معاون اول رئیس‌جمهور گفت: خیرین باید به سمت وقف علمی در زمینه آموزشی و پژوهشی حرکت کنند. برای اقدام سازمان‌یافته‌تر در این زمینه دولت باید اقداماتی انجام دهد. همکاری جدی بین خیرین و دولت باید ایجاد شود تا با سازوکارهای ایجاد شده، هدف خود را دنبال کنیم.

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در جشنواره ملی نشان نیکوکاری با تشکر از مؤسسات خیریه فعال در کشور، اظهار کرد: خیریه در ذات مردم ماست و ریشه در ارزش‌های فرهنگی ما دارد. خیر علاقه‌ای به معرفی خود ندارد و این مزیت فوق‌العاده‌ای است و دنبال ارزیابی از سوی خلق خدا نیست. قدردانی از کار خیر برای تکثیر کار خیر است.

وی ادامه داد: وقف کار خیر مستمر است. بعد از پیروزی انقلاب با بحران کلاس درسی و خوابگاه دانشجویی مواجه بودیم که خیران این نیازها را ساختند. بعضی از خیرین هم اعتقاد به استمرار بهره‌برداری از کار خیر خود داشتند. همواره آگاهی خیرین به نیازهای اجتماعی مردم وجود داشته است. وقف یک امر پویاست و خیّر متناسب با شرایط زمان انجام می‌شود مثلا وقتی با بحران کلاس درس مواجه می‌شویم باید نهضت ساخت مدرسه به راه بیفتد که این نهضت در سه دهه گذشته موفق بوده است.

معاون اول رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و از روزهای اول انقلاب، به آموزش و علم و فناوری توجه شد و این شاخص‌ها، امروز قابل مقایسه با اول انقلاب نیست. قرار بود نیازهای آموزشی خود را تامین کنیم و خوداتکا شویم. نرخ بی‌سوادی در خیلی از استان‌ها نگران‌کننده بود، ولی در آموزش قبل از دانشگاه خوب نتیجه گرفتیم و الان وضعیت سوادآموزی خیلی خوب است. در زمینه آموزش عالی و توسعه علم، غیر از خوابگاه‌سازی که برای خیرین ملموس بود، در سایر بخش‌ها خیلی موفق نبودیم.

عارف ادامه داد: در سند چشم‌انداز بنا بود در سال ۱۴۰۴ در منطقه جایگاه اول به‌خصوص در علم و فناوری را داشته باشیم، ولی از این هدف فاصله داریم. دلیل دوم این وضعیت، منابع است. در همه برنامه‌های توسعه، سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی ۳ یا ۳.۵ درصد  است که در هیچ برنامه‌ای به بیش از ۱ درصد نرسیدیم. مزیت اصلی ما منابع انسانی است. چهره‌های نخبه و جوانان باانگیزه در دانشگاه داریم تا نیازهای کشور را  تامین کنند و نیازهای علمی کشور را تامین کند ولی نتوانستیم به این هدف برسیم و اگر این روند یعنی اتکا به منابع دولتی را ادامه دهیم در آینده هم شرایط ما همین است.

وی با اهمیت وقف علمی برای کشور، گفت: وقف علمی وقفی برای توسعه علم و فناوری و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در امور کشور است. در قرن‌های اول هجری  در ایران شاهد وقف علمی هستیم. منابع مورد نیاز دانشمندان از سوی مردم تامین می‌شد. امروز برای فناوری‌های پیشرفته که در زندگی روزمره مردم مؤثر است، به سرمایه نیاز است که امکان تامین کافی سرمایه از سوی بودجه عمومی وجود ندارد.

معاون اول رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: صندوق و بنیادهای علمی فراوانی مثل بنیاد کارنگی وجود دارند که منابع مالی برای پروژه‌های عام‌المنفعه را تامین می‌کنند. یک بخش وقف، وقف زیرساختی است که در زمینه زیرساخت‌های لازم برای تولید علم ما مشکل داریم و ایجاد آزمایشگاه برای دانشگاه هزینه زیادی دارد که البته ارزش افزوده زیادی هم دارد. در وقف علمی در آسیا، ژاپن و کره جنوبی در رتبه اول هستند. رشد موقوفات علمی در ۲۰۲۴ در آمریکا ۲۰ درصد بوده است که معادل یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده است. دانشگاه‌ هاروارد و استنفورد کاملا وقف است و هزینه‌های دانشگاه از محل وقف آنهاست. در انگلیس ۱۲ درصد هزینه‌های وقفی صرف امور آموزشی و پژوهشی می‌شود. در ایران در این زمینه آمار نداریم ولی روند خوب است ولی نسبت به هدف خود که جایگاه اول در منطقه در زمینه علمی و فناوری است، عقب هستیم و باید نهضت جدی در زمینه وقف علمی ایجاد شود.

عارف بیان کرد: خیرین باید به سمت وقف علمی در زمینه آموزشی و پژوهشی حرکت کنند. برای اقدام سازمان یافته‌تر در این زمینه دولت باید اقداماتی انجام دهد. در این زمینه دولت نقش سیاستگذاری و تدوین راهبردی دارد و باید مشوق مالیاتی برای خیرین و چارچوب‌های قانونی و روشنی تهیه کند. باید تعهدات به خیرین به‌درستی اجرا شود. برنامه ملی برای توسعه علمی بر اساس وقف وجود داشته باشد. همکاری جدی بین خیرین و دولت باید ایجاد شود تا با سازوکارهای ایجاد شده، هدف خود را دنبال کنیم.

وی در پایان گفت: ساماندهی خیرین کار بسیار ارزشمندی است. برگزاری این نشست‌ها موجب تشویق کار خیر می‌شود. باید خیرین را  در چارچوب اسناد بالادستی و اولویت‌ها و تنگناها سازماندهی کنیم.