سرنوشت روستایی که به اردوگاه نظامی صهیونیستها تبدیل شد
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
عرب النفيعات
موقعيت:
PGR: 139202
فاصله تا حيفا: 45 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 25 متر
تملك و کاربری زمينهای روستا در سال 45/ 1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 0 يهودي: 746/6
مشاع: 147/1
مجموع: 893/7
زراعی: 607/8
درصد از كل: 68%
عمارت ساختماني : سندی در دست نیست
جمعيت:
سال 1931: سندی در دست نیست.
سال 45 / 1944: 820 نفر
تعداد خانهها (سال 1931): سندی در دست نیست.
عرب النفيعات پيش از 1948
روستا در ناحيهاي مسطح از گوشۀ جنوب غربي فرمانداري حيفا قرار داشت. مرز شمالي آن تقريباً در 5/2 كيلومتري جنوب مسيل وادي المفجر واقع شده بود و فاصلۀ مرز جنوبي آن با مسيل الاسكندرونة تقريباً یک كيلومتر بود. در روستا دو بركه وجود داشت. بركۀ بزرگتر با نام عطا در جنوب شرق اراضي متعلق به روستا قرار داشت، در حالي كه بركۀ كوچكتر، معروف به بركة السنخية در ناحيۀ مركزي روستا واقع شده بود. بيشتر خانههاي عرب النفيعات از سنگ و گل ساخته ميشدند.
اقتصاد روستا مبتني بر كشاورزي و دامداری بود. مهمترين محصولات آن غلات و مركبات بود. در سال 45/1944 روستائيان به پرورش و توليد مركبات بر روي 6/17 هكتار از اراضي مشاع روستا ميپرداختند. همچنين تعدادي محوطۀ تاريخي و ویرانه(خربة) هم در زمينهاي روستا وجود داشت.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
هاگانا در روز دهم آوريل 1948 به ساكنين روستا دستور داد كه آنجا را ترك كنند و روستا در اواخر آوريل و اوايل ماه مه سال 1948 به كلّي ويران شد. [M: 118, 119]
آباديهاي اسرائيلي در زمينهاي روستا
آبادي ميخمورت (138201) در سال 1945 بر روي زمينهاي متعلق به روستا و در جنوب محل استقرار آن احداث گرديد.
روستا در حال حاضر
تنها ردّپاي برجاي مانده از روستا عبارت است از خانهاي كه هنوز خانوادهاي عرب در آن اسكان دارد و يك درخت كهن توت. ارتش اسرائيل در محوطهاي وسيع در نزديكي محل استقرار روستا يك اردوگاه نظامي احداث كرده است. تعدادي درخت توت و اُكاليپتوس هم در نزديكي محوطه روستا نمو يافتهاند.
عين حوض
موقعيت:
PGR: 148234
فاصله تا حيفا: 14/5 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 125 متر
تملك و کاربری زمينهای روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 665/6 يهودي: 0
مشاع: 594/9
مجموع: 1260/5
زراعی: 592/5
درصد از كل: 47%
عمارت ساختماني : 5
جمعيت:
سال 1931: 459 نفر
سال 45 / 1944: 650 نفر
تعداد خانهها (سال 1931): 81 باب
عين حوض پيش از 1948
روستا بر پاي تپهاي مرتفع در ميانۀ دامنههاي غربي كوه كرمل و مشرف به دشت ساحلي و مناطق مديترانهاي قرار داشت و به واسطۀ جادهاي فرعي به طول تقريباً یک كيلومتر به جادۀ ساحلي مرتبط ميشد. روستائيان اعتقاد داشتند كه عين حوض توسط ابوالهيجاء، از فرماندهان بلندپايۀ صلاحالدّين ايوبي كه در سال 1187 و پس از نبرد حطين چشم از جهان فروبست احداث شده است.
[Kanaʿna and al-Kaʿbi, n.d:7] در سال 1596، عين حوض روستایی بود در ناحیۀ شفا (استان لجّون) و 44 نفر جمعیت داشت. مالیات روستا براساس میزان محصولات آن شامل گندم، جو و سایر تولیدات و دارائیها مثل بزها و کندوهای عسل پرداخت میشد. در اواخر قرن نوزدهم، عين حوض روستایی کوچک واقع در انتهای یک جادۀ فرعی بود و جمعیت 50 نفری آن بر روی 3 فدّان از اراضی روستا زراعت میکردند. [SWP (1881) I:281]
روستا داراي طرحي مستطيليشكل بود و خانههاي آن بر محوري شرقي - غربي ساخته شده بودند. در مركز روستا خانههاي غالباً سنگي نزديك و چسبيده به يكديگر احداث شده بودند، هرچه از مركز روستا فاصلۀ بيشتري ايجاد ميشد فاصلۀ خانهها هم از يكديگر بيشتر ميشد.
همزمان با گسترش، روستا به دو بخش (حارة) شرقي و غربي تقسيم شد. تعدادي چشمه در مجاورت روستا و تعدادي هم در درون آن وجود داشت.
از قهوهخانه و سفرهخانۀ (ديوان) موجود در عين حوض به عنوان محل گردهمايي روستائيان، به ويژه در زمستان كه فعاليتهاي كشاورزي به حداقل ميرسید، استفاده ميشد.
ساكنين عين حوض مسلمان بودند و از مسجد خود در مركز روستا نگهداري ميكردند.[ Kanaʿna and al-Kaʿbi, n.d:30-31] آنها ضمناً داراي يك مدرسۀ ابتدايي پسرانه بودند كه در زمان زمامداری عثمانيها در سال 1888 تأسيس شده بود. آنها از طريق دامداری و كشاورزي كه بيشتر مبتني بر كشت غلات و زيتون بود امرارمعاش میکردند. در سال 1943، 5/84 هكتار از اراضي روستا به كشت درختان زيتون اختصاص مییافت؛ مقداري از زيتونهاي برداشت شده به وسيلۀ يك دستگاه دستي فرآوري ميشدند. روستا به واسطۀ خرنوب (فلوس)هايش كه داراي طعم و عطر متمايزي بود و در ساخت ملاس بهكار ميرفت در منطقه زبانزد بود. درختان خرنوب منطقۀ وسيعي را مي پوشاندند. درختان صنوبر و اُكاليپتوس هم در آنجا غرس شده بودند.
[Kanaʿna and al-Kaʿbi, n.d:15-16,35]
اهالي روستا محصولات خود از قبيل گندم، خرنوب و كنجد را در حيفا و عكا به فروش ميرساندند. آنها همچنين به فروش سنگهاي ساختماني كه در سه معدن توليد ميكردند و دوغاب آهك اشتغال داشتند. در سال 45/1944 جمعاً 3/422 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مييافت و 3/150 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهرهبرداري قرار ميگرفت. خربة حجلة (149232) در جنوب شرق روستا در برگيرندۀ شالودههاي ساختماني، سنگهاي پوشيده و گورهاي حفر شده در دل صخرهها (گوردخمهها) بوده است.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
براساس اعلام روزنامۀ فلسطيني فلسطين، يك نيروي 150 نفری از يهوديان در حملهاي كه در غروب روز 11 آوريل سال 1948 انجام شد به عين حوض و روستاي همجوار آن عين غزال یورش بردند. حملۀ مزبور مثل حملۀ جديتري كه در ماه بعد صورت پذيرفت دفع گرديد. روستائيان عين حوض پس از سقوط حيفا در اواخر آوريل همچنان در روستاي خود باقي ماندند. امّا به قرار مسموع عين حوض در اواخر ماه مي 1948 و بعد از آنكه تكتيراندازان عرب اتوبان تلآويو - حيفا را مسدود كردند مورد هجوم سيلوار قواي اسرائيلي قرار گرفت. فرد مطّلعي كه نامي از آن برده نشده است به خبرنگار آسوشيتدپرس گفت كه مقاومت عين حوض و عين غزال در روز 20 مه فروشكست. ساكنين عين حوض ظاهراً پس از حمله هم بر سر جاي خود باقي ماندند.
عين حوض به احتمال زياد يكي از روستاهاي جنوب حيفا(شامل الطيرة، كفر لام و الصرفند) است كه در خلال عمليات محدودي كه در زمان معروف به «ده روز» (زمان مابين دو آتشبس) انجام گرفت اشغال شدهاند. اگر چنين باشد، روستاي مزبور در حوالي روز 15 ژوئیه 1948 در عملياتي كه به دليل حضور نيروي دريايي اسرائيل متمايز از ساير عملياتها است به دست نيروهاي اسرائيلي افتاد. براساس مندرجات كتاب تاريخ جنگ استقلال، نيروي دريايي اسرائيل با بمباران و زير آتش گرفتن روستاها از حركت نيروي زميني ارتش اسرائيل پشتيباني كرده است.
براساس نظر بني موريس مورخ اسرائيلي، ساكنين روستا احتمالاً دچار سرنوشتي مشابه آنچه گريبانگير مردم روستاي نزديك، الطيرة شد گرديدند، كه طي آن جمعيت روستا به سمت جنوب اخراج شده و يا اينكه به اردوگاههاي اسیران جنگی فرستاده شدند.
[F:۴۸/4/۱۳; NYT:۴۸/5/۲۱; see M:xvi, 214; T:252]
آباديهاي اسرائيلي در زمينهاي روستا
آبادي نير عِصيون (149233) در سال 1949 بر روي اراضي روستا احداث گرديد. بعداً در سال 1954، آبادي عِن هُد (148234) در محل استقرار خود روستا برپا شد.
[See also M:195]
روستا در حال حاضر
روستا ويران نشد؛ اين روستا از سال 1954 كلوني هنرمندان بوده و به عنوان يك محوطۀ گردشگري تعيين شده است. مسجد روستا تبديل به يك رستوران/ پيالهفروشي (بار) به نام «بونانزا » شده است (عكسها را ببينيد). اراضي پيرامون محوطه زير كشت رفته و از جنگلهاي اطراف آن به عنوان پارك استفاده ميشود. آن دسته از روستائيان قليلي كه كشور را به عنوان پناهنده ترك نكردند در همان نزديكي ماندند و روستاي جديدي را برپا كردند كه آن را هم عين حوض ناميدند كه البته هيچگاه توسط دولت اسرائيل به رسميت شناخته نشده و به همين جهت از خدمات شهري (اعم از آب، برق و راه) محروم مانده است. در دهۀ 1970 دولت اسرائيل دورادور اين روستا را حصار كشيد تا از گسترش آن جلوگيري به عمل آورد و در سال 1986 با این تهديد روبهرو شد كه سه خانه از خانههاي آن را تخريب خواهد كرد. 130 نفر از سكنه عين حوض جديد به جاي مسجد قبلي مسجد جديدي را بنا كردهاند. محمّد ابوالهيجاء، پسر يكي از رهبران روستاي قبلي، در تلاش است تا به عنوان نمايندۀ روستاي جديد جايگاهي را در شهرداري بهدست آورد. [Williams 1990]