات نشان داده‌اند دختران و پسران ایرانی این نظر را دارند که تربیت‌بدنی و ورزش مدرسه‌ای به آنها کمک کرده تا بدنی آماده و سالم داشته باشند گاهی می‌بینیم که این مقوله مهم در مدارس نادیده گرفته می‌شود و ساعت آن صرف دروس نظری می‌گردد. این در حالی است که کودکان به طور تقریبی یک‌سوم ساعات روز خود را در مدرسه می‌گذرانند و امکان دارد در خارج از مدرسه فرصتی برای ورزش نداشته باشند.
مریم آزرمی، کارشناس تغذیه برایمان تبیین می‌کند: «تغییر شیوه زندگی به‌ویژه علاقه کودکان به غذاهای پرکالری جذاب با ترکیبات نامطلوب، مصرف میان‌وعده‌ها و  غذاهای چرب و شیرین، کاهش مصرف مواد غذایی دارای فیبر و عدم تحرک باعث بروز پدیده چاقی شده و رشد این پدیده از دهه هشتاد دوبرابر قبل شده است. بسیاری از والدین چاقی کودکان را دلیل سلامت آنها می‌دانند و برنامه‌ای برای رفع آن نمی‌ریزند. این در حالی است که چاقی حتی در کودکان باعث بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های عروقی می‌گردد. به‌وسیله کنترل تغذیه و تأکید به تغذیه سالم در مدارس و همچنین گنجاندن برنامه ورزشی منظم در مدرسه می‌توان از چاقی کودکان جلوگیری به عمل آورد.»
و اما آراد قربانی یک معلم ورزش نیز درباره اهمیت ورزش کودکان و نوجوانان تأکید دارد: «کودکان در سن ابتدایی پیشرفت‌های چشمگیری در حرکات درشت مانند دویدن، پریدن و لی‌لی کردن و با توپ‌بازی ‌کردن دارند. این حرکات نیاز به تقویت دارند و تقویت و پیشرفت آنها نشانه رشد سالم مغز است؛ بنابراین ورزش در مدرسه علاوه‌بر تأثیر بر جسم بر تقویت مهارت‌های ذهنی هم تأثیرگذار است. هماهنگی حرکات اعضای بدن نیز نشانه سلامت کارکرد مغز است و با بازی‌های ورزشی مانند فوتبال و والیبال، بدمینتون و حرکات نرمشی می‌توان به تقویت آن پرداخت، عدم هماهنگی اعضا نشانه اختلالات حرکتی و ذهنی است که می‌تواند بر یادگیری تأثیر سوء گذارد. به‌وسیله ورزش می‌توان این حرکات را تقویت کرد.»
 رشد مهارتی و تقویت روند اجتماعی شدن دانش‌آموزان 
لیلی جوادیان، مشاور مدرسه درباره رشد مهارتی و تقویت روند اجتماعی شدن دانش‌آموزان با ورزش می‌گوید: «کودکان دبستانی سرشار از انرژی هستند و نیاز به فعالیت دارند. آپارتمان‌نشینی و بازی‌های کامپیوتری مانع رشدشان می‌شود و هنگامی که نتوانند انرژی خود را تخلیه کنند، دچار اختلالات ذهنی و حرکتی می‌شوند. حضور در محیط فراخ مدرسه فرصتی است برای کودکان (به‌خصوص کودکانی که هر دو والدینشان شاغل هستند) تا خارج از محیط بسته و کوچک خانه به فعالیت بپردازند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «باید برای اجتماعی شدن کودکان به‌وسیله تربیت‌بدنی تلاش کرد. ساعت‌های ورزش در مدارس زمان مناسبی است که کودکان به بازی و فعالیت گروهی بپردازند. در کلاس درس به دلیل اینکه بیشتر معلم در حال صحبت و تدریس است ارتباط بین دانش‌آموزان به‌خوبی امکان‌پذیر نیست؛ اما در ساعات ورزش دانش‌آموزان آزاد هستند و می‌توانند با رهبری معلم کارهای بدنی را به‌صورت گروهی انجام دهند و مفهوم جمع و ارتباط مثبت و مؤثر با همسالان را بیاموزند و اجتماعی بودن را تمرین کنند. ورزش از موضوعات درسی مهم است و باید اهمیت آن در مدرسه‌ها جدی گرفته شود و جایگزینی آن با دروس دیگر جایز نیست و شاید به‌ظاهر کم‌اهمیت باشد؛ ولی فعالیت بدنی درواقع به یادگیری دروس نظری کمک شایانی می‌کند.»
‌ تأثیر فعالیت بدنی بر یادگیری و سلامت دانش‌آموزان
شاید بسیاری از والدین، معلمان یا اولیای مدرسه فکر کنند ورزش صبحگاهی یا کلاس تربیت‌بدنی اتلاف وقت دانش‌آموزان است، اما باید بدانید که تحقیقات زیادی در مورد ورزش و تأثیر آن در افزایش دانش‌آموزان انجام شده است. همان‌طور که نشان داده‌اند ورزش و جسم و روان سالم برای یادگیری و مطالعه ضروری است. همچنین تحقیقات ثابت کرده است که دانش‌آموزانی که ورزش می‌کنند نمرات بهتری نسبت به سایرین کسب خواهند کرد. به‌طور کلی فعالیت بدنی تأثیر مثبتی بر حافظه و رفتار فرد در کلاس دارد. اولین فایده ورزش برای یادگیری و سلامت دانش‌آموزان این است که بر روحیه دانش‌آموزان تأثیر مثبت می‌گذارد و روحیه آنها را تقویت می‌کند. این مشکل بر سلامت روان دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد و باعث بهبود آن می‌شود. این مشکل خود منجر به عملکرد بهتر و افزایش یادگیری دانش‌آموزان در مدرسه می‌شود.
