آرش فهیم

 

اولین بار «کمال شرف» را با کاریکاتوری درباره تولید سریال معاویه در شبکه ‌«ام‌بی‌سی» شناختم. شرف در آن کاریکاتور به این موضوع، با تیزبینی و شیرینی به تلاش این رسانه منسوب به ارتجاع عربی برای تحریف تاریخ پرداخته بود. بعد از آن در رسانه‌های بین‌المللی و در میان اخباری از جهان و به ویژه مقاومت، آثار این کاریکاتوریست یمنی را هر بار با تیتر «کاریکاتور کمال شرف درباره...» زیاد به چشمم می‌خورد؛ او تقریبا به هر موضوع و اتفاقی در منطقه پرحادثه غرب آسیا با یک کاریکاتور واکنش نشان می‌دهد. 

کمال شرف را می‌توان ناجی العلی قرن 21 دانست. شهید ناجی العلی، معروفترین کاریکاتوریست جهان عرب در قرن 20 بود که بعد از اشغال فلسطین توسط صهیونیست‌ها، در نبود رسانه، خودش تنها نقش یک رسانه را ایفا می‌کرد و با آثارش، صدا و تصویر مقاومت فلسطین را به جهان مخابره می‌نمود. در این دوران نیز یک کاریکاتوریست از کشور یمن همان نقش را عهده‌دار شده و در قامت یک انسان-رسانه قدرتمند با هر أثرش ضربه‌ای به رسانه‌های جبهه اشغالگرها و سلطه‌گران وارد می‌کند. آثار کمال شرف، سهل و ممتنع هستند. یعنی موضوعات سخت و سنگین را که برای طرح و بسط‌شان باید ساعت‌ها سخنرانی کرد یا صفحات متعددی یادداشت و مقاله نوشت را در قالب یک طرح ساده و قابل فهم برای هر انسانی در هر جایی از دنیا بیان می‌کرد. وی در آثارش برای بازنمایی کنه موضوع و جوهر مقصودش از حجاب تکنیک عبور کرده است و این باعث شده تا آثار او در عین قرار داشتن در سطح بالای هنری اما مثل اخبار رسانه‌ها نیز تند و سریع و بموقع، درباره مسائل روز افشاگری و روشنگری می‌کند. کاریکاتورهایی که شبیه خنجر یمنی کوچک، کم هزینه، زیبا و خوش نقش و کاربردی و برنده هستند. مانند کارتونی از شرف که خنجر یمنی دست متجاوز آمریکایی که قصد حمله به یمن دارد را قطع می‌کند.

کمال شرف بر صدر صفحه‌اش در فضای مجازی که آثارش را از آن طریق منتشر می‌کند، آیه 124 سوره بقره را ثبت نموده است که این آیه به این شرح ترجمه می‌شود؛ «و هنگامی که خدا ابراهیم را به اموری امتحان فرمود و او همه را به جای آورد، خدا به او گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزینم، ابراهیم عرض کرد: به فرزندان من چه؟ فرمود: عهد من، به ستمكاران نخواهد رسيد.» کمال اشرف نماد هنرمند آگاه و پیشرو در جهان عرب محسوب می‌شود. هنرمندی که از تعصبات قومی و قبیله‌ای و نژادی فراتر رفته و مسئله‌اش انسان و مقاومت در هر نقطه‌ای از جهان است. به همین دلیل هم آثارش مثل موشک نقطه زن، بدون خطا به هدف می‌خورد و انحراف در نگاهش راه نمی‌یابد. شاید بتوان یکی از بهترین کارهای اخیر او را کارتونی دانست که درباره تهدید حمله موشکی اسرائیل به ایران کشیده که طی آن، نتانیاهو در قالب یک موش کوچک (موشک!) از ترس درون حفره‌ای پنهان شده و از آنجا درحال آتش زدن فتیله موشک به سمت ایران است؟! معنای کنایی این کارتون این است که اسرائیل حتی در موضع حمله هم ترسو و آسیب پذیر است. 

شرف یک عرب مسلمان است با نگاهی مترقی و متفاوت از بسیاری از جریان‌های عربی است؛ به طور مثال، اتحاد مذاهب و جریان‌های جهان اسلام و پرهیز از تفرقه و فرقه‌گرایی از دغدغه‌های اوست. آنچنان‌که در یکی از کارتون‌هایش نشان می‌دهد دست دوستی شیعه و سنی، شیطان صهیونیست را بین این دستان مچاله می‌کند.

نگاه هوشمندانه و سرشار از آگاهی این هنرمند یمنی، درباره سقوط سوریه و غلبه تروریست‌های تکفیری در آن کشور هم در یک کار او پدیدار شده است. 

جایی که سرکرده اشغالگران سوریه تا کمر مقابل ‌تانک صهیونی خم می‌شود و نگاه راننده‌تانک مهاجم (نتانیاهو) به او عاشقانه است! 

ظریفی در وصف شجاعت و پایمردی ملت یمن می‌گفت: «کسانی که از تاریخ درس نگیرند، از مبارزان یمنی درس خواهند گرفت!» بله، یمن امروز افتخاری برای آزادگان و مقاوم‌های جهان و خنجری در قلب جنگ طلب‌ها و سلطه‌گرها و طرفداران بزدل آنهاست. هنرمندی از این کشور هم یک افتخار قابل ستایش برای ماست.

کمال شرف متولد 1976 در یمن است و حدود 20 سال است که به عنوان یک کاریکاتوریست حرفه‌ای فعالیت می‌کند. این هنرمند با دعوت دبیرخانه پانزدهمین جشنواره عمار به ایران سفر کرد؛ بنا بود بزرگداشت ویژه مراسم اختتامیه جشنواره عمار به کمال شرف اختصاص یابد اما به خاطر بمباران فرودگاه صنعا پایتخت یمن، سفرش با تاخیر انجام شد. همزمان با حضور کمال شرف در ایران، نمایشگاهی هم از آثار او در حوزه هنری برپا شده است.