کیهان به مناسبت روز روانشناس بررسی می‌کند
چالش‌های توسعه خدمات روانشناسی در کشور
سرویس اجتماعی- مهدی برازنده:
اهمیت روانشناسی در ارتقای سلامت روان جامعه و چالش‌های موجود در توسعه خدمات این حوزه، نیازمند توجه و اقدامات جدی مسئولان است.
یکی از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی ایران، توجه به علوم کاربردی از جمله روانشناسی و مشاوره است. دستاوردی که می‌تواند باعث رشد فردی و اجتماعی در زندگی افراد شود. در سال‌های گذشته، روانشناسی بیشتر به عنوان ابزاری برای حل گره‌های پیچیده روانی دیده می‌شد؛ اما امروز این نگاه تغییر کرده است و روانشناسی و مشاوره صرفاً به عنوان یک حوزه درمانیِ صرف در اذهان مردم دیده نمی‌شود.
در سال‌های اخیر اهمیت مراجعه به روانشناس و مشاور در نزد مردم و تا حدی در نزد مسئولان بیشتر شناخته شده است و پس از سال‌ها «9 اردیبهشت» به عنوان «روز روانشناس» در اردیبهشت ماه سال 1403 توسط شورای فرهنگ عمومی در تقویم رسمی کشورمان به ثبت رسید تا به این بهانه، ضمن بزرگداشت این رشته به عنوان رشته‌ای علمی، به نوعی از انگِ مراجعه به روانشناس و مشاور کاسته شود و مشکلات و معضلاتی که به این حوزه مربوط است، توسط مسئولان و رسانه‌ها بیشتر آسیب شناسی شود.
فاصله قابل توجه تعداد روانشناسان موجود
و نیاز جامعه
با این وجود و درحالی که اهمیت بهره‌مندی از روانشناسی و مشاوره نسبت به گذشته بیشتر مشخص شده است، طبق گفته رئیس سازمان نظام روانشناسی در 7 اردیبهشت ماه امسال، هم‌اکنون از نظر کمیت فاصله قابل توجهی با نیاز جامعه به روانشناس داریم. دکتر علی فتحی آشتیانی با بیان اینکه در حال حاضر در کشورمان، بیش از ۷۲ هزار عضو کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی داریم و طی سالیان گذشته این فرصت فراهم شده که ۳۳ پروانه اشتغال ملی و تخصصی بدهیم، گفت: «برآورد ما در کشور این است که به ازای هر هزار نفر، یک روانشناس داشته باشیم. اگر جمعیت کشور را بیش از ۸۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، حداقل به
۸۵ هزار روانشناس دارای پروانه، فعال و مؤثر در کشور نیازمندیم. این درحالی است که در برخی کشورها به ازای هر هزار نفر بیش از ۷ روانشناس وجود دارد.»
طبق گفته رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، 40 هزار نفر از اعضای این سازمان هنوز پروانه اشتغال را، که نشانگر صلاحیت حرفه‌ای آنها در امر روانشناسی و مشاوره است، دریافت نکرده‌اند. این موضوع به نوبه خود جای آسیب‌شناسی دارد، چرا که این آمار نشان می‌دهد با هدف‌گذاری اعلام‌شده از سوی رئیس سازمان فاصله زیادی داریم و به نظر می‌رسد برای تسریع این فرآیند ضمن مراقبت از کاهش نیافتن کیفیت یا فقدان کافی نظارت، باید چابک‌سازی بیشتری صورت گیرد.
