ژست پوشالی دود(مقاله وارده)
ژاله قِبلی*
در حال پیاده‌روی بودم که چشمم به نوجوانی حدوداّ 13 الی 14 ساله افتاد، سیگار به دست با غرور و افتخار دودش را به هوا می‌فرستاد. جلوتر رفتم. با یک گروه از نوجوانان که حدوداّ 15 ساله بودند مواجه شدم، یک فندک و دو پاکت سیگار! از دور آنها را نظاره می‌کردم به هم تعارف کردند یک نفر قبول نکرد، نمی‌دانم بین آنها چه گذشت و چرا خندیدند! فقط می‌دانم که آن یک نفر هم سیگار را گرفت. با پُک اول سرفه کرد! مبتدی بود... نگران آینده آنها و همسالان دیگرشان شدم، چرا آنها به جای ورزش و تفریحات سالم، سیگار را انتخاب کردند؟! چرا به جای اینکه توپ هوا کنند دود هوا می‌کنند! آنها می‌بایست یک توپ در دست داشتند و صدای خنده‌هایشان پارک را بر می‌داشت چرا غرق در دود شده‌اند؟!
براستی چه شده است که برخی نوجوانانمان که امید و آینده‌ساز کشور ما هستند باید اینچنین در کوچه و خیابان سیگار به دست باشند! آیا نوجوانان ما از پیامدهای مصرف سیگار اطلاع ندارند؟ آیا نمی‌دانند سیگار چه تأثیراتی بر روی سلامت روح و روان و آینده‌شان می‌گذارد؟ آیا نسلی که آینده‌ساز کشورمان است، آن‌قدر خوب تربیت شده‌اند که لذت یک لحظه خوشی را به سلامت، اصالت و هویتشان نفروشند؟
متأسفانه در جامعه ما قبح مصرف سیگار در حال از بین رفتن است و برخی نوجوانان ما دود سیگار را با تکبر و مباهات به دست باد می‌دهند و به چشم یک سرگرمی به آن نگاه می‌کنند.
بر اساس تحقیقات انجام شده هرچه نوجوانان در سن پایین‌تر مصرف سیگار را شروع کنند ترک آن برای آنها دشوارتر است و نوجوانانی که سیگار می‌کشند بیشتر در معرض خطر مصرف الکل و دخانیات قرار می‌گیرند. متأسفانه به تازگی در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی سیگار کشیدن را امری عادی نشان می‌دهند و بالاخص زمانی که دچار شوک عاطفی، ناراحتی و مشاجره و هر موضوع ناراحت‌کننده‌ای باشند؛ که شاید همین موضوع، مصرف سیگار را برای نوجوانان جذاب‌تر کند.
قطعاً جوانان ما اطلاعی از خطرات و مضراتی که بر سلامت جسم و روح، آینده و شکل‌گیری شخصیت آنها می‌گذارد ندارند. لازم است ابتدا خودمان آگاهی کاملی از خطرات مصرف سیگار داشته باشیم تا بتوانیم به بهترین شکل به فرزندانمان انتقال دهیم؛ چراکه آینده فرزندانمان در تربیت و آموزش صحیح ماست. یکی از مسائلی که در جامعه به وجود آمده افزایش مصرف نیکوتین است. متأسفانه هرچه پیش می‌رویم مصرف سیگار توسط نوجوانان بیشتر دیده می‌شود. نیکوتین یک ماده شیمیائی است که در گیاه تنباکو وجود دارد و مصرف بیش از حد آن موجب مسمومیت و مرگ می‌شود. اما اساسی‌ترین مشکل پیامدهای آن بر سلامت جسم و روح و اعتیاد‌آور بودن نیکوتین است. تأثیر این ماده بر مغز، سبب میل بیشتر به مصرف آن و در نتیجه اعتیاد می‌شود. قرار گرفتن مداوم در معرض این ماده شیمیایی باعث می‌شود که قسمت‌هایی که مربوط به مغز، خودکنترلی و یادگیری است مختل شود. احساس لذت ناشی از مصرف نیکوتین کوتاه است همین موضوع سبب ترغیب به مصرف بیشتر برای تجربه دوباره است. زمانی که نیکوتین وارد خون می‌شود سبب فشار خون، ضربان قلب و تنفس ناهماهنگ می‌شود. متأسفانه تأثیر این ماده خطرناک برای افراد زیر 25 سال شدیدتر است. رشد مغز تا 25 سالگی ادامه دارد و مصرف آن سبب می‌شود قسمت‌هایی که مربوط به شکل‌گیری خلق‌و‌خو، یادگیری و توجه است مختل شود و در واقع سبب بیقراری و نقص در حافظه می‌شود و خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف سیگار در سنین پایین، پوست را 10 الی 20 سال پیرتر می‌کند، رنگ پوست را زرد کرده و سبب بروز بیماری تنفسی، سرطان ریه و... می‌شود.
