در همایش یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم رونمایی شد
نقشه راه حوزه‌های علمیه در پیام تاریخ‌ساز رهبر انقلاب
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به همایش «یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم»، ضمن تبیین عناصر و کارکِردهای گوناگون حوزه به بیان الزامات تحقق یک «حوزه پیشرو و سرآمد» که نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوی مسائل نوپدید، مهذّب، دارای روحیه پیشرفت و مجاهدت و هویت انقلابی و همچنین مستعد برای طراحی نظامات اداره جامعه است، پرداختند و تاکید کردند: مهم‌ترین وظیفه حوزه «بلاغ مبین» است که از برترین مصادیق آن ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدّن نوین اسلامی و تبیین و ترویج و فرهنگسازی آن در جامعه است.
رهبر انقلاب اسلامی در ابتدای پیام خود به بیان تاریخچه شکل‌گیری حوزه مبارک قم در میانه حوادث بزرگ و سهمگینِ طلیعه قرن چهاردهم هجری شمسی و نقش آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری در بنیان‌گذاری و ماندگاری و رشد حوزه پرداختند و افزودند: یکی از افتخارات حوزه علمیه قم این است که از آن خورشیدی چون حضرت روح‌الله سر برآورد و این حوزه در کمتر از شش دهه، قدرت معنوی و وجهه مردمی خود را به آنجا رساند که توانست رژیم خائن و فاسد و فاسق پادشاهی را به دست مردم ریشه‌کن کند و پس از قرن‌ها، اسلام را در جایگاه حاکمیّت سیاسی کشور بنشاند.
حوزه علمیه فقط یک مؤسّسه تدریس و درس‌خوانی نیست بلکه مجموعه‌ای از علم و تربیت
و کارکردهای اجتماعی و سیاسی است
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای با تأکید بر اینکه حوزه علمیه فقط یک مؤسّسه تدریس و درس‌خوانی نیست بلکه مجموعه‌ای از علم و تربیت و کارکردهای اجتماعی و سیاسی است به تبیین سرفصل‌هایی پرداختند که می‌تواند حوزه را به معنی واقعی «پیشرو و سرآمد» کند.
حوزه قم؛ مرکزی با سرمایه سترگ علمی شیعه
و محصول اندیشه‌ورزی و پژوهشگریِ هزاران عالِم دینی
ایشان در تبیین اولین سرفصل، حوزه قم را مرکزی با سرمایه سترگ علمی شیعه دانستند که محصول اندیشه‌ورزی و پژوهشگریِ هزاران عالِم دینی در دانش‌هایی همچون فقه و کلام و فلسفه و تفسیر و حدیث، در طول هزار سال است.
رهبر انقلاب با اشاره به پدیده‌های پیچیده و پُرتعداد در زندگی انسان‌ها و سؤال‌های بی‌سابقه‌ای که فقه معاصر باید آماده پاسخ به آنها باشد، خاطرنشان کردند: امروز با تشکیل نظام سیاسی اسلام، سؤال اصلی، چگونگی نگاه کلان شارع به ابعاد فردی و اجتماعی زندگی بشر و پایه‌های اصولی آن است و فتوای فقیه در هر مسئله باید نشان‌دهنده بخشی از این نگاه کلان باشد.
مسائلی که باید برای آنها پاسخ فقهی وجود داشته باشد
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای یکی از وظایف مهم حوزه علمیه را به عنوان یک مرکز علمی ارزشمند و دارای پشتوانه علمی هزارساله، پاسخگویی به مسائل مربوط به حکمرانی اسلامی و نحوه اداره جامعه دانستند و افزودند: مسائلی همچون روابط دولت با مردم و با دولت‌ها و ملّت‌های دیگر، موضوع نفی سبیل، نظام اقتصادی و پایه‌های اصولی نظام اسلامی، منشأ حاکمیّت از نظر اسلام، نقش مردم در آن و موضع‌گیری در قضایای مهم و در مقابل نظام سلطه، مفهوم و محتوای عدالت، و ده‌ها موضوع اساسی و بعضاً حیاتی دیگر، از جمله مسائلی هستند که باید برای آنها پاسخ فقهی وجود داشته باشد.
«بلاغ مبین»؛ مهم‌ترین وظیفه حوزه
ایشان در تبیین دومین سرفصل از حوزه «پیشرو و سرآمد» با تأکید بر اینکه حوزه نهادی برونگرا است که خروجی آن در همه سطوح، در خدمت فکر و فرهنگ جامعه و انسان‌ها است، مهم‌ترین وظیفه حوزه را «بلاغ مبین» دانستند و خاطرنشان کردند: لازمه انجام این وظیفه تربیت نیروی مهذّب و کارآمد است.
رهبر انقلاب اسلامی دامنه بلاغ مبین را گستره‌ای عظیم از معارف والای توحیدی تا وظایف شخصی شرعی و از تبیین نظام اسلامی و شاکله و وظایف آن تا سبک زندگی و محیط زیست و حمایت از طبیعت و عرصه‌ها و زوایای دیگر حیات بشری دانستند و با تأکید بر اینکه یکی از اشکالات حوزه عدم تناسب میان آورده‌های تبلیغی آن با واقعیّت‌های فکری و فرهنگی در میان مردم به‌ویژه جوانان است، خاطرنشان کردند: صدها مقاله و مجلّه و گفتارهای مجلسی و تلویزیونی و امثال آن در حوزه، در برابر سیل القائات مغالطه‌آمیز، نمی‌تواند وظیفه «بلاغ مبین» را چنان‌که نیاز و شایسته است، به انجام رساند.
انجام صحیح وظیفه «بلاغ مبین» در حوزه
نیازمند دو عنصر کلیدیِ «تعلیم» و «تهذیب»
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای انجام صحیح وظیفه «بلاغ مبین» در حوزه را نیازمند دو عنصر کلیدیِ «تعلیم» و «تهذیب» دانستند و افزودند: رساندن پیامی که به‌روز و پُرکننده خلأ و برآورنده هدف دین باشد، حتماً نیازمند آموزش و فراگیری است و باید روش‌های اقناع قوی، آشنایی با شیوه گفت‌وگو، آگاهی از نوع تعامل با افکار عمومی و فضای رسانه‌ای و مجازی، انضباط در مواجهه با عنصر مخالف، به طلبه آموزش داده و با تمرین و ممارست، او آماده ورود به این میدان شود.
حوزه باید «مجاهد فرهنگی» تربیت کند
ایشان با تأکید بر اینکه موضع ایجابی و حتّی تهاجمی در کار تبلیغ مهم‌تر از موضع دفاعی است، افزودند: برای برآورده شدن این هدف، حوزه باید «مجاهد فرهنگی» تربیت کند و در کنار تربیت چنین نیروهایی، باید تربیت نیرو جهت وظایف خاص در نظام و اداره کشور و نیز سامان دادن به درون حوزه علمیّه نیز مورد توجه قرار گیرد.
ضرورت شناخت و حفظ و تقویت «هویت جهادی» حوزه
رهبر انقلاب شناخت و حفظ و تقویت «هویت جهادی» حوزه را سومین سرفصل «حوزه سرآمد و پیشرو» برشمردند و با اشاره به پیام پرمحتوا و تکان دهنده امام خمینی(ره) به روحانیت در اواخر سال ۱۳۶۷، افزودند: امام راحل در آن پیام، علما را پیش‌گام در میدان جهاد و حمایت از میهن و حمایت از مظلومان معرّفی و در عین حال نگرانی خود را از اینکه جریان تحجّر و تقدّس‌نمایی، حوزه علمیّه را دچار وسوسه جدایی دین از سیاست و فعّالیّت‌های اجتماعی کند و راه درست پیشرفت را مسدود سازد، اعلام کردند.
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، این دغدغه امام بزرگوار را ناشی از جریان خطرناکی دانستند که دخالت حوزه در مسائل اساسی مردم و ورود در فعّالیّت‌های اجتماعی و سیاسی و مبارزه آن با ظلم و فساد را منافی با قدسیّت دین می‌داند و روحانیّت را به صلحِ کل بودن و دوری کردن از مخاطرات ورود در سیاست سفارش می‌کند.
قدسیّت دین بیش از همه‌جا در میدان‌های جهاد فکری
و سیاسی و نظامی بُروز می‌کند
ایشان در این خصوص تأکید کردند: قدسیّت دین بیش از همه‌جا در میدان‌های جهاد فکری و سیاسی و نظامی بُروز می‌کند و با فداکاری و جهادِ حاملانِ معارف دین و نثار خون پاک آنان تثبیت می‌شود، بنابراین حوزه علمیّه برای حفاظت از اعتبار معنوی و وفاداری به فلسفه وجودی‌اش هرگز نباید از مردم و جامعه و مسائل اساسی آن جدا شود و جهاد را در همه گونه‌هایش در هنگام نیاز، وظیفه قطعی خود بداند.
ضرورت مشارکت حوزه در تولید
و تبیین نظامات اداره جامعه
رهبر انقلاب مشارکت در تولید و تبیین نظامات اداره جامعه را چهارمین سرفصل از «حوزه پیشرو و سرآمد» برشمردند و خاطرنشان کردند: این خلأ را حوزه باید پُر کند و این در شمار وظایف حتمی حوزه علمیّه است و امروز نمی‌توان فقاهت را همچون ناآگاهان، غرق شدن در احکام فردی و عبادی دانست زیرا «فقهِ امّت‌ساز»، محدود به احکام عبادی و وظایف فردی نیست.
