بوی ماه مهر با تهیه لوازم ضروری برای دانش‌آموزان کم‌برخوردار
گالیا توانگر-بخش پایانی
مانتو شلوار خاکستری بر تن با چکمه قرمز واترپروف (ضد آب) به پا و کیف طرح موتورسوار بر دوش در کنار صدای خنده بچه‌ها یک شوق به زندگی را در من زنده می‌کرد تا همیشه تاریخ و هنوز هم از یادآوری‌اش خشنودم. به‌خاطر دارم که یک قمقمه پلاستیکی پر از آب هم به کیفم وصل بود و گاه پای‌کشان بر تن خاکی کوچه، سلانه‌سلانه، راه می‌رفتم. سر برمی‌گردانم. دوستم با تشر می‌گویدم: «بدو! دیرمان شد.»
بعد لِی‌لِی می‌گیرد و جلوتر از من تقریباً می‌دود. من آهسته می‌روم. تا آنجا که پیرزن دکه‌دار محله که در همان حوالی دکه کوچک شیشه‌ای دارد و سیگار و آدامس و بیسکویت مادر می‌فروشد، بعدازظهری که مادرم به دنبالم آمده، جلویش را می‌گیرد و می‌گوید: «دخترت هر روز زیر بار این کیف خمیده‌تر و نحیف‌تر می‌شود؛ چرا این‌همه کیفش را سنگین می‌کند؟ گاهی کیفش را پشت سرش روی زمین خاکی با بندش می‌کشد. یک رد غبار پشتش درست می‌شود.»
به خانه که می‌آمدم دفترم را باز می‌کردم و یکسره مشق‌هایم را خوش‌خط می‌نوشتم. در درس خواندن بدقلقی نداشتم. روی چراغ علاءالدین قابلمه خرماپلو نرم‌نرمک می‌پخت. بعد تلویزیون برنامه کودک را شروع می‌کرد. تلویزیون تنها دو کانال داشت.
خاطرات دهه شصت کودکی در بوشهر
به چشم‌های گربه نره در کارتون خیره شدم. درش صداقت و سادگی بود. روباه مکار که او هم توی چشم‌هایش علی‌رغم مکر - آن ته‌ته‌ها- یک‌جور مظلومیتی دیده می‌شد، داشتند سکه‌ها را چال می‌کردند تا درخت شود.
بی‌سروصدا طوری که برادرم متوجه نشود، رفتم سراغ بیست‌تومانی مچاله شده‌ای که زیر گوشه فرش قایمش کرده بودم. بابا به‌خاطر نمره خوب دیکته‌ام، روز قبل به من جایزه داده بود تا از مغازه رو‌به‌رویی‌مان بستنی بخرم. باید بی‌صدا و نامحسوس عمل می‌کردم. درش آوردم، جسمش چروک‌خورده بود. صافش کردم. یک‌گوشه‌اش را گویی مویش کنده باشد، اما توی دلم گفتم: «عیبی ندارد. می‌شود درختش کرد!»
در مسیر رسیدن به بیرون خانه و باغ داشتم فکر می‌کردم: «با بیست تومان می‌شود چند تا قرص ماهِ کماج خرید؟ حالا فکرش رو بکن که با یک درخت اسکناس بیست‌تومانی چند تا؟»
می‌توانستم به همه بچه‌های کلاس، بچه‌های کل مدرسه، محله «هفت تومنی‌ها» و «چهارصددستگاه» حتی همسایه‌های عرب جنگ‌زده‌مان یکی یک قرص ماهِ کماجی هدیه دهم.
شوقی در دلم موج می‌زد. دور از چشم همه، بیست‌تومانی را زیر درختچه گل خرزهره چالش کردم. بعد دست‌هایم را به هم چسباندم و از زیر شیر آب باغ، کاسه‌ای را که با دو دستم ساخته بودم، پرکرده و به کام بیست‌تومانی مدفون ریختم.
روزها بعد مشق و در ساعت خواب ظهر گاهی این سرکشی و آب دادن کارم شده بود.
