رئیس سازمان غذا و دارو در گفتوگو با کیهان:
ایران می‌تواند به قطب جهانی محصولات حلال تبدیل شود
سرویس اجتماعی- مهدی برازنده:
معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو گفت: ایران این توان را دارد که به یکی از قطب‌های اصلی تولید و صادرات محصولات حلال در منطقه و جهان تبدیل شود.
مسلمانان جهان با جمعیتی بالغ بر 2میلیارد نفر، بخش قابل‌توجهی از مردم دنیا را تشکیل می‌دهند که طبعاً علاوه‌بر آداب و رسوم‌های فرهنگی و اجتماعی، عادات و الزامات تغذیه‌ای خاص خود را دارند. مثلاً توجه به حلیت یا حلال بودن غذا از واجبات اسلام است و مردم مسلمان استفاده از محصولات حلال را بر خود واجب می‌دانند.
این حجم قابل‌توجه از جمعیت مسلمانان و کشش فراوان بازار صنایع غذایی و محصولات حلال در دنیا باعث شده است، برخی کشورها حتی کشورهای غیرمسلمان و بسیاری از شرکت‌های چندملیتی به سمت سرمایه‌گذاری و به دست گرفتن سهم بیشتر از این بازار رقابتی پرسود در حوزه‌های مختلف محصولات حلال، از جمله دارو، مکمل‌ها، غذا و آشامیدنی، محصولات آرایشی و بهداشتی و تجهیزات پزشکی حرکت کنند.
کشورمان نیز ظرفیت‌های فراوانی برای ورود موثرتر در این عرصه دارد. طبق آماری که سال 2022 منتشر شده است، ایران رتبه نهم بازار حلال را دارا بود و طبق گفته رئیس مرکز ملی تحقیقات حلال سازمان غذا و دارو در دی‌ماه سال گذشته، کشورمان در رتبه هشتم جهانی بازار حلال ایستاده است.
در سال‌های اخیر، سلامت، جذابیت و بازار پردامنه غذاهای حلال، حتی کشورهای غیراسلامی را بر این داشته است که محصولات حلال تولید کنند و آن را با برچسب «حلال» وارد بازار کنند؛ به عنوان مثال کشور برزیل یکی از بزرگ‌ترین صادرکننده گوشت مرغ و ماکیان با عددی بالغ بر از 7میلیارد دلار به کشورهای مختلف دنیا شناخته می‌شود و یا ایالات‌متحده آمریکا، هلند، آلمان، فرانسه، بلژیک و هنگ‌کنگ در رتبه‌های بعدی صادرات مرغ و ماکیان حلال هستند.
بنا به گزارشی که خبرگزاری ایکنا در مردادماه 1401 منتشر کرده است، مالزی که در بخش‌های تأمین مالی اسلامی، غذای حلال، گردشگری و رسانه و تفریح پیشتاز است، «استانداردهای جهانی برای ایجاد یک اقتصاد حلال موفق» را از بانکداری و صنعت مالی اسلامی قوی خود تا استانداردها و سیاست‌های صدور گواهینامه حلال را تعیین کرده است. این کشور آسیای جنوب‌شرقی قصد دارد توسعه استعدادهای حلال را تقویت کند، دانش حرفه‌ای حلال را ایجاد کند، توسعه صنعت حلال و رقابت این محصولات را بهبود بخشد و مالزی را به عنوان یک مرکز جهانی حلال قرار دهد.
در همین حال؛ برخی شرکت‌های معروف در سطح دنیا به دلیل جاذبه و سود سرشار، به این بازار ورود پیدا کرده و علاوه‌بر کشورهای اسلامی، در کشورهای غیراسلامی نیز محصولات خود را با نشان «حلال» عرضه می‌کنند.
جاذبه غذای حلال برای غیرمسلمان‌ها
بر اساس برخی گزارش‌ها، تجربه استفاده از محصولات حلال و تفاوت زیاد در کیفیت، بهداشت و طعم و مزه برتر این محصولات به دلیل نحوه ذبح و... حتی بسیاری از غیرمسلمانان را مجذوب این محصولات کرده است.
طبق گزارش خبرگزاری مهر در آذرماه 1401، در بازارهای اروپا محصولات حلال حدوداً ۳۰درصد گران‌تر از سایر محصولات مشابه به فروش می‌رسند. کشورهایی مانند تایلند، انگلیس و آمریکا نیز که دین رسمی آنها اسلام نیست، برای کسب بازار و درآمد به شناخت بازار کشورهای اسلامی و محصولات حلال توجه جدی پیدا کرده‌اند و تایلند یکی از کشورهای پیشرو در تجارت محصولات غذایی حلال است.
این گزارش اضافه می‌کند: بر اساس تحقیقات انجام شده در مناطق مسلمان‌نشین اروپا [با تاثیر گرفتن از سبک زندگی مسلمان‌ها و تجربه جذاب مصرف غذای حلال] بیش از ۶۱درصد از مدارس از گوشت خوک در هیچ غذایی استفاده نمی‌کنند، همچنین ۱۲درصد از مدارس صرفاً غذای حلال برای دانش‌آموزان سرو می‌کنند. رشد صنعت غذایی حلال در سراسر جهان حاکی از اقبال غیرمسلمانان به این نوع مواد غذایی دارد. به عنوان مثال ایالات‌متحده آمریکا با جمعیت مسلمان حدوداً ۹میلیون نفر بازار ۹۸میلیارد دلاری را در محصولات حلال دارا است.
جایگاه کشور در بازار «حلال»
شایسته ظرفیت‌های ایران نیست
در همین رابطه، مهدی پیرصالحی، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو در گفتوگو با کیهان در تعریف محصولات «حلال» و ظرفیت کشورمان در تولید این محصولات اظهار داشت: «محصولات حلال، فرآورده‌هایی هستند که مطابق با ضوابط اسلامی و فقهی تولید می‌شوند و برای مصرف مسلمانان مجاز هستند. این محصولات طیف وسیعی از غذا، دارو، مکمل، لوازم آرایشی و بهداشتی را دربر می‌گیرند. ایران با برخورداری از دانش بومی، زیرساخت‌های تولید سلامت‌محور و جمعیت قابل‌توجه مسلمان، ظرفیت بالایی برای حضور در بازار جهانی دارد. با این حال، جایگاه ما در بازار جهانی محصولات حلال هنوز با آنچه شایسته ظرفیت‌های کشور است فاصله دارد و نیازمند عزم ملی و برنامه‌ریزی دقیق‌تر است.»
وی با بیان اینکه بازار جهانی محصولات حلال، حدود ۶هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود، در عین حال افزود: «اما سهم ایران از این بازار متناسب با ظرفیت‌های انسانی و تولیدی کشور نیست. یکی از دلایل اصلی این موضوع، نبود هماهنگی بین‌بخشی، ضعف در نشان‌سازی بین‌المللی، عدم عضویت کامل در برخی نهادهای بین‌المللی تنظیم‌گر، ضعف در زنجیره ارزش صادراتی و عدم آشنایی برخی تولیدکنندگان با الزامات فقهی و فنی دریافت گواهینامه‌های بین‌المللی است.»
این آمار و ارقام درحالی است که به گفته حسین رستگار، رئیس مرکز ملی تحقیقات حلال سازمان غذا و دارو، ایران در حال حاضر در رتبه هشتم جهانی بازار حلال قرار دارد و هنوز ظرفیت قابل‌توجهی برای رشد و بهبود در بخش‌های مختلف این صنعت وجود دارد. ضمن اینکه رتبه ۱۵ در گردشگری حلال و رتبه ۱۱ در حوزه دارو نیز نشانگر توانایی بالقوه ایران برای بهبود این جایگاه است.
برنامه مرکز تحقیقات «حلال»
برای رفع محدودیت‌های ایران
یکی از راه‌های ارتقای تولید و عرضه محصولات «حلال» در ایران، ارتباط با نهادهای داخلی و خارجی و تقویت نشان‌سازی بین‌المللی، عضویت در برخی نهادهای بین‌المللی تنظیم‌گر و دریافت گواهینامه‌های بین‌المللی مرتبط با محصولات حلال است که به آنها اشاره شد. رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به کیهان درباره اقدامات مربوط به این سازمان برای رفع محدودیت‌های مورد اشاره، گفت: «مرکز تحقیقات حلال وابسته به سازمان غذا و دارو در سال‌های اخیر تعاملات خود را با نهادهای داخلی و خارجی داشته و در مسیر تبادل اطلاعات در حوزه حلیت محصولات سلامت‌محور بوده است.»
چشم‌انداز ایران برای تبدیل‌شدن
به قطب محصولات حلال
پیرصالحی با عنایت به ظرفیت خوب کشورمان در تولید محصولات حلال، درباره لوازم و چشم‌انداز ایران برای تبدیل شدن به قطب محصولات حلال افزود: «ایران با توجه بموقعیت ژئوپلیتیکی، جمعیت جوان، دانش علمی بالا و منابع تولیدی متنوع، این توان را دارد که به یکی از قطب‌های اصلی تولید و صادرات محصولات حلال در منطقه و جهان تبدیل شود. برای تحقق این هدف، زیرساخت‌هایی از جمله تدوین نقشه راه ملی اقتصاد حلال، توسعه آزمایشگاه‌های مرجع حلال، تقویت نظام ممیزی و صدور گواهینامه بین‌المللی، آموزش تولیدکنندگان و همچنین حمایت از نوآوری‌های فناورانه باید در اولویت قرار گیرد.»
وی همچنین خطاب به تولیدکنندگان، کارآفرینان و نخبگان علمی کشور، با اشاره به نام‌گذاری شعار امسال توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» اظهار داشت: «تولیدکنندگان داخلی، کارآفرینان و نخبگان علمی در حوزه‌های دارویی، آرایشی و غذایی نقش کلیدی در توسعه اقتصاد حلال دارند. توصیه می‌شود که با آگاهی از بازارهای هدف، شناخت الزامات فقهی، به‌روزرسانی فرآیندهای تولید و اخذ گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی، ضمن ارتقای کیفیت محصولات خود، وارد بازارهای صادراتی شوند. همچنین سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های کاربردی و فناوری‌های نوین می‌تواند ایران را در مسیر خلق برندهای معتبر حلال در سطح جهان یاری دهد.»
با توجه به جمعیت قابل‌توجه مسلمانان و رشد تقاضا برای محصولات حلال، ایران به عنوان کشوری با پیشینه فرهنگی، علمی و صنعتی منحصربه‌فرد و اعتبار جهانی در حوزه بهداشت و سلامت، می‌تواند نقشی برجسته در بازار جهانی حلال ایفا کند. هرچند که در حال حاضر، سهم کشورمان از این بازار چندهزار میلیارد دلاری با ظرفیت‌های واقعی آن فاصله دارد، اما با تدوین نقشه راه ملی، هماهنگی بین‌بخشی، عضویت مؤثر در نهادهای بین‌المللی و توانمندسازی تولیدکنندگان، می‌توان ایران را به یکی از قطب‌های اصلی تولید و صادرات محصولات حلال در منطقه و جهان تبدیل کرد. امروز حتی یک‌درصد سهم‌گیری از بازار حلال، می‌تواند سالانه چند میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر ایران بتواند تنها نیم‌درصد از این بازار را در اختیار بگیرد، بیش از ۳۰میلیارد دلار درآمد سالانه کسب خواهد کرد.
اکنون زمان آن رسیده که با اتکا به توان داخلی و بهره‌گیری از فرصت‌های منطقه‌ای و جهانی، در سالی که به عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری شده است، اقتصاد محصولات حلال را به یکی از پیشران‌های تولید و صادرات کشور تبدیل کنیم. این هدف با ورود دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت بهداشت، صمت، اقتصاد و دارایی، کشاورزی و حتی وزارت خارجه از طریق دیپلماسی میسر خواهد بود.