قطع وابستگی به واردات روغن خوراکی راهکارهایی همچون افزایش تولید دانه‌های روغنی، کاهش مصرف کشور به استاندارد جهانی و تغییر ذائقه مردم از روغن به کره‌های حیوانی بازار و روغن‌های محلی است. 

خودکفایی کشور در تولید دانه‌های روغنی و روغن خام که واردات آن حدود پنج میلیارد دلار از درآمد ارزی و نفتی کشور را به خود اختصاص می‌دهد بسیار مهم است ولی رسیدن به این هدف در کشور ما چالش‌های زیادی دارد که مسئولان امر برای حل این مسائل باید فکر اساسی بکنند. 

میزان تولید دانه کلزا در سال گذشته 110 هزار تن، دانه سویا 

40 هزار تن و سایر دانه‌های روغنی 10 هزار تن و در مجموع 160 هزار تن بوده است.

سطح زیر کشت دانه‌های روغنی در سال جاری با وجود رشد 47 درصدی به 155 هزار هکتار رسید که منجر به افزایش تولید در این بخش می‌شود اما در نهایت با نیاز کشور فاصله زیادی دارد. سطح برداشت کلزا به‌عنوان محصول اول تولیدی در دانه‌های روغنی در سال زراعی گذشته 88 هزار هکتار بود که منجر به تولید نهائی 

138 هزار تن شد.

 افزایش تولید دانه‌های روغنی

در مجموع تولید دانه‌های روغنی در سال جاری افزایش یافته است به‌طوری که در تولید کلزا به‌عنوان دانه روغنی شاخص و مورد هدف از 

160 هزار تن به 275 هزار تن رسیده است اما با وجود این، تولید داخل دانه‌های روغنی در کشور هنوز قابل اعتنا نیست و وابستگی کاملی به واردات روغن و دانه‌های روغنی وجود دارد و تنها حدود 10 درصد مصرف کشور در داخل تأمین می‌شود.

محمد جعفری؛ دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران در گفت‌و‌گو با خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: در سال گذشته مجموعاً 160 هزار تن دانه روغنی در کشور تولید و توسط صنایع روغن‌کشی خریداری شده است. در سال جاری با افزایش تولید دانه‌های روغنی رو‌به‌رو هستیم به‌طوری که تنها در بخش تولید کلزا 275 هزار تن دانه تولید شده و تولید سایر دانه‌ها هنوز مشخص نشده است.

دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی با اشاره به اینکه صنایع روغن‌کشی برای واردات دانه‌های روغنی مکلف به خرید تولید داخلی هستند، ادامه داد: نرخ خرید تضمینی دانه‌های روغنی، دو برابر دانه‌های وارداتی است اما برای حمایت از تولید داخلی این کار انجام می‌شود.

 وابستگی 90 درصدی

 به واردات روغن

چندین دهه است کشور وابستگی بیش از 90 درصدی به واردات روغن دارد و 20 درصد کل واردات محصولات کشاورزی را این کالا تشکیل می‌دهد. درحالی که 90 درصد در تأمین روغن وابسته به واردات هستیم اما میزان مصرف روغن نیز در ایران بالاست به‌طوری که با  سرانه 23 کیلوگرم در سال دو برابر میانگین جهانی مصرف می‌کنیم.

در سال گذشته تنها دو میلیون و 700 هزار تن دانه روغنی و حدود یک میلیون و 200 هزار تن روغن خام وارد کشور شده است که ارزش واردات انواع دانه‌های روغنی بیش از دو میلیارد و 47 میلیون دلار و روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد، مایع و خام بیش از دو میلیارد و 282 میلیون دلار برآورد شده است. این محصولات از کشورهایی مانند برزیل، روسیه و اندونزی تأمین می‌شود.

 دلائل اهمیت

 خودکفایی کشاورزی

با وجود کمبود منابع آبی، خودکفایی در تولید کالاهای اساسی در هر کشوری اهمیت ویژه‌ای دارد به‌طوری که از واژه امنیت غذایی برای تولید محصولات کشاورزی اساسی استفاده می‌شود؛ کشورها هم سعی می‌کنند که وابستگی خود را به دیگر کشورها برای واردات این محصولات کاهش دهند.

درباره اهمیت خودکفایی در تولید کالاهای اساسی از جمله دانه‌های روغنی همین بس که بعد از آغاز جنگ اوکراین و روسیه و اختلال در صادرات کالاهای اساسی به ‌یک‌باره، بازارهای جهانی با کمبود و گرانی این محصولات مواجه شد و حتی بر اساس اعلام فائو برخی از کشورهای آفریقایی با گرسنگی مواجه شدند.

رهبر معظم انقلاب از دیرباز تأکید ویژه‌ای به خودکفایی در تولید کالاهای اساسی داشته و تأکید کردند: «‌نمی‌شود برای محصولات اساسی نگاه به بیگانه داشته باشیم.»

 راهکارهای کاهش وابستگی روغنی

برخی از کارشناسان معتقدند که بر اساس میزان منابع آبی کشور می‌توان 50 درصد نیاز کشور در دانه‌های روغنی را در داخل تولید کرد و میزان خوداتکایی در تولید این محصولات را در کشور افزایش داد. بنابراین، اگر میزان مصرف روغن در ایران، نصف شود و به استاندارد جهانی برسد؛ علاوه ‌بر رفع یا کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی، نیاز به واردات روغن و دانه‌های روغنی برطرف می‌شود اما رسیدن به این هدف، سال‌ها طول می‌کشد. 

تغییر ذائقه مردم از طریق تبلیغات و تخفیفات به جایگزینی بخشی یا تمام مصرف روغن خود به روغن‌های محلی و کره‌های حیوانی، می‌تواند نیاز به واردات را در کوتاه مدت کاهش بدهد؛ همان‌طور که در گذشته، با تبلیغات و تخفیفات، ذائقه مردم ایران را از کره و روغن‌های سالم ایرانی به روغن‌های وارداتی ناسالم خارجی تغییر دادند. این تغییر ذائقه باید از شکر به شیرینی‌های طبیعی هم رخ بدهد تا علاوه‌ بر کاهش دیابت در مردم، وابستگی به واردات شکر قطع شود.

 مانعی به نام دلار ترجیحی

در مسیر خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی مانع مهمی وجود دارد که تا این موضوع رفع نشود امکان افزایش تولید و خودکفایی وجود ندارد که آن نیز اختصاص حجم زیادی ارز ترجیحی (28 هزار و 500 تومانی) به واردات این محصولات است. وقتی این ‌محصولات از خارج کشور با ارز دولتی به کشور وارد شود؛ صنایع علاقه‌مند به خریداری این محصولات از کشاورزان داخلی نخواهند داشت زیرا کشاورزان محصول خود را با قیمت آزاد تولید و در بازار عرضه می‌کنند و در نتیجه صنایع نیز، نیاز خود را از محل واردات با ارز دولتی که قیمت آن نصف قیمت واقعی آن است و محصول ارزان‌تر از خارج وارد می‌شود تامین خواهند کرد.