یک روز تعطیل که بابا خانه بود، یواشکی دنبالم آمد. می‌خواست ببیند سر ظهری کجا می‌روم.
سایه‌اش بالای سرم افتاد. با تعجب پرسید: «چیزی اینجا کاشتی؟»
سراسیمه سربلند کردم و گفتم: «نه... یعنی آره...» بعد یکهو زدم زیر گریه و مثل باران‌های دم‌اسبی بوشهر باریدن گرفتم. مِن مِن کنان گفتمش: «بابایی... اینجا بیست‌تومانی کاشتم، اما خیلی وقت است، ولی درنیامده!»
بابا بهت‌زده بعد کمی مکث، پُقی زد زیر خنده و خنده‌اش هم‌بند نیامد. آن‌قدر خندید که از گوشه چشمانش اشک مثل باران‌های دم‌اسبی بوشهر سرازیر شد. من آن‌قدر گریه کردم که از باران دم‌اسبی اشک‌هایم، نفسم برید؛ برای همه بچه‌های کلاس، بچه‌های کل مدرسه، محله «هفت‌تومنی‌ها» و «چهارصددستگاه» و باغ کشاورزی و حتی همسایه‌های عربمان که بدون یک قرص ماهِ کماجی می‌ماندند،گریه کردم.
نظرات اقشار مختلف برای خرید نوشت‌افزار مدرسه
با پایان تابستان و نزدیک شدن به شروع سال تحصیلی جدید، دغدغه بسیاری از والدین و دانش‌آموزان تهیه نوشت‌افزار است. اینکه کدام نوشت‌افزار باکیفیت است و درعین‌حال به‌صرفه و اقتصادی یا اینکه کدام ضروری است و کدام غیرضروری؟ سؤالی است که بی‌شک برای هر خریداری پیش‌آمده است.
مهدیه حاجیان، فرهنگی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «معمولاً قبل از شروع سال تحصیلی، مدارس فهرستی از لوازم موردنیاز دانش‌آموزان هر پایه تحصیلی را ارائه می‌کنند. پس بهترین راه این است که طبق همان لیست اقدام به خرید کنید؛ اما اگر مدرسه لیستی منتشر نکرد، با مشورت معلمان و مدیران مدرسه، لیستی از وسایل موردنیاز دانش‌آموز تهیه کنید. تجربه ثابت کرده که دانش‌آموزان نیز یک لیست سفارشی به صورت کتبی یا شفاهی صادر می‌کنند که این لیست معمولاً شامل وسایل محبوب کودکان است، نه لزوماً وسایل موردنیازشان. در این مواقع بهتر است با اولویت دادن به چک‌لیست مدرسه اقدام به خرید نوشت‌افزار کنید تا خیالتان راحت باشد که همه وسایل لازم تهیه شده‌اند و هم بابت خرید لوازم غیرضروری و بی‌کیفیت، پولتان صرف نشده است.»
مریم رضوانی، خانه‌دار و مادر سه دانش‌آموز می‌گوید: «قبل از اینکه برای خرید لوازم مدرسه راهی بازار شوید، کیف‌ها، کمدها و کشوهای مختلف خانه را وارسی کنید؛ شاید بعضی از وسایل لازم برای مدرسه را پیدا کنید که سالم و قابل استفاده هستند و دیگر لازم نیست برای خریدشان مجدد هزینه کنید.»
مهرداد ثقفی، فروشنده نوشت‌افزار توصیه دارد: «اگر به دنبال تهیه نوشت‌افزار با کیفیت و مناسب هستید، عجولانه خرید نکنید. وقتی باعجله و بدون مطالعه اقدام به خرید می‌کنیم، معمولاً کالاهای نامرغوب و بی‌کیفیت را با قیمت بالا می‌خریم. پس بهتر است خریدتان را به روزهای آخر تابستان موکول نکنید. از همین حالا فرزندتان را قبراق و سرحال برای رفتن به مدرسه آماده کنید.»
