سرویس اقتصادی-

سرانه مصرف بنزین در ایران در حال حاضر چهار لیتر در روز است که بالاتر از متوسط جهانی (سه لیتر در روز) است که سه دلیل عمده دارد.

به گزارش خبرنگار ما، ناترازی بنزین یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت انرژی در ایران است، این ناترازی ناشی از رشد مصرف بی‌رویه در برابر ظرفیت محدود تولید آن بوده و پیامدهایی همچون فشار بر بودجه دولت، افزایش آلودگی هوا و اتلاف منابع انرژی کشور را به همراه داشته است. 

آن‌طور که اعلام شده متوسط رشد سالانه مصرف بنزین از ابتدای انقلاب تا ۱۴۰۲ حدود پنج درصد بوده و در چهار سال گذشته مصرف بنزین ۱۰ درصد رشد داشته و بر اساس پیش‌بینی‌ها با ادامه این روند تا سال ۱۴۰۷ مصرف بنزین به روزانه ۱۷۰ میلیون لیتر می‌رسد. مصرف دو برابری خودروهای نو، مصرف چند برابری فرسوده‌ها و قاچاق از عوامل بالاتر بودن مصرف بنزین در ایران است.

  مصرف 2 برابری خودروها

جلیل سالاری؛ مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفته بود: در حال حاضر نزدیک به 35 میلیون لیتر ظرفیت CNG در کشور وجود دارد که باید از آن استفاده کرد. همچنین بررسی پیمایش کارت‌های سوخت نشان می‌دهد مصرف سوخت خودروهای جدید بالاست و می‌توان با استفاده از ظرفیت سی‌ان‌جی بخشی از ناترازی بنزین را برطرف کرد.

او تصریح کرده بود: کیت‌های نسل پنج خودروهای دوگانه‌سوز دارای راندمان و شتاب بالا و مصرف پایین هستند که در حال حاضر در کشور تولید می‌شود؛ از طرفی مصرف خودروهای کشور نسبت به میانگین جهانی بالا است و با استاندارهای بین‌المللی فاصله زیادی داریم.

مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی افزود: سالانه دو میلیون خودرو به تعداد خودروهای کشور اضافه می‌شود که معادل پنج تا شش میلیون لیتر به مصرف بنزین اضافه می‌کند. این عدد معادل تولید یک روز پالایشگاه تهران است؛ لذا باید به سمت بهینه‌سازی مصرف سوخت، بهسازی و نوسازی ناوگان عمومی و جاده‌ای حرکت

کنیم.

سالاری با بیان اینکه باید به سمت تولید خودرو مطابق با استانداردهای بین‌المللی حرکت کنیم، گفته بود: مصرف بنزین در کشور به صورت میانگین برابر با 116 میلیون لیتر در روز است که اگر خودروها با استاندارد بین‌المللی در کشور تولید می‌شد، مصرف بنزین در کشور 60 میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم 56 میلیون لیتر در روز صادرات داشته باشیم.

  قاچاق بنزین

یکی از دلائل آمار بالای مصرف بنزین در کشور، قاچاق است. محمدباقر قالیباف؛ رئیس ‌مجلس چندی پیش گفت: «با اطلاع می‌گویم؛ روزانه بین

۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود؛ تردید نکنید این قاچاق سازماندهی شده است و مراکز تولید و مصرف‌کننده‌های اصلی، اولین تهیه‌کننده‌های این قاچاق هستند.»

البته، سازمان اطلاعات سپاه از ابتدای تابستان و با پیش‌بینی بروز ناترازی در توزیع سوخت مایع در زمستان، دست به طراحی یک عملیات اطلاعاتی گسترده برای مقابله با شبکه‌های سازمان‌یافته قاچاق سوخت زد. در این عملیات، تعدادی از شبکه‌های قاچاق سوخت و مراکز دپوی آن‌ها در سطح کشور شناسایی شدند و در روزهای اخیر حداقل ۳۰۰ مرکز دپو زیر ضربه قرار گرفتند.

