خلقت جن و ویژگی‌های آن (پرسش و پاسخ)
پرسش:
جن چگونه موجودی است و ویژگی‌های آن در مقایسه با انسان کدام است؟
پاسخ:
شبیه‌ترین موجودات به انسان
از نظر آنچه که قرآن برای ما بیان کرده است، جن در ویژگی‌ها و خصلت‌ها شبیه‌ترین موجودات به انسان است. یعنی موجودی است که مانند انسان، بلکه مانند هر حیوانی تولد دارد، و مانند یک حیوان و انسان مرگ دارد، و مانند یک حیوان و انسان حشر دارد، ذریه و فرزند دارد: دو جنس دارد، و مذکر و مونث و مرد و زن دارد. همه اینها از قرآن‌کریم استنباط می‌شود. در صنف ملائکه هیچ کدام از این ویژگی‌ها وجود ندارد و از قرآن‌کریم استنباط نمی‌شود.
تفاوت‌های جن و انس
علاوه بر این خصلت‌ها جن یک موجودی است که بر خلاف انسان که اصل اولش خاک است و از خاک و گل آفریده شده و یک موجود خاکی است، قرآن‌کریم می‌فرماید: این موجود زنده جنس اصلش از آتش است. عنصر آتش رسیده به جایی که تبدیل به یک موجود زنده شده است. حالا چگونه است ما نمی‌دانیم، ولی هست. اینها به دلیل اینکه عنصر و مبدأ اصلی و اولی آنها در خلقت با انسان متفاوت است، تفاوت‌هایی با انسان دارند. در بعضی قسمت‌ها در آنچه که فضیلت و کمال واقعی است، از انسان پایین‌ترند، و بعضی چیزها را از انسان بیشتر دارند که آنها کمال واقعی شمرده نمی‌شود. آنچه که اینها در آن از انسان پایین‌ترند این است که در مراحل ایمانی و معنوی مانند انسان نیستند. البته مانند انسان مومن دارند، غیر مومن و کافر و مشرک دارند، منکر خدا دارند، منکر انبیا دارند، مومن واقعی هم دارند، ولی افراد اینها در ایمان آن مراتبی را که افراد بشر طی می‌کنند، طی نمی‌کنند که مثلاً به مقام پیامبری برسند. در این جهت تابع بشر هستند، نه اینکه از خود، پیغمبری داشته باشند. اما به دلیل اینکه عنصر اولی که اینها از آن آفریده شده‌اند، با عنصر خاک متفاوت است، تفاوت‌هایی با انسان دارند. یکی همان غیر مرئی بودن است. دیگر مسئله سرعت است. در آنها حرکت وجود دارد، ولی حرکت را به یک سرعتی انجام می‌دهند که برای بشر غیر‌قابل تصور است. در یک آن می‌توانند اینجا باشند و در آن بعد در دورترین کرات عالم باشند. هم‌چنین عمر جن‌ها نسبت به انسان زیاد است، و حدود هزار سال به بالا تخمین زده شده است.
تفاوت جن با ملائکه
به طور کلی تصور مردم ما از جن با تصویری که قرآن از جن می‌دهد، متفاوت است. جن در قرآن موجودی است مانند انسان و مکلف به تکالیفی مانند تکالیف انسان ولی موجودی نامرئی، اما جن در تصور عامه مردم موجودی است و در ردیف فرشته. قرآن جن را با انس و انسان ردیف می‌کند. اما عامه مردم یا فرشته! شیطان به نص قرآن از نوع جن است. در جهان پیشرو اسلامی، فرشتگان نقش اجرایی در نظام تکوین دارند، برخلاف جن که از این نظر هیچ نقشی در نظام خلقت و هستی ندارند. ردیف قرار دادن جن و ملک در ادبیات اسلامی، به اعتبار اشتباهی است که مسلمانان از سابقه ذهنی با مفاهیم زردشتی دامنگیرشان شده است.
به‌کارگیری اجنه برای پیشبرد اهداف انسان
توانایی اجنه برای اختلال در زندگی انسان چقدر است و آیا اجنه می‌توانند وسیله‌ای برای پیشبرد اهداف نادرست و شیطانی انسان باشند؟ تسخیر جن در اسلام حرام است و به طور کلی در مسئله جن دو نگاه افراطی و تفریطی وجود دارد. در نگاه افراطی مردم یک‌سری از کارها و امور را به اجنه نسبت می‌دهند اما عقل اجنه از عقل انسان کمتر است و نمی‌توانند از عهده همه کارها برآیند ولی توانایی جابه‌جایی بیشتری نسبت به انسان دارند اما در نگاه تفریطی برخی اصلا منکر اجنه هستند و وجود آنها را خرافات می‌دانند. قرآن کریم در داستان حضرت سلیمان(ع) به جن اشاره کرده و آنان را در تسخیر این پیامبر برشمرده است. جن‌ها برای این پیامبر بزرگ بنایی، غواصی و کارهای دیگری را انجام می‌دادند. این مسئله سبب شده تا برخی تصور کنند جن امروز هم می‌تواند وارد زندگی انسان‌ها شده و در خدمت برخی افراد قرار گیرد و حتی در کشف اسرار سیاسی و نظامی از آنان کمک بگیرند. چنانکه برخی طرفداران این تفکر مدعی هستند که صهیونیست‌ها در جنگ با حزب‌الله و مقاومت از جن کمک می‌گیرند. در پاسخ به این نگاه‌های افراطی و تفریطی باید گفت: اجنه و شیاطین به هیچ‌وجه سلطه قهری و غیرارادی و تصرف بر انسان نداشته و هرگونه انحرافی که از سوی آنها درباره انسان صورت می‌پذیرد، همراه با اختیار و اراده انسان می‌باشد ولی در اینکه برخی از سختی‌های زندگی انسان از طرف شیاطین است شکی نیست که همه آنها برای امتحان و آزمایش بندگان است. در شرایط عادی هیچ ضرری از سوی جن‌ها به انسان‌ها نمی‌رسد مگر اینکه انسان‌ها اقدام به آسیب زدن به جن‌ها بکنند و آنها را درصدد انتقام‌جویی برآورند. ذکر «بسم‌الله الرحمن الرحیم» در آغاز هر کاری در این رابطه موثر است.