زهرا رودسری، مسئول بهداشت مدرسه هشدار می‌دهد: «خرید کالای با کیفیت یعنی صرفه‌جویی در هزینه. امروزه انواع و اقسام کالاها با قیمت‌های متفاوت عرضه می‌شوند، اما قیمت ملاک کیفیت نیست. بسیاری از نوشت‌افزارها فاقد استانداردهای بهداشتی هستند. متأسفانه برخی از ابزارهای دانش‌آموزی از مواد آلوده و سمی تولید می‌شوند یا طراحی و ساخت برخی از آنها غیراصولی و خطرناک است. پس سعی کنید نوشت‌افزار مرغوب و باکیفیت را از تولیدکنندگان شناخته شده و فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید.»
عرفان میرزایی، مشاور مدرسه توصیه دارد: «برای تهیه لوازم مدرسه به مقطع تحصیلی و سلیقه دانش‌آموز هم توجه کنید. بی‌شک لوازم موردنیاز دانش‌آموز کلاس اول با وسایلی که دانش‌آموز کلاس پنجم لازم دارد، متفاوت است. خرید نوشت‌افزار همیشه یکی از لذت‌های شیرین دوران کودکی است. تا جای ممکن به کودکان اجازه دهید تا خودشان وسایل مدرسه را انتخاب کنند و اگر از نظر شما وسایل انتخابی‌شان مناسب نبودند، با دلیل قانعشان کنید. احترام به سلیقه و انتخاب کودک سبب تقویت عزت‌نفس و افزایش شوروشوق آموختن می‌شود.
با خرید از فروشگاه‌های اینترنتی، زمان و انرژی کمتری صرف می‌کنید. تنوع محصولات بیشتر است و مشخصات هر کالا را می‌توانید به‌راحتی مطالعه و بررسی کنید. همچنین از هجوم درخواست‌های نابجا و بی‌مورد فرزندانتان در امان هستید. فقط دقت کنید که از فروشگاه‌های اینترنتی معتبر و دارای نماد الکترونیکی خرید کنید.»
چالش خرید نوشت‌افزار
برای دانش‌آموزان کم‌برخوردار
برای درس خواندن یک‌سری نوشت‌افزار لازم است تا کودکان به واسطه آنها درس را بهتر یاد بگیرند.
ساناز حق‌شناس مدیر یک مدرسه، یک کسری از لوازمی که برای تحصیل ضروری است و دانش‌آموزان حتماً باید آنها را داشته باشند، نام‌برده و توصیه به مشارکت خیرین برای تهیه آنها دارد. این لوازم عبارت‌اند از:
فرم مدرسه از واجبات است؛ زیرا بیشتر مدارس اجازه نمی‌دهند که دانش‌آموز هر لباسی که می‌خواهد بپوشد و فقط باید لباس فرم مدرسه پوشیده
شود.
دفتر و کاغذ یکی دیگر از واجبات است که برای نوشتن نیاز است. دفتر شامل دفتر خط‌دار برای نوشتن، دفتر شطرنجی، دفتر نقاشی و... است.
مداد و خودکار از وسایلی است که برای نوشتن الزامی است و حتماً باید خریداری شود. همچنین داشتن پاک‌کن هم برای پاک کردن اشتباهات ضروری است.
کیف مدرسه هم یکی دیگر از الزامات است که برای حمل و نگهداری وسایل مدرسه استفاده می‌شود.
علاوه‌بر این، یک‌سری وسایل هم مثل قیچی، چسب، خط کش، ماژیک و... که جزو الزامات نیست هم می‌توانید برای این کودکان خریداری کنید.