میثم حائری، مشاور کودک‌ونوجوان به گزارشگر کیهان می‌گوید: «یکی دیگر از فواید ورزش برای یادگیری و سلامت دانش‌آموزان این است که استرس را کاهش می‌دهد. بسیاری از والدین، به‌ویژه در فصل امتحانات، دانش‌آموزان را از ورزش باز می‌دارند، زیرا زمان مطالعه است و تمام زمانی که دانش‌آموز باید به یادگیری اختصاص دهد. اما حتی در این مدت ورزش از استرس دانش‌آموز می‌کاهد و روحیه شاد و با نشاطی را در او ایجاد می‌کند و می‌تواند به آمادگی بهتر برای امتحانات کمک کند. این واقعیت که سلامت دانش‌آموزان بسیار مهم است نباید توسط خانواده‌ها دست‌کم گرفته شود. همان‌طور که گفتیم در بدن سالم ذهن سالم وجود دارد. ورزش برای رشد عملکردهای مغز بسیار مهم است. دویدن، شنا و سایر ورزش‌ها اکسیژن زیادی به مغز می‌آورند. حتی گفته می‌شود با انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی یا حرکات کششی می‌توان میزان یادگیری دانش‌آموزان را در دروس مختلف افزایش داد.»
این مشاور کودک‌ونوجوان درباره آثار مخرب ورزش ‌نکردن هشدار می‌دهد: «ورزش‌ نکردن باعث ضعف جسمانی می‌شود و ذهن فرد را به سمت خستگی و ضعف سوق می‌دهد و این دانش‌آموز خسته ذهنی با روش‌های مختلف مطالعه و خود استرسی و یا حتی مصرف داروهای مضر سعی در حل این مشکل دارد. حل این مشکل می‌تواند بر سلامت دانش‌آموزان تأثیر منفی بگذارد و عملکرد و یادگیری دانش‌آموزان را کاهش دهد. انسان در حین تمرین در مدرسه سلامت خود را حفظ می‌کند، فعالیت ذهنی او افزایش می‌یابد و بدنش شاداب می‌شود و دانش‌آموز بهتر می‌تواند درس بخواند.»
ورزش به‌ عنوان یک فعالیت انگیزشی تلقی می‌شود که پس از مدتی دانش‌آموز را به دلیل نگرش نسبت به زندگی در نوعی اعتیاد سالم به ورزش قرار داده و با هر تمرین منظم احساس شادابی و عزم راسخ به او دست می‌دهد؛ بنابراین نقش ورزش در سلامت روان را نباید دست‌کم گرفت.
 ده‌ها پیامد مثبت ورزش در حیاط مدرسه
یکی دیگر از مزایای ورزش برای یادگیری و سلامت نوجوان این است که باعث تحریک تشکیل نورون‌های جدید در مغز می‌شود. تشکیل سلول‌های عصبی جدید در مغز یادگیری را برای ما آسان‌تر می‌کند. 
فعالیت‌های ورزشی باعث سلامت قلب و عروق خونی، کاهش احتمال سکته قلبی و مغزی می‌شود و علاوه‌بر سلامتی، ما را خوش‌اندام کرده و از بسیاری از مشکلات مانند چاقی و غیره نجات می‌دهد و در این صورت تأثیر ورزش مشخص می‌شود.
تحرک و ورزش توانایی‌های افراد را افزایش می‌دهد و در یک محیط رقابتی سالم می‌تواند توانایی تصمیم‌گیری افراد را به لطف شادابی و نشاط مرتبط تقویت کند. از دیگر فواید ورزش برای یادگیری و سلامت کودکان و تقویت مهارت‌های مدیریت زمان نیز نباید غافل شد. وقتی تعهد به ورزش می‌دهیم، این تعهد باعث می‌شود که در زمان و مکان خاصی در ورزش حاضر شویم و فعالیت‌های خود را طوری برنامه‌ریزی کنیم که جایی برای فعالیت بدنی در آن وجود داشته باشد.
صبر و بردباری یکی از مواردی است که در ورزش به افراد آموزش داده می‌شود و همچنین با رعایت قوانین افراد در تمرینات قانونمندتر می‌شوند. در ورزش‌های گروهی، افراد به‌ویژه کودکان می‌توانند مهارت‌های رهبری و تیمی را بیاموزند. تأثیر ورزش بر زندگی اجتماعی مردم مشهود است.
افزایش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان یکی از اثرات ورزش بر افراد است. موفقیت در ورزش و کسب نتیجه با تلاش خود می‌تواند باور به خود و توانایی‌های خود را افزایش داده و سلامت روان دانش‌آموزان را بهبود بخشد.
رشد و تکامل استخوان‌ها و کاهش خطر ابتلا به پوکی ‌استخوان یکی از تأثیرات ورزش در دوران نوجوانی است که باید با آگاهی به آن نزدیک شوید. فعالیت بدنی یکی از راه‌های مبارزه با احساساتی است که برای ما مشکل ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این، آموزش به ما در رفع افسردگی و اضطراب کمک می‌کند و با تقویت عملکرد مغز، تمرکز و یادگیری دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد.