جنگ نرم و اهداف آن(پرسش و پاسخ)
پرسش:
جنگ نرم چیست و چه تفاوت‌هایی با جنگ سخت دارد و چه اهدافی را در جبهه طرف مقابل دنبال می‌کند؟
پاسخ:
تعریف جنگ نرم
جنگ نرم، مجموعه اقدامات برنامه‌ریزی شده و هدفمند است که دشمنان اسلام و انقلاب، با اهداف سلطه‌گری، شکست مقاومت، دگرگونی هویت فرهنگی، تغییر اراده و باورها، و تبدیل ارزش‌ها و الگوهای رفتاری به راه می‌اندازند. به بیان دیگر جنگ نرم تهاجم هوشمندی است که دشمن با برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات رسانه‌ای، تبلیغاتی و روانی می‌کوشد بر باورها، احساسات و رفتارهای جامعه هدف تاثیر گذارد، به گونه‌ای که آنان همان چیزهایی را باور کنند که دشمن می‌خواهد، همان چیزهایی را احساس کنند که دشمن اراده کرده است، همان کاری را انجام دهند که دشمن دوست می‌دارد، و افراد جامعه نه‌تنها از همسویی و همفکری با دشمنان خویش خشنود باشند، بلکه بدان نیز افتخار کنند. (دانشنامه جهان اسلام، ج 11، ص 26) خلاصه آنکه جنگ نرم، مجموعه اقدامات برنامه‌ریزی شده و هدفمند است که در آن یک بازیگر، اندیشه و باور عمومی رقیب را درباره ارزش‌ها و باورهایشان تغییر می‌دهد و باعث دگرگونی هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری یک نظام سیاسی می‌شود. جنگ نرم درواقع نوعی سلطه در ابعاد سه‌گانه حاکمیت سیاست، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری در این حوزه‌ها ایجاد شده و نمادها و الگوهای نظام سلطه جایگزین آن می‌گردد. با این نگرش تمامی دگردیسی‌هایی که باعث به خطر افتادن اهداف و ارزش‌های حیاتی یک نظام سیاسی، یا باعث دگرگونی اساسی در عوامل تعیین‌کننده هویت ملی و دینی یک کشور می‌شود را جنگ نرم گویند. واژه‌هایی چون: «جنگ روانی، عملیات روانی، قدرت نرم، تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی» با اندک تفاوتی همسان و هم‌خانواده جنگ نرم می‌باشند.
تفاوت جنگ نرم و جنگ سخت
1- جنگ نرم فرامنطقه‌ای است درحالی که جنگ سخت محدود به جغرافیای خاصی است.
2- جنگ نرم راهبردی فرهنگی، اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، نظامی و... دارد، در حالی که جنگ سخت راهبرد آن محدود به مراکز اقتصادی و سیاسی و نظامی است.
3- جنگ نرم بی‌سر و صدا و خاموش عمل می‌کند، در حالی که جنگ سخت پرسر و صدا و همراه با غرش سلاح‌های رزمی و جنگی است.
4- جنگ نرم دامنه و قلمرو گسترده‌ای دارد و همه اقشار جامعه را هدف می‌گیرد، در حالی که جنگ سخت نوعا محدود به نظامیان و نیروهای رزمی است.
5- جنگ نرم شیوه‌ها و ابزارهای آن، گوناگون، گسترده، ظریف و کم‌هزینه‌تر است، در حالی که جنگ سخت شیوه‌ها و ابزارهای آن محدود و پرهزینه است.
6- جنگ نرم بر روح و روان و اخلاق و دین آثار سلبی و تخریبی دارد لذا تلفاتش گسترده، ضایع‌شدنی و نفرت‌آور است در حالی که جنگ سخت تلفات نیروهای آن محدود و از قداست خاصی برخوردارند، زیرا اگر جهاد در راه خدا باشد شهید و جاودانه می‌شوند.
7- جنگ نرم تلفاتش تدریجی در کوتاه مدت و نامحسوس است و تحریک‌کننده و احساس‌برانگیز نیست، در حالی که جنگ سخت تلفاتش یکباره، محسوس و تحریک‌کننده و احساس‌برانگیز است.
8- جنگ نرم در یک روند طولانی و نامحدود است، در حالی که جنگ سخت محدود و کوتاه مدت و زوداثر است.
ویژگی‌های جنگ نرم
1- ماهیت زدایی
جنگ نرم در پی تغییر قالب‌های ماهوی باورها، ارزش‌ها و رفتارهای جامعه هدف و ساختار سیاسی آن است تا ماهیت بومی و اولیه آنها را بزداید و مدل‌ها و هویت‌های جدیدی در راستای ساختارشکنی‌ها شکل بگیرد.
2- پیچیده و مرموز
جنگ نرم، آرام، تدریجی، خزنده، زیرسطحی، نامحسوس، پیچیده و رمزآلود است، به‌گونه‌ای که بسیاری از عامه مردم و خواص آن را تشخیص نمی‌دهند.
3- تصویرسازی‌های جدید
دشمن در جنگ نرم با استفاده از نمادها و روش‌های تبلیغاتی، تصاویر جذاب و مطلوبی از خود ارائه می‌کند و حریفش را مأیوس و ناامید و شکست‌خورده به تصویر می‌کشد.
4- ماندگاری آثار
پیامدها و آثار و نتایج جنگ نرم، پایدار و ماندگار است و به راحتی و زودهنگام بازگشت‌پذیر نیست.
5- جذاب و استخدام‌گر
دشمن در جنگ نرم، با ایجاد فضاسازی و جاذبه‌های کاذب و بدون پشتوانه، چنان عمل می‌کند که نیروهای درون جامعه هدف، خواسته یا ناخواسته در استخدام کارگزاران اصلی جنگ نرم درآمده و به روند اجرای آن شدت بیشتری می‌بخشند.
6- محرک افکار و عواطف مخاطبان
مهندسان جنگ نرم می‌کوشند با نمادسازی، اسطوره‌آفرینی و خلق ارزش‌های نوپدید، در افکار و باورهای مخاطبان کشور هدف نفوذ کنند و با تحریک عواطف و احساسات، بسترهایی را برای خلق بحران فراهم آورند، که برخی از اهم این بسترها عبارتند از:
الف) برجسته‌سازی آسیب‌ها و ضعف‌های وضع موجود و تاکید بر نقاط مطلوب
ب) داشتن تنوع روشی و عدم تکرارهای خسته‌کننده و ملال‌آور
ج) بحران‌آفرینی، تشدید تفرقه‌های قومی، مذهبی و دینی و نژادی و از بین بردن انسجام ملی و یکپارچگی
د) ایجاد تردید، بدبینی و ناامیدی روزافزون جهت دگرگونی در باورها، آرمان‌ها، هنجارها و ارزش‌های بنیادین مردم
هـ) برخورداری از جدیدترین ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطی مانند: فضای مجازی، سایبری، هوش مصنوعی و... روزآمد
و) تحمیل فریبنده هویت و الگوهای رفتاری جدید با اعمال اقتدار مؤلفه‌های جنگ نرم به‌گونه‌ای که رفتار مخاطبان را برخلاف میل‌شان تغییر دهند، بدون اینکه این تحمیل فریبنده را احساس کنند. بنابراین هدف راهبردی دشمنان در جنگ نرم سلطه همه‌جانبه در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی در جبهه مقابل می‌باشد.