تعرفه‌های زیاد
و چتر محدود پوشش بیمه خدمات روانشناسی
یکی از چالش‌های حوزه روانشناسی و مشاوره، هزینه‌های روان‌درمانی و مشاوره است. رئیس سازمان روانشناسی
7 اردیبهشت ماه امسال گفته است: «در سال جاری، تعرفه خدمات روانشناسی و مشاوره در ابتدای سال اعلام شد. در این مصوبه برای ارائه خدمت توسط کارشناسی ارشد برای ۴۵ دقیقه ۵۰۳ هزار و ۵۰۰ تومان، برای کارشناسی ارشد و دکترای پروانه‌دار برای ۴۵ دقیقه، ۶۲۰ هزار تومان و افرادی که سابقه بیش از ۱۵ سال خدمات روانشناسی و مشاوره را دارند با کارشناسی ارشد ۵۸۶ هزار تومان و با دکترای پروانه دار ۷۰۲ هزار و ۸۰۰ تومان توسط دولت تصویب شده است.» با توجه به این تعرفه‌ها و وضعیت معیشتی قشرهای متوسط و ضعیف جامعه، متاسفانه بیمه‌ها چتر بسیار محدودی از این خدمات را تحت پوشش قرار می‌دهند و صرفاً روانشناسان گرایش بالینی و سلامت می‌توانند از این بیمه‌ها استفاده کنند. مسئولیت این موضوع برعهده وزارت بهداشت است و با توجه به اهمیت این موضوع بالاترین مقامات دولتی لازم است نسبت به آن توجه بیشتری داشته باشند.
البته واقعیت این است که این تعرفه‌های کف دریافتی از مراجعه کنندگان است و درواقع در بسیاری از موارد هزینه یک جلسه مشاوره بسیار بیشتر از این حرفه‌هاست.
جای خالی نظارت پسینی بر عملکرد روانشناسان
در فضای مجازی و حقیقی
اگرچه مسائل حوزه روانشناسی و مشاوره کشورمان گسترده است و پرداختن به چالش‌هایی مثل تعیین‌تکلیف انتخابات سازمان نظام روانشناسی، به ثمر نشستن ساختار مورد نظر برای تربیت و کارورزی محصلان و فارغ‌التحصیلان رشته روانشناسی که تعداد آنها به 250 هزار نفر می‌رسد از جمله این موارد است، اما با توجه به جولان تعداد قابل توجهی از روانشناس‌نما‌ها و روانشناسان زرد در فضای مجازی و حقیقی که می‌توانند با تجویزهای غلط خود آسیب جدی به روان و زندگی افراد و خانواده‌ها وارد کنند، به نظر می‌رسد به کار انداختن نظارت پسینی از سوی سازمان نظام روانشناسی امری بسیار ضروری باشد. البته رئیس سازمان روانشناسی در این‌باره از راه‌اندازی سامانه نظارت پسینی خبر داده و گفته است: «مقدمات سامانه سال گذشته فراهم و سامانه راه‌اندازی شده است. این سامانه در راستای نظارت بر عملکرد روانشناسان و مشاوران است.» با این حال تا زمانی که این سامانه آغاز به کار نکرده و نتایج آن اطلاع‌رسانی نشده باشد، نمی‌توان در موردش قضاوت کرد.
توجه به روانشناسی و مشاوره
امری حاکمیتی است
به گفته فتحی آشتیانی، «خدمات روانشناختی فقط مربوط به کسانی نیست که دچار مشکلات روانشناسی هستند بلکه تمام جمعیت کشور، مخاطب خدمات روانشناسی است، زیرا از زمانی که فرد تصمیم به ازدواج کردن می‌گیرد نیاز به مشاوره پیش از ازدواج دارد و در مراحل تولد فرزند تا نوجوانی و جوانی و سالمندی، نیاز به این خدمات روانشناسی و مشاوره پیدا می‌کند.» بنابراین عنایت به تسهیل دسترسی به خدمات روانشناسی و مشاوره لازم است جزو اولویت‌های وزارت بهداشت، وزارت علوم و سایر دستگاه‌های خدماتی و حاکمیتی دیگر قرار بگیرد. طبیعتاً ارتقا سطح سلامت روان فردی و خانوادگی، در ابعاد گسترده‌تر می‌تواند بهداشت و سلامت روان جامعه را در دنیای پر از مشغله و درگیری امروز ارتقا ببخشد. با رفع چالش‌های موجود و تقویت نظارت و حمایت از روانشناسان و مشاوران، می‌توان امیدوار بود که خدمات روانشناسی در آینده‌ای نزدیک، به بخش مهمی از زندگی مردم تبدیل شود و همگان بتوانند از فواید آن بهره‌مند شوند.