شاپور بختیار: ایران را از پای درآورید
دفتر پژوهش‌های مؤسسه کیهان
«... یک شبى من حدود اذان صبح دیدم که در منزل ما را مىزنند... مىگویند که یک ارتشى آمده و می‌گوید با شما کار واجب دارد... دیدم یک نفر همان دم در تکیه داده به دیوار، با حال کسل و آشفته و خسته و سرش را فرو برده بود... گفتم: شما با من کار دارید؟ بلند شد و گفت: بله. گفتم: چکار دارید؟ گفت: کار واجبى دارم و فقط به خودتان مىگویم... یک جایى گوشه حیاط نشستیم... آثار بی‌خوابى و خیابان‌گردى و خستگى و... ضمنا هم سراسیمگی و هیجان در او پیدا بود... خلاصه آنچه گفت این بود که در پایگاه همدان، اجتماعى تشکیل شده و تصمیم بر کودتایى گرفته شده... و پول‌هایى به افراد زیادى دادهاند، به خود من هم پول دادهاند... جماران و چند جاى دیگر را بمباران می‌کنند... پرسیدم: «کى قرار است انجام بگیرد این کودتا؟» گفت: امشب... من دیدم مسئله خیلى جدى است و باید آن را پیگیرى کنیم...»1
این جملات بخشی از خاطره حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از سحرگاه 18 تیرماه 1359 است که یکی از خلبان‌های مجری عملیات کودتای نقاب، زنگ منزل امام جمعه تهران را به صدا درآورد. خبر مهمی بود. اتفاق سنگینی قرار بود در همان شب بیفتد که کیان نظام نوپای جمهوری اسلامی را تهدید می‌کرد.
اسـناد گوياي آن است كه كليه برنامه‌ها تا قبل از كودتا به‌طور دقیق پيش رفته بود تا آنكه درسـت سه روز قبل از موعد مقرر يكي از خلبانان عملیات کودتا، متوجه شد مأموریتش، بمباران بيت امام است و به او گفته شده که در طی عملیات کودتا تا ۵ ميليون نفر کشته می‌شوند.2
تاثیر حرف‌های یک مادر
گويا خلبان ياد شده در مقابل نوع مأموريت خود و كثرت كشتار مردم غافلگير و مردد شد، اما به‌دليل ترس از سـران كودتا نمي‌دانسـت چه بايد بكند. وي آن شب موضوع كودتا را با مادرش در ميان گذارد و مادر، وي را به پرهیز از چنان جنایتی و اطلاع به مقامات تشویق نمود.3 سخنان مادر موجب شد تا در نیمه‌های شب چهارشنبه 18 تیر 1359 خلبان ياد شده تصميم خود را گرفته و با قبول هرگونه خطری، ماجراي كودتا را افشا كند.
به اين ترتيب به فاصله چند ساعت قبل از انجام عملیات کودتا، در حالی که طبق برنامه‌های دقیق تعیین شده عده‌ای از خلبانان برای عزیمت به طرف پایگاه هوائی نوژه همدان، در حال تجمع در پارک لاله بودند، بیش از 200 نفر از جمله منوچهر قربانی‌فر (عضو شبکه اداره هشتم ساواک و رفیق قدیمی منوچهر هاشمی رئیس آن اداره که با پیروزی انقلاب به غرب پناهنده شد) در منزلی حوالی جام‌جم با لباس نظامی اجتماع کردند تا با دریافت علامت رمز به تصرف صداوسیمای جمهوری اسلامی اقدام نمایند و از طرف دیگر در پایگاه شهید نوژه همدان هم همه شرایط آماده شده بود.
البته بعضی از ارگان‌های نظامی و امنیتی از جمله واحد اطلاعات سپاه و همچنین برخی در نیروی هوائی نیز از طرق مختلف در جریان کودتایی احتمالی قرار گرفته بودند، اما از کیفیت و روز اجرای آن، اطلاعی نداشتند.
کودتا؛ تقدم اول- جنگ؛ تقدم دوم
جست‌وجوی علل انجام کودتا بر اساس اسناد و مدارک مستند داخلی و خارجی حکایت از آن دارد که پس از شكست حمله نظامي به طبس، دو طرح براي پاسخ به آن شکست از سوي كاخ سفيد در نظر گرفته شد:
الـف) انجام يك كودتـاي نظامي با هدف سـرنگوني نظام جمهوري اسـلامي با همكاري فرماندهان سابق ارتش شاهنشـاهي، نيروهاي ساواك، گروه‌هاي ضدانقلاب، متحدين آمريكا در منطقه و از طريق دريافت كمك‌هاي مالي، نظامي و فني آمريكا و اعوان و انصارش.