از این فرهنگی سؤال می‌کنم: «چالش‌هایی که دانش‌آموزان برای خرید نوشت‌افزار با آن رو‌به‌رو هستند، کدام‌اند؟» وی پاسخ می‌دهد: «کودکان نیازمند به‌ویژه کودکان کار با چالش‌های مختلفی برای خریدن نوشت‌افزار رو‌به‌رو هستند. برخی از این چالش‌ها که تأثیرات منفی در آینده آنها می‌گذارد شامل:
بزرگ‌ترین چالش کودکان نیازمند مشکل مالی است. برخی از خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق کم‌درآمد یا با وضعیت اقتصادی نامناسب، قادر به تهیه تمامی اقلام ضروری برای کودکانشان نیستند. این مشکل می‌تواند باعث شود که کودکان بدون نوشت‌افزار کافی به مدرسه بروند. در خیلی از مناطق محروم بازارهایی که نوشت‌افزار به فروش میرسانند وجود ندارد. حتی اگر خانواده‌ها توانایی خرید داشته باشند، ممکن است مجبور شوند به خرید محصولات بی‌کیفیت روی آورند که عمر کوتاهی دارند و یا به طور کامل نیازهای آموزشی را برآورده نمی‌کنند. در بعضی از جوامع، فشار اجتماعی برای داشتن نوشت‌افزار خاص یا برندهای مشخص می‌تواند وجود داشته باشد. این فشار ممکن است باعث شود کودکان احساس نارضایتی یا شرم کنند، اگر نتوانند نوشت‌افزار مشابه هم‌کلاسی‌های خود را داشته باشند.
تهیه نوشت‌افزار
و تقویت روحیه دانش‌آموزان کم‌برخوردار
خریدن نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان نیازمند چه تأثیری روی روحیه آنها دارد؟ عالیه صادقیان، روان‌شناس پاسخ می‌دهد: «دانش‌آموز به‌خاطر نداشتن نوشت‌افزار احساس خجالت‌زدگی می‌کند و اعتمادبه‌نفس آن نابود می‌شود. خرید نوشت‌افزار برای کودکان نیازمند تأثیرات مثبت زیادی بر روحیه آنها دارد. این اقدام موجب افزایش اعتمادبه‌نفس می‌شود؛ زیرا کودکان احساس می‌کنند همانند همسالان خود مجهز هستند.
همچنین دسترسی به نوشت‌افزار مناسب انگیزه و علاقه به یادگیری را تقویت می‌کند، زیرا آنها ابزارهای لازم برای انجام تکالیف و پروژه‌های درسی را در اختیار دارند. این حمایت حس تعلق و همبستگی در کودکان ایجاد می‌کند؛ چون متوجه می‌شوند که جامعه به آنها اهمیت می‌دهد. در نتیجه، این کمک‌ها به بهبود کلی تجربه تحصیلی و روانی کودکان نیازمند منجر
می‌شود.»
این روان‌شناس در ادامه می‌افزاید: «وقتی وارد فروشگاه‌های نوشت‌افزار می‌شوید، تنوع و رنگ‌های شاد آنها شما را به یاد خاطرات مدرسه می‌اندازند. اولین فکری که در همان ابتدا به ذهن بیشتر ما می‌رسد، این است که در زمان ما این‌همه نوشت‌افزار رنگارنگ و متنوع نبود. بله همه چیز متنوع‌تر و البته گران‌تر شده است. خرید ملزومات مدرسه یکی از راه‌های انگیزش دانش‌آموزان برای تحصیل است. همان‌طور که بیشتر ما در کودکی از خرید وسایل نو ذوق‌زده می‌شدیم، هیچ کودکی نیست که از داشتن یک کیف جدید برای مدرسه خوشحال نشود.
اما همان‌طور که گفتیم هزینه‌های خرید این لوازم سال‌به‌سال بیشتر می‌شوند و عملاً کودکان بیشتری بدون کیف و نوشت‌افزار نو و یا حتی کافی راهی مدرسه می‌شوند. شاید حتی برخی از آنها به‌خاطر مسائل مالی از تحصیل باز بمانند. به یاد داشته باشید در این بین کمکی هرچند کوچک می‌تواند مسیر زندگی یک دانش‌آموز کم‌برخوردار را تغییر دهد.»