چطور با مصرف بهینه انرژی در روزهای سرد سال محیط را گرم نگه داریم؟-بخش پایانی
استانداردسازی ساختمان راهکاری مؤثر برای کاهش هزینه انرژی خانوار
تارا وحیدی
زمستان، فصلی که با هوای سرد و افزایش نیاز به گرمایش همراه است، می‌تواند باعث افزایش چشمگیر مصرف انرژی شود. باتوجه‌به بالارفتن هزینه‌های انرژی و لزوم کاهش آثار زیست‌محیطی، توجه به کاهش مصرف انرژی در این فصل اهمیت بسیاری دارد.
تجهیزات گرمایشی مدرن و با راندمان بالا یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای کاهش مصرف انرژی هستند. این دستگاه‌ها طراحی شده‌اند تا با مصرف کمتر انرژی، بیشترین کارایی را ارائه دهند.
برخی می‌گویند: «هزینه خرد وسایل گرمایشی به‌روز بالاست.» اما باید متذکر شویم که با خرید این قبیل وسایل گرمایشی هم در مصرف انرژی صرفه‌جویی خواهید داشت و هم هزینه قبض شما کم می‌شود و این در درازمدت به نفع اقتصاد خانوار است.
سیستم‌های گرمایشی با راندمان بالا شامل پکیج‌های حرارتی و بویلرهای کندانسینگ هستند که برخلاف دستگاه‌های قدیمی، از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای مانند بازیابی حرارت و مبدل‌های حرارتی استفاده می‌کنند. این تجهیزات توانایی تولید گرما را با مصرف انرژی بسیار کمتر دارند و در نتیجه، به کاهش قابل‌توجه هزینه‌ها منجر می‌شوند.
تجهیزات کم‌مصرف مانند پکیج‌های دیواری و سیستم‌های گرمایش از کف نیز به کاربر این امکان را می‌دهند که فضا را به طور یکنواخت گرم کرده و انرژی را به شکل بهینه‌تری مصرف کنند. نصب این سیستم‌ها به معنای کاهش مصرف سوخت و برق، و در نتیجه کاهش هزینه‌ها و سازگاری بیشتر با محیط‌زیست است.
بهینه‌سازی مصرف انرژی
بهینه‌سازی مصرف انرژی تعریف خاصی ندارد، اما در یک مفهوم کلی هر چقدر طریقه مصرف ما از انرژی و منابع انرژی صحیح‌تر شود، مصرف انرژی بهینه‌ای خواهیم داشت. همان‌طور که می‌دانید تولید انرژی روزبه‌روز بیشتر شده و انسان‌ها با روش‌های مختلف آن را مصرف می‌کنند تا زندگی راحت‌تری داشته باشند. بهینه‌سازی مصرف انرژی به این معناست که به‌اندازه و صحیح مصرف کنیم و از هدررفتن آن به هر نحوی جلوگیری کنیم؛ به این معنا نیست که اصلاً مصرف نکنیم یا کم‌مصرف کنیم.
طبق آمار، مدیریت اطلاعات انرژی پیش‌بینی کرده که از سال 2005 تا سال 2030 میزان تقاضای انرژی در جهان
44 درصد افزایش خواهد داشت. رشد اقتصادی و تکثیر جمعیت اولین دلیل صعود این تقاضاست. کشورهای چین و ایالات متحده در صدر جدول میزان مصرف انرژی هستند و در ردیف‌های بعدی هند و ژاپن قرار گرفته‌اند. این کشورها به دلیل جمعیت بالا و صنعت پویا بالاترین مقدار مصرف انرژی را دارند.
انرژی در چند بخش عمده تولید می‌گردد که نفت خام و زغال‌سنگ اولین و بیشترین مقدار تولید انرژی در جهان را شامل می‌شوند. این دو، جزء سوخت‌های فسیلی در نظر گرفته می‌شوند که هم باعث آلودگی هوا و هم با انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر به گرم‌شدن کره زمین می‌گردند.
گاز طبیعی و نیروگاه هسته‌ای و هیدروالکتریکی در ردیف‌های سوم تا پنجم قرار دارند و میزان آلودگی آن‌ها بسیار کمتر است. اکنون علم به دنبال روش‌های جدید برای دستیابی کامل‌تر به این انرژی‌هاست. زیرا میزان تولید انرژی نسبت به مصرف آن خیلی کمتر بوده و این کمبود نسبتاً زیاد است.
