رمز شکست‌ناپذیری(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام چرا برخی از انسان‌ها فرهنگ مقاومت و شکست‌ناپذیری را به عنوان الگوی رفتاری خود قرار می‌دهند و در برابر طاغوت‌ها و زورگوها سر خم نمی‌کنند؟
پاسخ:
مفهوم عزت
عزت در لغت به معنی شکست‌ناپذیری است. عزیز یکی از صفات خداوند است که در قرآن کریم ذات پاک خداوند نود و دو بار با این صفت یاد شده است. عزت در مورد انسان‌ها که به آن عزت نفس هم می‌گویند از همین ریشه سرچشمه می‌گیرد، و به معنای حفظ آبرو و شخصیت و عدم کرنش و دریوزگی در برابر صاحبان زر و زور و تزویر است که یک نوع شکست‌ناپذیری است.
چگونگی کسب عزت
چنین عزتی را قطعا انسان در پرتو ارتباط محکم با صاحب عزت مطلق یعنی خدای حکیم و عزیز به دست می‌آورد. قدرتی که با داشتن آن هرگز اسیر و ذلیل هوا و هوس نمی‌شود و در برابر طاغوت درون و برون سر خم نمی‌کند. حقیقت عزت در درجه نخست، در دل و جان انسان ظاهر می‌شود و او را از خضوع و سازش و خودباختگی در برابر طاغوتیان و یاغیان زمان باز می‌دارد، و چنین خصلتی از خصال جوانمردان غیور است. عزت بر اساس روایات تنها در پرتو تقوای الهی و بندگی خالص خدا به دست می‌آید. امام علی(ع) فرمود: «لا عزّ اعزّ من التقوی» عزتی عزیزتر از تقوا و پرهیزکاری نیست. (نهج‌البلاغه- حکمت 371)
همچنین آن حضرت در مناجات با خدا عرض می‌کند: «الهی کفی بی عزا ان اکون لک عبدا» خدایا، برای من همین عزت کافی است که بنده تو هستم. (بحارالانوار، ج 77، ص 400)
مرز بین عزت و تکبر
مرز بین عزت و تکبر باریک است. از این‌رو گاهی موجب اشتباه می‌شود و افرادی که خوی متکبران دارند، آن را با عزت نفس اشتباه می‌گیرند. گاهی نیز برخی به اشتباه عزت بعضی را به عنوان تکبر آن تصور می‌نمایند. مرز بین ذلت و تواضع نیز نزدیک است. باید موارد هرکدام را با توجه به آموزه‌های وحیانی شناخت و به آن عمل کرد. شخصی به امام حسن(ع) عرض کرد: در تو عظمت و بزرگنمایی وجود دارد. آن حضرت در پاسخ فرمود: «بل فِیَّ عزهًْ» بلکه در من عزت وجود دارد پس این آیه شریفه را تلاوت کرد: «ولله العزهًْ و لرسوله و للمؤمنین»(منافقون-8) (بحارالانوار، ج44، ص106) همچنین به امام حسین(ع) همین سخن را عرض کرد: که در تو تکبر وجود دارد. آن حضرت در پاسخ فرمود: بزرگی و کبریایی مخصوص ذات پاک خداست، ولی در من عزت (نفس) وجود دارد که خداوند می‌فرماید: «ولله العزهًْ و لرسوله و للمؤمنین»(همان، ص198)
چگونگی تقویت عزت
بسیاری از دستورها و برنامه‌های عملی اسلام، موجب تقویت عزت است. در میان آنها از همه برجسته‌تر و آشکارتر جهاد اسلامی است که بزرگ‌ترین فلسفه آن حفظ و تقویت عزت مسلمانان است. بر همین اساس حضرت زهرا(س) در ضمن شمارش فلسفه پاره‌ای از احکام فرمود: «جعل الله الجهاد عزاً للاسلام، و ذلاً لاهل الکفر و النفاق» خداوند جهاد را سبب عزت و شکوه اسلام و ذلت و شکست کافران و منافقان قرار داد.(نهج‌البلاغه- حکمت 252)
عزت نفس از دیدگاه قرآن
قرآن کریم همه عزت را به طور مطلق از آن خدای متعال می‌داند:
1- «همانا همه عزت از آن خداست.»(نساء- 139)
2- «عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است.»(منافقون- 8)
3- «کسی که خواهان عزت است(باید از خدا بخواهد چرا که) تمام عزت برای خدا است.»(فاطر- 10)
عزت نفس از دیدگاه روایات
1- قال الامام الباقر(ع): طلب الحوائج الی الناس استلاب للعزّ... و الیأس عما فی ایدی الناس عزّالمؤمن فی دینه.»(بحارالانوار، ج 75، ص 112)
حاجت خواستن از مردم موجب سلب عزت خواهد شد و قطع امید از آنچه در دست مردم است مایه عزت مؤمن در دینش می‌باشد.
2- قال الامام الصادق(ع): عزّ المؤمن استغناوه عن‌الناس» عزّت مؤمن بی‌نیازی او از مردم است.
3- قال الصادق(ع): لاینبغی للمؤمن ان یذل نفسه، قبل له و کیف یذل نفسه؟ قال یتعرض لما لایطیق».
سزاوار نیست مؤمن خود را ذلیل کند. سؤال شد: چگونه خودش را ذلیل می‌کند؟ فرمود: خود را در معرض کاری که از او ساخته نیست قرار می‌دهد.(فروع کافی، ج 5، ص 46)