هنرمند برجسته‌ای که با تابلوهایش روضه می‌خواند
ادب و هنر-
مرحوم محمود فرشچیان، استاد تراز اول نقاشی و نگارگری معاصر کشورمان، تابلوهایی را به یادگار گذاشت که مصداق بارز روضه تصویری هستند.
صبح دیروز، هجدهم مردادماه ۱۴۰۴، خبر درگذشت استاد محمود فرشچیان، نگارگر برجسته و نامدار ایران، جامعه هنری و دوستداران هنر این مرز و بوم را در سوگ نشاند. مردی که قلم‌مویش نه‌تنها رنگ بر بوم می‌افشاند، که روایتگر عشق و ایمان بود و با هر اثر، روضه‌ای جانسوز از ارادت به ائمه اطهار(ع) می‌خواند. استاد فرشچیان، خالق آثاری چون «عصر عاشورا»، «ضامن آهو»، «خواهد آمد»، «غدیر‌خم» و طراح ضریح مطهر حرم حضرت امام حسین(ع) و حضرت امام رضا(ع)، هنرمندی بود که آثارش از مرزهای جغرافیایی فراتر رفته و در دل و جان میلیون‌ها انسان جای گرفت. تقدیر چنین بود که این هنرمند بزرگ، در آستانه اربعین حسینی(ع) و ماه صفر، به لقاءالله پیوسته و بر سر سفره امام حسین(ع) حاضر شده است.
از اصفهان تا اوج نگارگری جهان
محمود فرشچیان چهارم بهمن‌ماه ۱۳۰۸ در اصفهان، دیده به جهان گشود. او تحصیلات هنری خود را در مدرسه هنرهای زیبای اصفهان آغاز کرد و سپس برای تکمیل دانش خود راهی اروپا شد. فرشچیان با تلفیق بی‌نظیر مکتب سنتی نگارگری ایرانی و سبک‌های نوین، آثاری خلق کرد که در موزه‌های معتبر داخل و خارج از کشور، از جمله حرم مطهر امام رضا(ع)، به نمایش درآمده‌اند. او نه‌تنها استادی ماهر در فن نگارگری بود، بلکه عاشقی وارسته و مؤمنی دلبسته به خداوند، پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) بود. آثار او، بدون ادعا و خودنمایی، روایتگر عشق و ارادت عمیق او به ارزش‌های دینی و ملی‌اش بود.
«ظهر عاشورا»؛ ودیعه‌ای الهی بر بوم نگارگری
در میان تمامی شاهکارهای استاد فرشچیان، تابلوی «ظهر عاشورا» جایگاهی ویژه و بی‌بدیل دارد. این تابلو را باید ودیعه‌ای الهی دانست که توسط دستان استاد به انسانیت و عاشقان دین و امامت هدیه شده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، درباره تابلوی «عصر عاشورا» فرموده‌اند: «من هر وقت تابلوی آقای فرشچیان را که خود ایشان چند سال قبل به من داده نگاه کرده‌ام، گریه کرده‌ام؛ با این‌که من سینه‌ام پُر است از روضه‌های صبح عاشورا و عصر عاشورا... آقای فرشچیان دارد روضه‌ای می‌خواند که ماها را می‌گریاند.» زینب سلیمانی، فرزند شهید حاج قاسم سلیمانی نیز با اشاره به این تابلو، آن را روضه‌ای کامل و جانسوز دانسته است. این اظهارنظرها، جایگاه بی‌بدیل آثار عاشورایی استاد را در بستر هنر دینی نشان می‌دهد.
خود استاد فرشچیان درباره خلق تابلوی «عصر عاشورا» می‌گوید: «قلم را که برداشتم تابلویی شد که الآن هست. الآن که بعد از ۳۰ سال به این تابلو نگاه می‌کنم می‌بینم اگر می‌خواستم این کار را امروز بکشم باز همین تابلو به وجود می‌آمد، بدون هیچ تغییری.» این سخن گواه آن است که این اثر، حاصل الهام غیبی و الطاف الهی بوده است.
ضامن آهو؛ تصویر عشق و ارادت به امام رئوف(ع)
یکی دیگر از ماندگارترین آثار استاد فرشچیان، تابلوی «ضامن آهو» است که تصویرگر عشق و ارادت بی‌حد و حصر او به امام هشتم(ع) است. مرحوم فرشچیان درباره خلق این اثر، از شفاعت و عنایت خاص امام رضا(ع) سخن گفته است: «به دلم افتاد تمثال حضرت را بکشم. توسل کردم. سه شب در خواب، حضرت آمدند و فرمودند: «من را ببین و بکش.» این افتخار را داشتم که چهره ایشان را در نور بکشم.»
خلق اثر در اعتراض به ظلم سلطنت
محمود فرشچیان، استاد بی‌بدیل نگارگری ایران، نه‌تنها با آثار مذهبی و عرفانی خود در جهان شناخته شده است، بلکه در برهه‌ای حساس از تاریخ معاصر ایران، از هنر خود برای نمایش رنج مردم و اعتراض به سلطنت وقت نیز بهره برد. یکی از برجسته‌ترین این آثار، تابلوی نقاشی «اعانه ملی» است. این اثر که سال 1344 خلق شده بود، درباره ترفندهای دستگاه حاکم بر کشور برای فریب مردم در حوزه معیشت و اقتصاد و در مقابل، فقر و ناامیدی محرومان در آن دوره حکایت می‌کند.
معماری پیوند تاریخ و معنویت
در پی درگذشت استاد محمود فرشچیان، مقامات، نهادها و مراکز مختلف، پیام‌های تسلیتی صادر کردند.
حجت‌الاسلام اژه‌ای رئیس قوه قضائیه در پیامی به این مناسبت نوشت: «استاد فرشچیان، در دوران حیات پربار هنری خود با خلق آثاری شگرف از جمله «عصر عاشورا»، «یتیم‌نوازی امام علی(ع)»، «ضامن آهو» و قس‌علیهذا، ابزار هنر را به خدمت دیانت و اصالت درآورد و با رساترین و بلیغ‌ترین زبان به تبلیغ دین روی آورد. ایشان در طراحی و ساخت ضریح‌های مطهر امام حسین(ع)، امام رضا(ع) و حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) نیز جوهره عشق و ارادت خود به ذوات مقدّسه آل‌الله علیهم‌السلام را نشان داد و درخشش و تصعید یک هنرمند متدیّن و متعهد را به رخ جهانیان کشید.»
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در پیام تسلیت خود، استاد فرشچیان را «معمار پیوند میان تاریخ و معنویت» خواند.
وداع با هنرمند بی‌تکرار
هنوز زمان دقیق مراسم تشییع پیکر مرحوم محمود فرشچیان مشخص نشده است. اما سجاد محمدیارزاده، نماینده تام‌الاختیار محمود فرشچیان در ایران و رئیس دانشگاه استاد فرشچیان، اعلام کرد که طبق وصیت استاد، پیکر ایشان پس از تشییع از مقابل هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، در کنار مقبره صائب تبریزی در اصفهان به خاک سپرده خواهد شد.