سایه‌ای بر ساخت خرد
پژمان کریمی
پس از برگزاري جشنواره ۲۰۲۵ کن و حواشی ضدایرانی آن حول دو موضوع بحث‌هایی کارشناسی و شبه کارشناسی در گرفت.
اول: «آیا حضور در جشنواره‌ای چون کن برای معرفی سینمای ایران و ارتقای سطح آن یک ضرورت است؟»
دوم: «آیا فیلمی چون «یک تصادف ساده» موجب اعتبار یک جشنواره مانند جشنواره موسوم به کن است یا خیر؟»
باید گفت:
یک. هر جشنواره سینمایی به شرط تخصصی بودن در برگزاری و انتخاب و داوری آثار به‌عنوان مبنا، فی حد ذاته بستری بایسته است که موجب معرفی آثار برتر سینمایی خاصه سینمای کشورهای گوناگون می‌شود. از طرفی بنا به وجه رقابتی بودن، زمینه انگیزه‌ای قوی و اراده‌ای مضاعف و شور سرکش تلاشی خلاقانه و هنرمندانه را برای فیلم‌سازان برای بر کشیدن سطح کیفی آثارشان پدید می‌آورد. در کنار این ویژگی‌ها، جشنواره‌ها بانی هیجان مواجهه‌ای لذت‌بخش با بهترین‌های سینمایی در ذهن و دل مخاطب است که این مهم خود یک دلیل بر جذابیت و شکوه جشنواره‌ها قلمداد می‌گردد.
پس جشنواره و حضور فیلم‌سازان در بطن و درک و تجربه حال و هوای آن مطلوب و ضروری است. اما... آیا هر جشنواره واجد ابعاد و مختصات برشمرده است؟ آیا هر رویدادی در قالب جشنواره لزوما برای سینمای جهان و سینمای یک ملت و سینماگر مفید و مبارک به شمار می‌آید؟
گفتیم که هر رویداد سینمایی با نام و قالب جشنواره، به شرط تخصصی بودن در برگزاری و انتخاب و داوری آثار به‌عنوان مبنا، ارجمند و پذیرفتنی است. به این معنا که اگر جشنواره‌ای از جشنواره‌گی و شاخص‌ها و ملاک‌های تخصصی- هنری به دور افتد و فاصله گیرد و در دایره شاخص‌ها و ملاک‌هایی غیرتخصصی محدود شود، قطعا در چارچوب رویدادی سینمایی تلقی نمی‌شود. آن جشنواره جعلی است، بی‌اعتبار است و صرفا نمایشی فرع بر هنر تلقی می‌گردد.
شاید پرسیده شود: «جشنواره‌ای چون جشنواره فیلم مقاومت نیز بر شاخص‌ها و ملاک‌هایی غیرهنری استوار است. پس آیا بدان اعتباری فرض نیست؟»
باید پاسخ داد:
به‌طور خلاصه؛ هنر متعهد و دینی و تعالی‌بخش آن هنری است که خود برکشیده و جلوه‌ساز اندیشه و غایات الهی است. از این رو، جشنواره‌ای چون جشنواره فیلم مقاومت که پرچم هنر دینی و تعالی‌بخش را پیش دیدگان ما دارد و بر مبنای مختصات تخصصی و هنری مصر است، رویدادی تراز با هنر دینی و برتر و کاملا تخصصی و سینمایی به شمار می‌آید. اما جشنواره‌ای چون کن، که حاصل انتخاب و داوری آن فیلمی با نام «یک تصادف ساده» است، حتما رویدادی به دور از اصالت سینما و مبتنی بر ملاک‌های سیاسی و سیاست پیشگیری است. اگر چنین نبود؛ جشنواره استوار بر وجه تخصصی و مدعی سینمایی بودن، فیلمی که «سینما» نیست را با اقرار جذب در «جهان اطراف فیلم»- طبق اذعان رئیس هیئت داوران- به سر نمی‌گرفت و بدین انتخاب غیرسینمایی و ضدایرانی مباهات نمی‌ورزید.
پس جشنواره مطلوب است اگر بر مدار سینما معتبر باشد و پویه سازد، نه جشنواره‌ای و نه جشنواره کن که برای حقنه کردن شعارهای سیاسی و تهمت بر نظامی سیاسی و تحقير ملتی بزرگ تغییر «هویت و شکل و ماموریت» داده است.
دو. بر پایه آنچه بیان شد آیا می‌توان مانند برخی منتقدین محترم ادعا گردد که فیلمی مثل «یک تصادف ساده» به کن و امثال آن اعتبار می‌دهد؟
یک فیلم به شکل زیرزمینی ساخته شده است، محتوا برآمده از کینه سازنده نسبت به دینی الهی و نظامی و جامعه‌ای دینی است، ساختار معیوب و ابتدائی است، انتخاب به اقرار کارگزاران و داوران به دور از ملاک‌های هنری و سینمایی است، با این وصف کدام عقل سلیم می‌پذیرد یا جرأت می‌کند ادعا کند، فیلم یاد شده و هم سنخ آن، بانی اعتبار به کن و نظایر آن است؟!
نگارنده گمان دارد، بی‌نسبت بودن با دین و بی‌مهری به کشور، مترادف با سایه‌ای سنگین بر ساخت خرد و انصاف است بی‌شک!