دامی خطرناک برای مادران فردا
در این میان مصرف سیگار در بین دختران نوجوانی که مادران آینده فرزندان ایرانمان هستند بیش از پیش به چشم می‌خورد. چه بسا مصرف سیگار برای دخترانمان مضرتر است، زیرا آنها با خطرات دیگری از جمله: بروز پوکی استخوان که در خانم‌های سیگاری زودتر خود را نشان می‌دهد، نازایی، تولد نوزاد با ضریب هوشی پایین و اختلالات مادرزادی جنین و... مواجه می‌شوند. البته که این مسائل ممکن است برای غیر‌سیگاری‌ها هم پیش آید، اما مطالعات نشان داده که مصرف سیگار سبب تشدید این موارد می‌شود و آینده مادر بودن دخترانمان را، در نتیجه یک ایران را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
به نظر می‌رسد لازم است تا مستندها، تبلیغات، برنامه‌ها و میان برنامه‌های تلویزیونی متعددی در رابطه با مضرات سیگار و تأثیر آن بر آینده و سلامت نسل جوان ما ساخته شود تا اول از همه خانواده‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند و نظارت بیشتری بر نوجوانان خود داشته باشند. دوم اینکه در بستر خانواده و در کمال دوستی مورد تعلیم و تربیت قرار گیرند. چه بسا یک نسل در خطر انواع سرطان و بیماری‌ها قرار دارد. مورد دیگر اپلیکیشن‌های موبایل که مخاطب آن، بیشتر، نوجوانان هستند؛ کلیپ‌های متعددی در رابطه با مصرف سیگار توسط نسل جوان ساخته شود و خطرات آن را به صورت فیلم و عکس در فضای مجازی به نمایش بگذارد تا نوجوان ببیند و عبرت گیرند.
مورد بعد خطرات مصرف سیگار در تابلوهای نمایشی و بنرها در سطح شهر و مسیرهای پرتردد نشان داده شود. به طور مثال: نوجوانی سیگار به دست که در بدنش ریه‌ای پراز سلول‌های سرطانی و قلبی فرسوده همراه با سرفه و دندان‌های خراب و چهره‌ای پریشان و غمگین را نشان دهد که اطرافیان به او بی‌محلی می‌کنند. همین تصویر می‌تواند بر روی ذهن یک نوجوان که هنوز تصویری از آینده خود در ذهن ندارد و آن تصویر در حال شکل گرفتن است تأثیرگذار باشد.
مورد دیگر آموزش پرورش؛ معلم با آموزش و تربیت خود در فضائی دوستانه با مهربانی و عطوفت همچون پدر و مادری دلسوز می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری، کنترل و حتی ترک سیگار توسط نوجوانی که سیگار می‌کشد داشته باشد.
مورد دیگر اینکه در دسترس بودن محصولات تنباکو، دخانیات و سیگار به ترغیب و مصرف سیگار توسط نوجوانان کمک می‌کند. لازم است ارگان‌های دولتی و مرتبط نظارت لازم و کافی را داشته باشند. همچنین طی یک دستورالعمل واقعی نه یک قانون بدون ضمانت اجرائی از فروش سیگار و دخانیات و تنباکو به نوجوانان زیر سن قانونی خودداری کنند.
نکته پایانی اینکه هیچ جامعه‌ای به اندازه خانواده نمی‌تواند شخصیت و هویت نوجوان را به بهترین شکل تشکیل دهد. نوزاد به محض تولد با اولین کسی که روبه‌رو می‌شود پدر و مادر است و تا بزرگسالی تحت نظر و تربیت پدر و مادر است. پس هیچ‌کس به اندازه آنها نمی‌تواند فرزند را کنترل و تربیت کند. لازم است خانواده‌ها نظارت بیشتری بر فرزندان خود از جمله؛ رفت‌و‌آمدها، دایره دوستان، مکان‌هایی که تردد می‌کند، سرگرمی‌هایی که دارند، داشته باشند. همچنین لازم است خانواده حمایت عاطفی،جسمی روحی، روانی از فرزند خود داشته باشند تا مبادا نوجوان بر اثر کمبود محبت و عدم اعتماد به نفس یا کمبود اعتماد به نفس و برای مطرح کردن خود در جامعه به مصرف سیگار روی آورد.
_______________
* کارشناس ارشد جرم‌شناسی