اتلاف انرژی بیشتر به شرایط کاری و به محیط و تأسیسات بستگی دارد. عایق‌بندی دیوار و پنجره‌ها، باز نگذاشتن در و پنجره‌ها، درزگیری شکاف‌ها و نشتی‌های حرارتی می‌تواند شما را از نظر مقدار مصرف انرژی کاملاً بهینه سازد.
برخی از عوامل هدررفتن انرژی به طراحی اشتباه تأسیسات در ساختمان‌ها بستگی دارد. چند جای عمده در منازل که معمولاً باعث اتلاف انرژی می‌شوند عبارت‌اند از:
محل نشتی هوا مانند درزها، طراحی بد در و پنجره‌ها.
سقف و دیوارها، خصوصاً اگر ارتفاع سقف زیاد باشد و دیوارها نازک باشند. نورگیری ضعیف و عدم بهره‌گیری از نور طبیعی و حرارت خورشید.
دودکش‌های نامناسب و سوختن ناقص گاز شهری.
بهبود عایق‌کاری ساختمان‌ها
بهینه‌سازی عایق‌کاری ساختمان یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی است. با جلوگیری از خروج گرما در فصول سرد و حفظ دمای داخلی، می‌توان به میزان قابل‌توجهی از هدررفت انرژی و هزینه‌های گرمایشی کاست.
میثم آل داوود یک عایق‌کار ساختمانی برایمان درباره انواع عایق‌کاری‌های ساختمان توضیح می‌دهد: «انواع عایق‌کاری شامل عایق‌های حرارتی، پنجره‌های دوجداره، و درزگیری‌هاست. عایق‌کاری از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود که هریک نقشی کلیدی در کاهش مصرف انرژی ایفا می‌کنند.
عایق‌های حرارتی: دیوارها و سقف‌های عایق‌دار به جلوگیری از هدررفت حرارت کمک می‌کنند. این نوع عایق‌ها معمولاً از موادی مانند پلی‌استایرن، فایبرگلاس، یا فوم‌های حرارتی ساخته می‌شوند و باعث حفظ دمای مطلوب داخلی می‌گردند.
پنجره‌های دوجداره: پنجره‌ها یکی از نقاط ضعف در حفظ دما هستند. نصب پنجره‌های دوجداره با شیشه‌های چندلایه می‌تواند تا ۳۰ درصد از اتلاف گرما بکاهد. این پنجره‌ها با لایه‌ای از هوا یا گاز بین دو شیشه، به‌خوبی دما را حفظ می‌کنند.
درزگیری‌ها: نقاطی مثل اطراف درها و پنجره‌ها ممکن است باعث نفوذ سرما شوند. استفاده از نوارهای درزگیر کمک می‌کند تا از خروج گرما جلوگیری شود و هوای سرد نتواند وارد فضای داخلی شود.»
این عایق‌کاری ساختمان در تکمیل صحبت‌هایش متذکر می‌شود: «عایق‌کاری مناسب می‌تواند تا ۴۰ درصد از هدررفت انرژی گرمایشی را کاهش دهد و به همین دلیل، باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های انرژی می‌شود. علاوه‌بر این، عایق‌کاری ساختمان نه‌تنها در زمستان بلکه در تابستان نیز به حفظ خنکی داخلی کمک می‌کند. این سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت شاید هزینه‌بر به نظر برسد، اما نتایج آن در درازمدت کاملاً مشهود خواهد بود.»
نصب درزگیر در و پنجره
یکی از مواردی که منجر به هدررفت انرژی در ساختمان می‌شود عبور هوا از شیار در و پنجره‌هاست. در صورت وجود درز در قاب انواع در و پنجره، هوای بیرون به‌راحتی وارد ساختمان می‌شود و هوای ایجاد شده توسط سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
از امین کشت‌کار یک نصاب پنجره دوجداره سؤال می‌کنم: «رگلاژ پنجره دوجداره چطور انجام می‌شود؟» وی پاسخ می‌دهد: «خوشبختانه به‌راحتی می‌توان در و پنجره‌ها را عایق‌کاری کرد و مانع از عبور هوا از آن‌ها شد. درزگیرها بهترین عایق بدین منظور هستند که در انواع مختلف تولید شده و هر کدام به‌منظور هدفی مشخص به کار می‌روند.