ب) حمایت از طرح حمله نظامي و تجاوز گسترده صدام به خاك ايران.
زبیگنیو برژينسكي (مشاور امنيت ملي كارتر) در کتاب خاطراتش، ضمن بیان بحث‌هاي خود با جیمی كارتر رئيس‌جمهور وقت آمريكا و ديگر اعضاي كابينه وي، به لزوم انجام يك عمليات تلافي‌جويانه در مقابل شكسـت طبس اشـاره كرده و مي‌نویسد:
«... براون (وزير دفاع آمريكا) و ترنر (رئيس سازمان سيا) با عمليات تلافي‌جويانه در صورت شكسـت مأموريت نجات (عملیات طبس) موافـق بودند... در هر حال، در پايان ايـن گفت‌و‌گوها به ما اجـازه داده شـد طرح‌هايي را براي عمليـات تلافي‌جويانه در نظر بگيريـم، ولي تصميم اجراي اين نقشه‌ها به بعد موكول شد...»4
همچنين اعترافات برخي از سـران دستگير شـده كودتاي نقاب نيز نشان‌دهنده آن است كه آن دو طرح یعنی کودتا و جنگ، در ميان طراحان و استراتژيست‌هاي آمريكايي مطرح شد و آنچه به‌عنوان محل اختلاف طرح گردید، تقدم و تاخر آنها بود. سـرانجام قرار شـد طرح كودتا كه كم‌هزينه‌تر، مؤثرتر و سريع‌تر به‌نظر می‌رسید، اجرا شده و در صورت شكست آن، راه‌حل طولاني‌تر و پرهزينه‌تر یعنی تحميل جنگ به‌وسیله صدام (که بیش از یک‌سال تدارک آن را دیده بودند) مورد استفاده قرار گيرد.
حامیان کودتا؛ آمریکا و انگلیس و اسرائیل و صدام
در واقع پس از سـفر سرهنگ بازنشسته احسان بني‌عامري (از سـران كودتا) به پاريس، سفيران آمريكا و انگليس در فرانسه با بختيار ملاقات و تقدم انجام کودتا نسبت به طرح‌های دیگر، چگونگي اجرا و تاريخ وقوع آن را مشخص کردند.5
نام کودتا را «نقاب» مخفف «نجات قیام ایران بزرگ» گذارده بودند و با یک شاخه نظامی به سرکردگی سپهبد سابق مهدیون و سرتیپ سابق آیت محققی، همچنین شاخه سیاسی با مسئولیت رضا مرزبان (مدیر مسئول نشریه پیغام امروز) و قادسی قرار بود شاپور بختیار را به‌عنوان اصلی‌ترین مهره آمریکا برای هدایت رژیم پس از کودتا، به حکومت برسانند. از همین روی مجموعه‌ای از اعوان و انصار داخلی و خارجی و به‌خصوص منطقه‌ای آمریکا، بختیار را از لحاظ مالی و نظامی حمایت می‌کردند.
مارک گازیوروسکی، نویسنده و پژوهشگر معروف آمریکایی در کتاب «کودتای ایرانی» که مجموعه‌ای از مقالات و مصاحبه‌های او با مقامات سیاسی و امنیتی و نظامی کشورهای مختلف است، درباره ارتباطات خارجی بختیار می‌نویسد:
«... در طول این دوره، بختیار با دولت‌های خارجی در ارتباط ماند. اصلی‌ترین ارتباط خارجی‌اش با عراق بود... از طریق رابطش در CIA ارتباطش با ایالات متحده برقرار بود... به بنی‌عامری گفت ایالات متحده حامی عملیات نظامی اوست... بختیار همچنین در کل این دوره ارتباطش را با دولت‌های اسرائیل، بریتانیا و فرانسه حفظ کرد...»6
اما درباره کمک‌های مالی به بختیار و میزان آنها، منوچهر رزم‌آرا وزیر بهداشت کابینه شاپور بختیار که تا زمان مرگ بختیار در کنار او بود، گفته است:
«... اول کسی که به دکتر بختیار کمک کرد، شادروان اسدالله رشیدیان 7بود، 500 هزار دلار داد، والاحضرت اشرف 500 یا 700 هزار دلار داد، خیّامی بود که 700 هزار دلار داد، عربستان سعودی
3-4 میلیون دلار داد، عراق در حدود 60 میلیون دلار داد...»8
من و صدام افکار مشترکی داریم
و این افراد و نیروها یا نمایندگان آنها در شورای حامیان بختیار و کودتا حضور فعال داشتند. نصیرخانی یکی از خلبانانی که قبل از کودتا در جلسه‌ای با بختیار ملاقات داشت، در یک مصاحبه حاضرین آن جلسه را چنین معرفی کرد:
«... علاوه‌بر دکتر، آقای منوچهر قربانی‌فر و 4 نفر دیگر هم بودند که یکی از آنها را برادر صدام معرفی کردند. آنها اسامی کامل شرکت‌کنندگان در کودتا را می‌خواستند که با مخالفت من به‌دلیل سرّی بودن اسامی رو‌به‌رو شدند، برادر صدام ناراحت شد و خواست اتاق را ترک کند ولی با اصرار دکتر بختیار باز نشست و آقای قربانی‌فر، اسامی و طرح کودتا را به آنها داد...»
