اين عزادارى كه بحق درباره‌اش گفته شده: «مَنْ بَكى‏ اوْ أَبْكى اوْ تَباكَى‏ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ» (کسی که برای حسین(ع)‌گریه کند یا بگریاند یا خود را به حال‌گریه در آورد بهشت به او واجب می‌شود) 

كه حتى براى تباكى‏ (خود را شبيه گريه كننده قرار دادن ) هم ارزش فراوان قائل شده، در اصل، فلسفه‏‌اش تهييج احساسات عليه يزيدها و ابن زيادها و به سود حسين‌ها و حسينى‌‏ها در طول زمان بوده است.

در شرايطى كه حسين به صورت يك مكتب در يك زمان حضور دارد و سمبل راه و روش اجتماعى معين و نفى كننده راه و روش موجود معين ديگرى است، يك قطره اشك برايش ريختن واقعاً نوعى سربازى است. 

در شرايط خشن يزيدى، در حزب حسينى‏‌ها شركت كردن و تظاهر به گريه كردن بر شهدا نوعى اعلام وابسته بودن به گروه اهل حق و اعلان جنگ با گروه اهل باطل و در حقيقت نوعى از خود گذشتگى است.

اينجاست كه عزادارى حسين بن على يك حركت است، يك موج است، يك مبارزه اجتماعى است.

اما تدريجاً روح و فلسفه اين دستور فراموش مى‏شود و محتواى اين ظرف بيرون مى‏ريزد و مسئله‌، شكل يك عادت به خود مى‏گيرد كه مردمى دور هم جمع بشوند و به مراسم عزادارى مشغول شوند، بدون اينكه نمايانگر يك جهت‏گيرى خاص اجتماعى باشد و بدون آنكه از نظر اجتماعى عمل معنى‏دارى به شمار رود، فقط براى كسب ثواب (كه البته ديگر ثوابى هم در كار نخواهد بود) مراسمى را مجرّد از وظايف اجتماعى و بى‌رابطه با حسين‏‌هاى زمان و بى رابطه با يزيدها و عبيدالله‏‌هاى زمان به‌پا دارند. 

اينجاست كه حركت تبديل به بنياد يعنى عادت شده و محتواى ظرف بيرون ريخته و ظرف خالى باقى مانده است. 

در چنين مراسمى است كه اگر شخص يزيد بن معاويه هم از گور بدر آيد حاضر است كه شركت كند، بلكه بزرگ‌ترين مراسم را به‌پا دارد. 

در چنين مراسم است كه نه تنها «تباكى» اثر ندارد، اگر يك مَن اشك هم نثار كنيم به جايى برنمى‏خورد. 

* مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (نهضت‌های اسلامی 

در صد سال اخیر)؛ ج‏24؛ صص: 80-79- با ویرایش