برای مثال درزگیرهای نمدی به‌راحتی نصب می‌شوند؛ اما می‌توانند هوا را از خود عبور دهند. از طرفی، درزگیر وینیلی به‌خوبی در برابر نفوذ هوا مقاومت می‌کند، اما قابل رویت است و قاب در و پنجره را کمی ناخوشایند نشان می‌دهد.»
این نصاب پنجره دوجداره در ادامه توصیه می‌کند: «سعی کنید بهترین متریال را بدین منظور انتخاب کنید تا به نتیجه‌ای بهتر دست یابید. نصب درزگیر در و پنجره آسان است و از عهده تمام افراد برمی‌آید. در لایه زیرین برخی درزگیرها چسب به‌کاررفته، ازاین‌رو پروسه نصب آن‌ها در مقایسه با درزگیرهای فاقد چسب راحت‌تر است.
برای نصب درزگیرهایی که در لایه زیرین آن‌ها چسب به کار نرفته، باید از چسب مخصوص درزگیر استفاده نمود. مهم‌ترین نکته‌ای که در استفاده از این عایق وجود دارد اندازه‌گیری در و پنجره است، بنابراین بدون داشتن اندازه‌های دقیق نباید درزگیر را برش داد.» وی در تکمیل صحبت‌هایش تأکید دارد: «در صورت امکان می‌توان پنجره‌ها و در‌های معمولی را با نوع دوجداره تعویض کرد. در و پنجره دوجداره نه‌تنها سرما و گرمای داخل خانه را حفظ می‌کنند، بلکه از ورود سروصدای مزاحم که آرامش ساکنین را بر هم می‌زند نیز جلوگیری می‌کنند.»
سرویس کردن آب‌گرم‌کن
سرویس کردن آب‌گرم‌کن از جمله کارهایی است که حتماً باید بدان توجه شود. انجام این کار حداقل یک‌بار در یک سال به حداکثر تأمین آب داغ به خانه شما کمک می‌کند و همچنین مانع از فرسایش قطعات لوله‌های آب می‌شود.
مسعود اشتری یک تعمیرکار آب‌گرم‌کن توضیح می‌دهد: «خوردگی لوله‌های آب به‌مرورزمان آسیب جدی به آن‌ها وارد می‌کند و منجر به شکستگی می‌شود، در نتیجه مجبور به پرداخت هزینه بالا برای تعمیرات خواهید شد.
به‌منظور بررسی عملکرد آب‌گرم‌کن و سرویس نمودن آن از متخصصین کمک بگیرید. این افراد از تخصص لازم در زمینه نصب و تعمیرات انواع آب‌گرم‌کن برخوردار هستند.
آب‌گرم‌کن‌ها در دو نوع آب‌گرم‌کن مخزن‌دار و آب‌گرم‌کن بدون مخزن مورداستفاده قرار می‌گیرند که هر کدام از آن‌ها معایب و مزایای مخصوص به خود را دارند. برای آشنایی به این دو مدل آب‌گرم‌کن به نوشته‌های مربوطه در سایت مراجعه کنید.»
این تعمیرکار آب‌گرم‌کن در ادامه می‌افزاید: «درجه آب‌گرم‌کن را بعد از حمام کم کنید؛ زیرا برای انجام امور دیگر نظیر شست‌وشوی لباس‌ها و ظروف نیازی به درجه بالا ندارید. علاوه‌برآن در فصول گرم سال نیازی به افزایش بیش از حد درجه آب‌گرم‌کن نیست. درجه 60 برای حمام ایده‌آل است و پس از آن باید آن را کاهش داد تا مصرف انرژی بهینه باشد.
با گرم‌کردن آب، میزان انرژی مصرفی افزایش می‌یابد، بنابراین بهتر است تا جای ممکن از آب سرد برای شستن ظروف و لباس استفاده شود، مگر آن که آن‌ها خیلی کثیف باشند و نیاز به آب گرم برای شست و شو داشته باشند. در لوازم‌خانگی‌های جدید این امکان برای مصرف‌کننده وجود دارد که آب گرم یا آب سرد را برای شستشو انتخاب کند.»
استفاده از رنگ‌های روشن در ساختمان
از دیگر راهکارهایی که می‌توانید در این زمینه مورداستفاده قرار دهید، استفاده از رنگ روشن برای رنگ‌آمیزی خانه است. استفاده از رنگ‌های روشن، برای رنگ‌آمیزی دیوارها، سقف و کف‌پوش باعث بازتاب نور بیشتری می‌شود.
