اهمیت «ایران اکسپو» برای جهش در مصرف کالاها و خدمات واسطه‌ای ایرانی
سرویس اقتصادی-
توجه به ظرفیت‌های داخلی در حوزه کالاها و خدمات واسطه‌ای، نه تنها می‌تواند سبب جهش تولید و تقویت صنایع پایه و خدمات فنی شود بلکه زنجیره تأمین داخلی را پیوسته‌تر و پایدارتر می‌سازد.
به گزارش کیهان، یکی از عناصر کلیدی در تحلیل ساختار تولید و زنجیره ارزش هر اقتصاد، جایگاه کالاها و خدمات واسطه‌ای است. کالاها و خدمات واسطه‌ای به آن دسته از نهاده‌هایی گفته می‌شود که در فرآیند تولید سایر کالاها یا خدمات به کار می‌روند؛ بدون آن‌که مستقیماً مورد مصرف نهائی قرار گیرند.
برخلاف کالاهای مصرفی که مستقیماً برای رفع نیاز نهائی خانوارها به کار می‌روند کالاها و خدمات واسطه‌ای در میان زنجیره تولید قرار دارند و هرگونه اختلال، ضعف یا وابستگی در این بخش، مستقیماً بر کارایی، هزینه، کیفیت و رقابت‌پذیری کل تولیدات نهائی اثر می‌گذارد. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از واردات کالا به کشور به واردات اقلام واسطه‌ای و سرمایه‌ای اختصاص دارد.
بر اساس داده‌های آماری دوره زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ حدود ۶۷ درصد از واردات به کالاهای واسطه‌ای تعلق دارد. همچنین طبق آمار گمرک، 17 درصد از واردات نیز به اقلام سرمایه‌ای اختصاص یافته است. اندازه ۴۰ میلیارد دلاری کالا و خدمات واسطه‌ای وارداتی در شرایطی تحقق یافته است که محاسبه دقیقی از سهم کالاها و خدمات واسطه‌ای ایرانی انجام نشده است. برخی معتقدند که گسیل واردات کالاهای واسطه‌ای –خواه نهاده و خواه سرمایه‌ای– موجب رونق تولید در اقتصاد ایران می‌شود اما دو پرسش قابل طرح است: آیا الزامات و فرصت‌های مصرف کالاها و خدمات واسطه‌ای ایرانی مهیا شده است؟ چگونه می‌توان سهم این طیف را افزایش داد؟
اهمیت استفاده از کالاهای واسطه‌ای ایرانی
«احمدرضا گودرزی»؛ پژوهشگر اقتصادی درباره غفلت از تولید کالاهای واسطه‌ای در کشور گفت: در سال‌های اخیر، بخش حقیقی اقتصاد در ایران همواره به نهاده‌های واسطه‌ای وارداتی وابسته بوده است. بسیاری از واحدهای صنعتی، حتی آن‌هایی که در ظاهر تولیدکننده داخلی‌اند اما در واقع مونتاژکار نشان‌های تجاری خارجی هستند نیز در فرآیند تولید خود به شدت متکی به تجهیزات، قطعات، مواد و حتی خدماتی هستند که از خارج از کشور تأمین می‌شوند.
او افزود: این وابستگی، هم کشور را در برابر نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها و اختلالات زنجیره تأمین جهانی آسیب‌پذیر می‌سازد و هم باعث خروج منابع ارزی ارزشمند می‌شود. در شرایطی که بسیاری از کالاها و خدمات واسطه‌ای در داخل کشور ظرفیت تولید دارند و در برخی موارد، حتی از کیفیت و قیمت رقابتی نیز برخوردارند؛ همچنان شاهد کم‌اقبالی برخی از تولیدکنندگان به استفاده از این منابع داخلی هستیم.
پژوهشگر اقتصادی ادامه داد: با این حال، توجه به ظرفیت‌های داخلی در حوزه کالاها و خدمات واسطه‌ای، می‌تواند نقطه عطفی برای جهش تولید باشد؛ مصرف این دسته از نهاده‌های داخلی نه‌تنها سبب تقویت صنایع پایه و خدمات فنی می‌شود بلکه زنجیره تأمین داخلی را پیوسته‌تر و پایدارتر می‌سازد؛ اشتغال‌زایی را تقویت می‌کند و زمینه را برای ورود فناوری‌های ایرانی در صحنه اقتصاد ملی و فراملی فراهم می‌آورد.