در نتیجه این اقدام، بخش قابل توجهی از جریان قاچاق سوخت مایع متوقف شد که باعث افزایش توزیع گازوئیل و بنزین در شبکه مصرف خواهد شد و انتظار می‌رود که تأثیر مثبتی در بهبود ناترازی‌های این بخش داشته باشد.

به طور نمونه، در منطقه صنعتی شورآباد در جنوب شرق تهران، بیش از ۱۰۰ نقطه که ده‌ها نفر در آن‌ها به قاچاق سوخت مشغول بودند شناسایی و فعالیت آن‌ها متوقف شد. 

همچنین به گفته مدیرکل دفتر هماهنگی امور مقابله و رصد جریان مالی ستاد قاچاق با فعال شدن کارگروه ویژه مقابله با قاچاق سوخت در روزهای گذشته بیش از ۱۳ میلیون و 531 هزار لیتر سوخت قاچاق کشف شد.

  مصرف بالای فرسوده‌ها

وقتی مصرف خودروهای نو کشور، حدود دو برابر استاندارد جهانی است؛ مصرف خودروهای فرسوده به چند برابر می‌رسد. طبق آمار منتشر ‌شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، از 35 میلیون دستگاه خودروی در حال ‌تردد در کشور، 13 میلیون دستگاه فرسوده است. 

طبق آمارهای وزارت صمت در دیماه سال گذشته، ۲۲ میلیون و ۱۰۸ هزار دستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد می‌کند که از این تعداد، ۱۳ میلیون و ۵۱ دستگاه فرسوده است؛ بنابراین

۵۹ درصد از کل خودروها در حالت فرسودگی است.

بیشترین سهم فرسودگی در وسایل نقلیه موتوری به موتورسیکلت‌ها با 90 درصد اختصاص دارد. به طور کلی 12 میلیون و 500 هزار دستگاه موتورسیکلت در کشور تردد می‌کند که از این تعداد 11 میلیون 

و 200 هزار دستگاه فرسوده است؛ یعنی تنها حدود

300 هزار موتورسیکلت به مرحله فرسودگی نرسیده است.

  راهکارهای کاهش مصرف بنزین

دلائل دیگری برای مصرف بالای بنزین در کشور وجود دارد که از جمله آن ترافیک شدید در کلانشهرهاست. بنابراین، برای کاهش ناترازی بنزین، ترکیبی از سیاست‌ها پیشنهاد شده که توسعه صنعت سی‌ان‌جی یکی از این راهکارها است. سرمایه‌گذاری چهار میلیارد دلاری وزارت نفت در دهه ۱۳۸۰ برای توسعه حمل‌ونقل سی‌ان‌جی نشان‌دهنده پتانسیل این صنعت به‌عنوان جایگزینی مناسب برای بنزین است. ظرفیت عرضه سی‌ان‌جی در ایران روزانه

۴۰ میلیون مترمکعب است اما تنها ۱۹ میلیون و 500 هزار مترمکعب از آن استفاده می‌شود. افزایش مصرف سی‌ان‌جی می‌تواند به کاهش تقاضای بنزین کمک کند.

علاوه‌بر این دوگانه‌سوز کردن خودروهای عمومی، به‌ویژه وانت‌ها، تاکسی‌ها و خودروهای اینترنتی و همچنین واردات و تولید خودروهای پایه گازسوز از دیگر اقدامات مؤثر در این زمینه است. همچنین گسترش حمل‌ونقل عمومی و نوسازی ناوگان فرسوده می‌تواند به کاهش وابستگی به خودروهای شخصی و در نتیجه کاهش مصرف بنزین منجر شود. خروج خودروهای فرسوده و جایگزینی آنها با خودروهای کم‌مصرف از جمله اقداماتی است که تأثیر قابل‌توجهی در کاهش مصرف دارد.

رفع ناترازی بنزین در ایران، نیازمند راهکارهای جامع و بلندمدت است. با این حال، افزایش تولید بنزین از طریق طرح‌های ضربتی، جلوگیری از قاچاق، توسعه سی‌ان‌جی و اصلاح سیاست‌های مصرف می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به واردات بنزین و حتی صادرات بنزین کمک کند.