رضا اشراقی یک نقاش ساختمان می‌گوید: «استفاده از رنگ هایگلاس برای رنگ‌آمیزی دیوار نور بیشتری را بازتاب می‌کند. انجام این کار باعث می‌شود نهایت استفاده از نور طبیعی روز را داشته باشید. همچنین استفاده از رنگ‌های روشن برای رنگ‌آمیزی دیوار باعث می‌شود، در فصل تابستان گرمای زیادی توسط دیوار جذب نشود.» از دیگر مواردی که پیش‌پاافتاده به نظر میرسند اما در مصرف بهینه انرژی در خانه تأثیر دارند عبارت‌اند از: هنگام استفاده از اجاق‌گاز باید تناسب بین ظرف و شعله رعایت شود. انجام این کار نه‌تنها کیفیت غذا را بهتر خواهد کرد، بلکه بر کاهش مصرف انرژی نیز اثرگذار است. شعله‌های بزرگ مصرف گاز بیشتری دارند و فضای آشپزخانه را گرم می‌کنند، بنابراین برای طبخ غذا در ظروف کوچک، حتماً آن‌ها را روی شعله‌های کوچک قرار دهید. فیلتر سیستم‌های تهویه هر سه ماه یک‌بار باید تعویض شوند؛ زیرا این کار عملکرد این سیستم‌ها را بهبود بخشیده، در نتیجه از هدررفت انرژی ممانعت می‌گردد.
البته لازم به ذکر است که اگر در منطقه پر گردوغبار زندگی می‌کنید و یا در خانه حیوان خانگی دارید بهتر است هر دو ماه یک‌بار فیلترها را شستشو دهید و یا تعویض کنید.
خوشبختانه تعویض فیلترها کار بسیار آسانی است. ابتدا باید سیستم گرمایشی و سرمایشی و تهویه خود را خاموش کنید. سپس مکان قرارگیری فیلتر را پیدا کنید و آن‌ها را خارج کنید.
اکنون آن‌ها را کنار بگذارید و فیلتر جدید را در همان مکان قرار دهید. مطمئن شوید که فیلتر به‌خوبی در جای خود قرار گرفته است. اکنون می‌توانید سیستم را روشن کنید.
تنظیم دمای داخلی با ترموستات‌های هوشمند
بیشتر انرژی مصرفی در منازل مربوط به گرمایش و سرمایش آن‌ها است. برای متعادل نگه‌داشتن هوای خانه باید همواره با دماسنج دمای آن را چک کرد. مناسب‌ترین درجه‌حرارت برای منزل 20 درجه است که نه خیلی سرد و نه خیلی گرم می‌باشد. اگر دمای استاندارد را در ساختمان رعایت کنید، می‌توانید در زمستان از لباس گرم و در تابستان از لباس‌های خنک استفاده کنید. رعایت دمای استاندارد محیطی متعادل و راحت برای ساکنین فراهم کرده و در بهینه‌سازی مصرف انرژی هم بسیار مؤثر است.
استفاده از ترموستات‌های هوشمند یکی از نوآورانه‌ترین روش‌ها برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی است. این دستگاه‌ها به کاربر این امکان را می‌دهند که دمای خانه را به طور دقیق و متناسب با نیاز تنظیم کند و به طور خودکار در مواقع نیاز دما را تغییر دهند. ترموستات‌های هوشمند قادرند به یادگیری الگوهای رفتاری کاربران پرداخته و دما را بهینه کنند.
این سیستم‌ها در زمان‌هایی که افراد در منزل حضور ندارند، دما را کاهش می‌دهند و نزدیک به زمان بازگشت، دما را افزایش می‌دهند. همچنین، برخی ترموستات‌ها دارای امکاناتی مثل کنترل از راه دور و زمان‌بندی دقیق هستند که امکان تنظیم دما را حتی از فاصله دور فراهم می‌کنند. با استفاده از ترموستات هوشمند می‌توان دمای منزل را در محدوده بهینه‌ای نگه داشت که هم برای ساکنان راحت باشد و هم باعث کاهش مصرف انرژی شود. برآوردها نشان می‌دهد که استفاده از ترموستات‌های هوشمند می‌تواند تا ۱۵ درصد در هزینه‌های گرمایشی صرفه‌جویی کند و به کاهش چشمگیر مصرف انرژی کمک کند.