عبادت عاميانه و عبادت عارفانه
تلقي افراد از عبادت يکسان نيست ، متفاوت است. از نظر برخي افراد عبادت نوعي معامله و معارفه و مبادله کار و مزد است . کار فروشي و مزدبگيري است . همان طور که يک کارگر، روزانه نيروي کار خود را براي يک کارفرما مصرف ميکند و مزد مي گيرد ، عابد نيز براي خدا زحمت مي کشد و خم و راست ميشود و طبعا مزدي طلب ميکند که البته آن مزد در جهان ديگر به او داده خواهد شد .... از نظر این گونه افراد تاروپود عبادت همين اعمال بدني و حرکات محسوس ظاهري است که به وسيله زبان و ساير اعضای بدن صورت ميگيرد. اين يک نوع تلقي است از عبادت که البته عاميانه و جاهلانه است و به تعبير بوعلي درنمط نهم اشارات، خدانشناسانه است و تنها از مردم عامي و قاصر پذيرفته است.
تلقي ديگر از عبادت تلقي عارفانه است .... برحسب اين تلقي، عبادت نردبان قرب است، معراج انسان است، تعالي رواني است ، پرواز روح است به سوي کانون نامرئي هستي، پرورش استعدادهاي روحي و ورزش نيروهاي ملکوتي انساني است، پيروزي روح بر بدن است، عاليترين عکس العمل سپاسگزارانه انسان است از پديد آورنده خلقت، اظهار شيفتگي و عشق انسان است به کامل مطلق و جميل علي الاطلاق و بالاخره سلوک و سير الي الله است .
برحسب اين تلقي ، عبادت پيکري دارد و روحي، ظاهري دارد و معني اي، آنچه به وسيله زبان و ساير اعضای بدن انجام ميشود، پيکره و قالب و ظاهر عبادت است، روح و معني عبادت چيز ديگر است. روح عبادت وابستگي کامل دارد به مفهومي که عابد از عبادت دارد و به نوع تلقي او از عبادت و به انگيزهاي که او را به عبادت برانگيخته است و به بهره و حظي که از عبادت عملا ميبرد و اينکه عبادت تا چه اندازه سلوک الي الله و گام برداشتن در بساط قرب باشد.
* استاد مطهری، مجموعه آثار ، ج16، ص 414