آشنایی حوزه با یافته‌های روز جهان
و همچنین همکاری با دانشگاه
از ضروریات طرّاحی و تنظیم نظامات اجتماعی
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای آشنایی حوزه با یافته‌های روز جهان و همچنین همکاری با دانشگاه را از ضروریات طرّاحی و تنظیم نظامات اجتماعی برشمردند.
ضرورت نوآوری‌های تمدنی حوزه
در چارچوب پیام جهانی اسلام
ایشان، پنجمین سرفصل «حوزه پیشرو و سرآمد» را نوآوری‌های تمدنی در چارچوب پیام جهانی اسلام دانستند و تاکید کردند: برجسته‌ترین انتظار از حوزه علمیه زمینه‌سازی برای «استقرار تمدّن اسلامی» است، تمدّنی که در آن، علم و فنّاوری و منابع انسانی و منابع طبیعی و همه توانایی‌ها و همه پیشرفت‌های بشری و حکومت و سیاست و نیروی نظامی و هر آنچه در اختیار بشر است، در خدمت عدالت اجتماعی و رفاه عمومی و کاستن از فواصل طبقاتی و افزودن بر پرورش معنوی و ارتقاء علمی و شناخت روزافزون طبیعت و استحکام ایمان به کار می‌رود.
تمدّن کج‌نهادِ مادّی کنونی بر اساس سنت حتمی آفرینش رفتنی است و وظیفه ما کمک به ابطال این باطل و تدارک تمدّن جایگزین
در نظر و عمل است
رهبر انقلاب، تمدّن اسلامی را نقطه مقابل تمدّن کج‌نهادِ مادّی کنونی خواندند و تأکید کردند: این تمدّنِ باطل بر اساس سنت حتمی آفرینش رفتنی است و وظیفه ما کمک به ابطال این باطل و تدارک تمدّن جایگزین در نظر و عمل است و حوزه علمیّه در این بخش وظیفه‌ای خطیر بر دوش دارد که در درجه اوّل، ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدّن نوین اسلامی و سپس تبیین و ترویج و فرهنگسازی آن در جامعه است و این از جمله برترین مصادیق «بلاغ مبین» است.
حوزه قم؛ مجموعه‌ای زنده و پویا
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای با تاکید بر توجه به دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد و مراقبت از اینکه نوفهمی تبدیل به ناخالص سازی شریعت نشود، درباره شرایط امروز حوزه علمیه قم خاطرنشان کردند: حضور هزاران مدرّس و مؤلّف و محقّق و نویسنده و گوینده و متفکّر در معارف اسلامی و انتشار مجلّات علمی و تحقیقی و نگارش مقالات تخصّصی و عمومی، تعداد بالای طلّاب و فضلای صاحب فکر، حضور فعّال در همه میدان‌های انقلاب و حتّی در میدان نظامی، گشودن راه به عرصه تبلیغات جهانی و تربیت هزاران طالب علم از ملّت‌های گوناگون، توجّه فقهای تازه‌نفَس به مباحث مبتلا‌به معاصر، اقبال فضلای جوان به دقّت در نکات معرفتیِ متون معتبر اسلامی به‌ویژه کلام‌الله مجید و ابتکار مهمِ تشکیل حوزه‌های علمیّه بانوان، همه نشان می‌دهد حوزه قم مجموعه‌ای زنده و پویا است.
ایشان بخش پایانی پیام خود را به توصیه‌هایی برای تحقق حوزه «پیشرو و سرآمد» اختصاص دادند. از جمله توصیه‌هایی که رهبر انقلاب در این بخش به آنها اشاره کردند، عبارتند از:
«لزوم به روز بودن حوزه»، «اهمیت دادن به تربیت نیرو در همه بخش‌ها»، «افزایش رابطه حوزویان با مردم»، «مقابله مدبرانه مدیران حوزه با القائات مغرضانه‌ای که طلّاب جوان را از آینده ناامید می‌کند»، «نگاه همراه با خوش بینی به نسل جوان و تعامل با آنها»، «تدوین دروس حوزه بر مبنای فقه روشن‌بین و پاسخگو و به‌روز همراه با فلسفه روشن و دارای امتداد اجتماعی و دانش کلام رسا و استوار و دارای قدرت اقناع» و «تقویت روحیه زهد، تقوا، قناعت، استغناء از غیر خدا، توکّل، پیشرفت و آمادگی برای مجاهدت.»