یکی از کارشناسان بی‌بی‌سی(رسانه سلطنتی بریتانیا) در برنامه‌ای راجع به کودتای نوژه در شبکه
یاد شده، گفت:
«... حضور برزان تکریتی، معاون سازمان امنیت عراق، برادر صدام حسین، حتی اعتراض خلبانان ایرانی را که می‌خواستند در کودتای نوژه شرکت کنند، برمی‌انگیزد... این داستان بسیار جالبی هست، یعنی بختیار در کارنامه سیاسی خودش و در راستای کسب قدرت هر کاری را حاضر بود بکند»
منوچهر رزم‌آرا، از همراهان شاپور بختیار اعتراف کرده است:
«بختیار در مجموع پنج‌بار به عراق سفر کرد و با صدام حسین ملاقات کرد. عراق بین 60 تا 100 میلیون دلار به بختیار کمک کرد و بعد هم هر ماه به‌طور مستقیم، چیزی در حدود دویست‌هزار دلار تا این سال‌های آخر قبل از ترور بختیار می‌داد.»
بختیار خود از صحبت درباره همکاری با خونخوارترین دشمنان مردم ایران همچون صدام ابایی نداشت و اعتراف کرد:
«... منافع مشترکی هست مابین افکاری که من دارم و صدام، ما هر دو مخالف رژیم خمینی هستیم...»
او در پیامی وحشیانه از عراق گفت:
«...، عیب ندارد که یک میلیون یا دو میلیون ایرانی بمیرند، ایده‌آل ما، ایده آل دیگر و بزرگ‌تری است...»
براساس مدارک و اسناد به دست آمده و همچنین اعترافات سران و عوامل اصلی اجرای کودتای موسوم به «نقاب»، این کودتا از لحاظ تجهیزات نظامی در تاریخ کودتاهای جهان بی‌سابقه به‌شمار آمده و چنان دقیق طراحی گردیده بود که سازمان سیا موفقیت آن را قطعی می‌دانست. امید به موفقیت کودتا تا بدان حد بود که حتی اعلامیه پیروزی آن نیز آماده شده بود.
اما همه آن تدارکات ده‌ها میلیون دلاری و حضور چندین کشور در منطقه و فرامنطقه برای حمایت مالی و نظامی و لجستیکی از آن و با وجود طراحی بسیار دقیق و اما به فضل الهی این توطئه آمریکا نیز شکست خورد و با شکست کودتا، تقدم دوم طرح توطئه علیه انقلاب و نظام اسلامی یعنی جنگ تحمیلی صدام در دستور کار قرار گرفت که حدود دو ماه و نیم بعد به‌طور گسترده به مرحله اجرا درآمد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- کتاب «کودتای نوژه»- مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی- چاپ چهارم- بهار 1384- صفحه 266 و 267
2- همان- صفحه 263
3- همان- دست‌نوشته‌های خلبان افشاء‌کننده کودتا- صفحه 264
4- قدرت و اصول: خاطرات برژینسکی مشاور امنیت ملی 1977- 1981- ترجمه مرضیه ساقیان- وزارت امور خارجه- چاپ اول- 1380
5- کتاب «کودتای نوژه»- پیشین
6- مارک گازیوروسکی- کودتای ایرانی- ترجمه بهرنگ رجبی- نشر چشمه- چاپ اول- 1398- صفحه 120
7- فردی که در اسناد ساواک و همچنین منابع خارجی به جاروکش سفارت انگلیس معروف بود و از عوامل کودتای 28 مرداد محسوب می‌شد
8- مستند شاپور بختیار- ساخته حسن یوسفی- خانه تولیدات جوان- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران