لحظه بیداری متحدان آمریکا (نگاه)
سیدمحمد امین‌آبادی
مشاجره بسیار تند بین ترامپ و زلنسکی در دفتر بیضی شکل کاخ سفید در جمعه گذشته آن هم مقابل دوربین رسانه‌های خبری لحظه‌ای بسیار مهم در روابط بین‌الملل باید تلقی شود. ترامپ دراین نشست با حملات بسیار تند به زلنسکی وی را به ناسپاسی از آمریکا متهم و با تحقیر و توهین وی را از کاخ سفید بیرون کرد. این اقدام لحظه‌ای بود که نقاب از صورت آمریکا کنار رفت و ماهیتی که برای چند دهه از آمریکا به عنوان یک دولت خیرخواه حافظ ارزش‌های جهانی و نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین توسط رسانه‌های جریان اصلی در غرب ساخته شده بود از بین رفت و «خود» واقعی آمریکا در مقابل چشم جهانیان پدیدار شد.
تصویری که روز جمعه از آمریکا به نمایش گذاشته شد در کنار شروع جنگ تجاری این کشور علیه کانادا، مکزیک و اروپا متحدین دیرین واشنگتن بیش از آن که دشمنان واشنگتن را بترساند دوستان و متحدین این کشور را وحشت‌زده کرده است. متحدین واشنگتن، حالا دیگر آمریکا را دولتی می‌بینند که تنها به منافع خود می‌اندیشد، دولتی که به راحتی جانب متحدین را رها می‌کند و جانب دشمن را می‌گیرد، دولتی که هیچ ارزشی برای ارزش‌های مشترک قائل نیست، دولتی که اگر متحد در موضع ضعف قرار بگیرد ابایی از این ندارد که تمامی منابع حیاتی آن را تصاحب کرده و کشور را مستعمره خود سازد و دولتی که هیچ ارزشی به عهد و پیمان‌های خود قائل نیست. آنها آمریکا را دولتی می‌بینند که تنها بر اساس منطق قدرت در نظام بین‌الملل عمل می‌کند؛ میزان حق شما را جایگاه شما در هرم توزیع قدرت جهانی تعیین می‌کند اگر در راس هرم باشید این حق را خواهید داشت که تمامی اصول و قواعد نظم جهانی و معاهدات بین‌المللی را که خود در تصویب آنها نقش داشته‌اید فقط به این دلیل که دیگر در راستای منافع شما نیست زیر پا بگذارید اما اگر در قاعده هرم توزیع قدرت جهانی باشید در صورت تخطی از قوانین نظم به شدت تنبیه خواهید شد.
تحقیر یک متحد، بیرون انداختن وی از کاخ سفید، و تنبیه دیگر متحدان با وضع تعرفه‌های تجاری و همچنین تلاش برای تصاحب سرزمین دیگر متحدان، اروپا متحد دیرینه آمریکا را به شدت وحشت‌زده و به تکاپو انداخته است. کافی است به تیتر رسانه‌های غربی طی روزهای گذشته نگاهی انداخته شود. آنها از «پایان ناتو»، «تعمیق شکاف دو سوی آتلانتیک»،«شرایط فاجعه بار»، «کابوس اروپا» و «سیلی آمریکا به اروپا» سخن می‌گویند. نشانه‌های فاجعه بزرگ‌تر در راه است این روزها در کاخ سفید و رسانه‌های جمهوریخواه حامی ترامپ از خروج آمریکا از ناتو و حتی سازمان ملل نیز سخن به میان آمده است.«ایلان ماسک»، وزیر کارآمدی دولت ترامپ، اخیراً در پاسخ به توئیتی که نوشته بود «وقت خروج از سازمان ملل و ناتو فرا رسیده است»؛ نوشته بود: «موافقم.»
نشنال‌اینترست در گزارشی از شوکه شدن اروپا از اقدامات ترامپ نوشته است:« اروپا همیشه پشتیبان سیاست‌های آمریکا بوده است، اما حالا بدون آنکه خطایی کرده باشد؛ هم در مسئله اوکراین و هم در مورد تعرفه‌ها و حتی در موضوع‌گرینلند، از سوی واشنگتن تحت فشار قرار گرفته است.اروپا با خود می‌گوید مگر چه اشتباهی من مرتکب شدم». لوموند فرانسه هم در گزارشی نوشته است:«مشاجرات تلخ، اتهام‌زنی‌ها و تهدیدها هرگز در تاریخ آمریکا در ارتباط با متحدین تا این حد صریح و آشکارا مطرح نشده بود.شکاف در روابط دو سوی آتلانتیک عمیق است و همسویی لحن ترامپ با پوتین نشان از تغییر در اتحادهای سنتی است. اکنون اروپا در برابر روسیه تنها مانده است.»
به نظر می‌رسد اروپا متحد دیرین آمریکا، دیگر در حال بیدار شدن از خواب چند دهه‌ای خود است. آنها فهمیده‌اند که مهم‌ترین مسائل اساسی خود مثل امنیت را نمی‌توانند به کشوری مثل آمریکا برون سپاری کنند. هفته گذشته «ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه به صراحت گفت «رعیت آمریکا بودن کافی است وقت آن است که اروپا مستقل شود». همچنین گزارش‌ها حاکی است که در نشست لندن که اواسط هفته جاری برگزار شد سران اروپا از طرحی رونمایی کردند که بودجه نظامی اتحادیه اروپا را به شدت افزایش خواهد داد. به گفته رئیس کمیسیون اروپا اجرای این طرح می‌تواند در دهه آینده نزدیک به ۸۰۰ میلیارد یورو سرمایه جدید برای ارتقای توان دفاعی اروپا فراهم کند به گفته «اورسولا فون در لاین» این اقدام، علاوه‌بر تقویت توانمندی‌های نظامی اتحادیه اروپا، می‌تواند نقش این بلوک را در معادلات ژئوپلیتیکی جهانی افزایش دهد. رئیس کمیسیون اروپا در کنفرانس خبری بعد از نشست لندن نیز به صراحت اعلام کرد که اروپا در «لحظه‌ای تاریخی» قرار دارد که نیازمند تصمیمات جسورانه و سریع است. وی با اشاره به تحولات اخیر در روابط میان واشنگتن و کیف، تأکید کرد که دیگر نمی‌توان در مورد تهدیدات امنیتی علیه اروپا تردید داشت و اکنون زمان اقدام قاطع فرا رسیده است.
افزایش شدید بودجه نظامی اروپا طی یک دهه آینده به خوبی نشان می‌دهد که اروپا در حال آماده شدن برای خروج آمریکا از ناتو و لحظه فروپاشی این ائتلاف نظامی می‌باشد. آنها اظهارات ماسک، اقدامات ترامپ و گزارش‌های رسانه‌های جمهوریخواه را در این زمینه جدی گرفته‌اند نمایش روز جمعه کاخ سفید هم به شدت سران اروپا را نسبت به تعهد آمریکا ذیل ماده پنج این ائتلاف نظامی دچار تردید کرده است. بر اساس این ماده حمله به یک عضو ناتو حمله به همه اعضای ناتو می‌باشد و آمریکا در صورت بروز حمله به هر یک از اعضای ناتو باید مداخله نظامی کند اما ترامپ نشان داده است که ارزشی برای این ائتلاف نظامی قائل نیست و در صورت بروز حمله به یکی از اعضای اروپایی ناتو آنها خود باید از یکدیگر دفاع کنند. به همین دلیل گفته می‌شود که اروپا در اندیشه شکل دادن به یک ائتلاف نظامی مشابه ناتو بدون حضور آمریکا است.
متحدین آمریکا باید قدردان ترامپ باشند که وی با اقداماتش به آنها نشان داد که ارزش اتحادها و ائتلاف‌ها و متحدان تا جایی برای آمریکا ارزش دارد که در مقابل منافع آمریکا قرار نگیرد و زمانی که این تعارض شکل بگیرد آمریکا لحظه‌ای تردید در کنار گذاشتن متحدین خود نخواهد داشت. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای بعد از تحقیر زلنسکی از سوی ترامپ و بیرون انداختن وی از کاخ سفید جدای از اروپا تایوان نیز به فکر فرو رفته است. تایوان برای سال‌ها به حمایت‌های آمریکا در مقابل چین متکی بود و با برخورد تحقیرآمیزی که ترامپ با زلنسکی انجام داد حالا آنها هم به شدت نگران هستند که چنین سرنوشتی ممکن است روزی در انتظار رئیس تایوان باشد و وی از سوی ترامپ مقابل «شی جین پینگ» رها شود. اروپا و متحدین آسیایی آمریکا از این جهت باید قدرشناس ترامپ باشند که قبل از وقوع فاجعه رها شدن وی چشم آنها را باز کرد.