فرصت‌های مهم
گودرزی افزود: در کنار اهمیت راهبردی استفاده از نهاده‌های داخلی، فرصت‌های اقتصادی، فناورانه و بازارمحوری قابل توجهی نیز برای فعالان اقتصادی ایرانی در این مسیر وجود دارد؛ نخست آن‌که، هزینه‌های تمام‌شده تولید با استفاده از نهاده‌های ایرانی، در بسیاری از موارد به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد؛ چرا که هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، گمرکی و ریسک‌های ارزی حذف می‌شوند.
او ادامه داد: دوم، استفاده از کالاها و خدمات واسطه‌ای ایرانی، امکان ارتباط نزدیک‌تر، مذاکره مستقیم و خدمات پس از فروش مؤثرتر را برای تولیدکنندگان فراهم می‌آورد؛ این ارتباط نزدیک با تأمین‌کننده داخلی، زمینه‌ساز نوآوری مشترک، بهینه‌سازی فرآیندها و حتی توسعه محصولات جدید بر اساس نیازهای خاص مشتریان می‌شود.
پژوهشگر اقتصادی تاکید کرد: سومین فرصت مهم، بهره‌مندی از حمایت‌های دولتی و سیاست‌گذاری‌های ترجیحی است؛ بسیاری از نهادهای دولتی و بانکی، در چارچوب حمایت از تولید داخلی، طرح‌هایی برای تسهیلات مالی، یارانه‌ها یا تخفیف‌های مالیاتی به مصرف‌کنندگان نهاده‌های ایرانی ارائه می‌دهند.
ترویج مصرف نهاده‌های داخلی
گودرزی افزود: یکی از ابزارهای بسیار مؤثر در جهت ترویج مصرف کالاها و خدمات واسطه‌ای ایرانی، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی ملی و بین‌المللی است؛ در این میان، ایران اکسپو به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای اقتصادی کشور، نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند؛ این نمایشگاه، نه تنها ویترینی از توانمندی‌های صنایع ایرانی در حوزه نهاده‌هاست؛ بلکه محلی برای مذاکره، شبکه‌سازی و بستن قراردادهای تجاری میان بنگاه‌هاست.
او ادامه داد: حضور شرکت‌های داخلی در ایران اکسپو باعث می‌شود تا تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی از نزدیک با کیفیت، قیمت و خدمات عرضه‌کنندگان داخلی آشنا شوند و در فضائی رقابتی، اعتماد لازم برای جایگزینی واردات با تولیدات داخل شکل بگیرد؛ برگزاری نشست‌های B2B (رودررو و بدون واسطه)، ارائه تسهیلات مشارکت برای بنگاه‌های کوچک، و دعوت از خریداران خارجی نیز، به بین‌المللی شدن این زنجیره کمک می‌کند.
پژوهشگر اقتصادی تاکید کرد: مصرف کالاها و خدمات واسطه‌ای داخلی، تنها یک انتخاب فردی یا صرفاً یک توصیه اقتصادی نیست بلکه تصمیمی راهبردی در سطح ملی است و با هدایت و تشویق فعالان اقتصادی به سمت استفاده از نهاده‌های ایرانی، می‌توان ساختاری پایدارتر، مقاوم‌تر و پویاتر برای تولید ملی ایجاد کرد.
گودرزی افزود: تحقق این هدف، نیازمند طراحی دقیق سیاست‌های حمایتی، تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی، اعتمادسازی گسترده و بهره‌گیری هوشمندانه از ابزارهایی چون ایران اکسپو خواهد بود. مسیر رشد و پیشتازی ایران در حوزه اقتصاد از دل بازتعریف نقش خود در زنجیره‌های تأمین داخلی و بین‌المللی می‌گذرد؛ زنجیره‌هایی که اگر به درستی تقویت شوند می‌توانند موتور محرکه اقتصاد ایران در شرایط جدید جهانی باشند.