ظرفیت‌های راهبردی و شگرف برای توسعه کشاورزی در ایران
ایران با توجه به ظرفیت‌های راهبردی کشاورزی و منابع پایه کشور، می‌تواند امنیت غذایی خود را مستقل از فشار خارجی تضمین کرده و به یکی از قطب‌های تأمین غذا در منطقه تبدیل شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، بسیاری از کشورهای همسایه فاقد نیروی انسانی متخصص و تجربه کشاورزی در اقلیم‌های خشک هستند. ایران می‌تواند صادرکننده تکنولوژی‌های بومی مانند «قنات»، «سرویس‌دهی زنجیره سرد»، و «تولید نهاده‌های ارگانیک» باشد.
ایران با بیش از 164 میلیون هکتار مساحت، وجود تقریباً تمامی اقلیم‌های اصلی و امکان کشت و برداشت انواع محصولات زراعی، باغی و دامی در فصول مختلف می‌تواند به امنیت غذایی دست یابد. طبق برنامه هفتم توسعه، ایران باید در تولید محصولات کشاورزی اساسی تا 90 درصد خودکفا شود. از طرفی در شش میلیون هکتار آن کشت دیم انجام می‌شود که با آبخیزداری امکان افزایش تا چهار برابر وجود دارد. ضمن اینکه ایران با 15 کشور همسایه است که اکثر آن‌ها واردکننده مواد غذایی هستند. البته امکان استقرار صنایع کشاورزی بدون فشار جمعیتی در روستاها فراهم است.
ایران 85 میلیون هکتار مرتع برای دامداری عشایری، نیمه‌صنعتی و صنعتی دارد. همچنین منابع آب‌های ژرف و شور دارد که در مناطق کویری، امکان توسعه کشاورزی پایدار با استفاده از انواع فناوری جدید، و با تکیه بر گیاهان شورزی را می‌دهد. سواحل جنوبی و شمالی کشور مستعد توسعه پرورش میگو، ماهیان خاویاری، ماهی در قفس، و سایر گونه‌های دریایی است.
ظرفیت تولید انواع محصولات
کشورمان با بیش از 33 هزار رشته قنات، می‌تواند آبیاری سنتی و پایدار را احیا کرده و به الگوی توسعه متوازن روستایی دست یابد. البته سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و تحت فشار در کشور حدود دو میلیون و 600 هزار هکتار را پوشش داده اما تنها با اتصال این سیستم‌ها به حسگرهای رطوبتی و تحلیل داده‌های هواشناسی، می‌توان تا 30 درصد دیگر در مصرف آب صرفه‌جویی کرد.
ایران ظرفیت بالایی برای تولید گندم، جو، برنج، پنبه، دانه‌های روغنی، چغندر، نیشکر، خرما، پسته، زعفران و گل‌های زینتی و حتی امکان توسعه زراعت چوب در اراضی کم‌بازده برای کاهش واردات چوب دارد. از طرفی ظرفیت بالای کشت گلخانه‌ای و تنوع ژنتیکی و گیاهان دارویی در ایران وجود دارد.
همچنین تولید انواع آبزیان، دام نژاد ایرانی و خارجی، شترمرغ، بلدرچین، انواع طیور و عسل در کشور ممکن است. کشورمان دارای بیش از هشت هزار گونه گیاهی است. بخشی از این تولیدات به شرط تامین نیاز داخل، قابلیت صادرات خواهد داشت.
ایران بیش از 90 درصد روغن خوراکی مورد نیاز خود را وارد می‌کند. اما با احیای کشت کلزا، کنجد و سویا، می‌توان وابستگی را کاهش داد. استان‌هایی مانند گلستان، خوزستان، ایلام، بوشهر و فارس در این زمینه پیشتازند.
همچنین از ضایعات کشاورزی برای تولید خوراک دام، کمپوست و انرژی زیستی می‌توان استفاده کرد. در حال حاضر سالانه بیش از 30 میلیون تن یا بیشتر ضایعات کشاورزی تولید می‌شود. این حجم عظیم می‌تواند به خوراک دام، بیوگاز و کمپوست تبدیل شده و چرخه کشاورزی را سبز و اقتصادی‌تر کند.
توسعه کشاورزی از مسیر بهره‌برداری بهینه
همچنین باید توجه داشت که تنها پنج درصد از تولیدات کشاورزی ایران وارد صنایع تبدیلی می‌شود. در حالی‌که در کشورهایی چون هلند، این رقم به بیش از 50 درصد می‌رسد. توسعه صنایع بسته‌بندی، اسانس‌گیری، کنسانتره‌سازی، و تولید مکمل‌های دارویی و خوراکی می‌تواند ارزش افزوده‌ای چند برابری خلق کند.
ایران ده‌ها نژاد منحصر‌به‌فرد گوسفند، بز، گاو، و طیور محلی دارد که به اقلیم‌های خاص مقاوم هستند. حفظ این سرمایه ژنتیکی از یک‌سو و مهندسی ژنتیک هدفمند از سوی دیگر می‌تواند استقلال کشور در تولید پروتئین را تضمین کند.
البته عدم اتصال حلقه‌های تولید، فرآوری، حمل‌ونقل، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات باعث اتلاف منابع شده است. ایجاد زنجیره‌های ارزش کشاورزی، همانند تجربه فرانسه و هلند، می‌تواند سود نهائی را تا پنج برابر افزایش دهد.
ضمن اینکه ظرفیت‌های کشاورزی صرفاً تولید و صادرات نیست و امکان توسعه گردشگری کشاورزی (Agro-tourism) در مناطق بومی و عشایری چشم نوازی در ایران مخصوصاً در مناطق بکر و دست نخورده وجود دارد. تجربه موفق گرجستان، ترکیه و ایتالیا الگوی پیش روی ایران است.
با در نظر گرفتن ظرفیت‌های خالی حیرت‌انگیز کشاورزی در ایران، می‌توان نتیجه گرفت که توسعه کشاورزی کشورمان از مسیر بهره‌برداری بهینه از منابع داخلی، ممکن، واقع‌گرایانه و پایدار است.