ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

زبعه

موقعيت:

PGR: 200217

فاصله تا بيسان: 5/5 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 225 متر پایین‌تر از سطح دریا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار) : 

مالكيت                       کاربری 

عرب: 6/15                  زراعی: 352

يهودي: 4/342 درصد از كل: 89%

مشاع: 8/38 عمارت ساختماني : 6

مجموع: 8/396

جمعيت: 

سال 1931: 147 نفر (146 عرب، یک يهودي) 

سال 45 / 1944: 170 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 37 باب 

زبعة پيش از 1948

روستا در محل اتصال مسيل وادي يبلي (كه مسيل وادی العشة نيز ناميده مي‌شد) با درّۀ اردن واقع شده بود. جادۀ بيسان - اريحا و راه آهن حيفا - سمخ (که در نهايت به راه آهن حجاز متصل مي‌شد) درست ‌از درون روستا عبور مي‌كردند. روستای زبعة‌، كه در فهرست اعلام جغرافيايي فلسطين در طبقۀ مزارع قرار مي‌گرفت، طرحي مستطيلي شكل داشت. خانه‌هاي خشتي و كوچه‌هاي باريك آن بر محوري شمال غربي - جنوب شرقي قرار گرفته و از مسيل فاصله مي‌گرفتند؛ دليل اتخاذ چنين شیوۀ ساختی اين بود كه در فصل زمستان از خطر بروز سيلاب‌ها در امان بمانند.  

موقعيت روستا، غناي خاك آن و منابع سرشار آبي‌اش آن را به يكي از اهداف اوليۀ تسخير توسط صهيونيست‌ها در دوران قيمومت بريتانيا تبديل كرد. ساكنين زبعة‌، كه همگي مسلمان بودند، كشاورزاني موفق بوده و قبل از آنكه زمين‌هايشان به دست ساكنين يهودي بيفتد به توليد سبزيجات، ميوه‌جات و غلات اشتغال داشتند. در سال 45/1944 تمامي 6/15 هكتار زميني كه در دست اهالی روستا باقي مانده بود به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت. در فاصله 2 كيلومتري شرق روستا تپۀ تلّ اسماعيل (202217) قرار داشت كه بالادست آن نیز قبرستان باديه‌نشينان واقع شده بود. از آنجا كه تپه‌هايي از این دست، كه دربرگیرندۀ بقاياي آبادي‌هاي اوليه هستند خاك نرمی داشتند، براي احداث قبرستان باديه‌نشينان گزینه‌های مطلوبی محسوب می‌شدند.  

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

سندی در دست نیست.

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

صهيونيست‌ها در سال 1937 آبادي بيت يوسف را در حدود 2 كيلومتري شمال شرق محوطۀ این روستا و بر روي زمين‌هايي كه خريداري كرده بودند[!!!] احداث كردند. آبادي دوشن (201215)‌، مزرعه‌اي متعلق به سازمان «یصور فیبتواح» بود که در سال 1955 بر روي زمين‌هاي روستا و نزديک به محوطۀ آن ساخته شد.[P: 246]

روستا در حال حاضر

محوطۀ روستا با چمن، درختان لوتوس و خرده‌سنگ پوشانده شده است. اسرائيلي‌ها طرح‌هاي زراعتی و پرورش ماهی مختلفي را بر روي زمين‌هاي روستا به راه انداخته‌اند. از بخش‌هاي ديگر زمين‌هاي روستا به عنوان چراگاه استفاده مي‌شود. 

الساخنه

موقعيت:

PGR: 193213

فاصله تا بيسان: 5 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 95 متر پایین‌تر از سطح دریا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):

(به انضمام آبادي نير ديويد ) 

مالكيت                     کاربری 

عرب: 8/108              زراعی: 606

يهودي: 5/498 درصد از كل: 95%

مشاع: 7/32 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست 

مجموع: 640 (6 متعلق به يهوديان)

جمعيت: 

سال 1931: 374 نفر 

سال 45 / 1944: 820 نفر (530 عرب، 290 يهودي)

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 78  باب 

الساخنة پيش از 1948

 روستا در ميان دشتي قرار گرفته بود كه در حاشيۀ آن سه تپه به نامه‌اي تلّ الضهرة الكبير (قلۀ كوه بزرگ) در شمال، و تلّ الضهرة الصغير (قلۀ كوه كوچك) در جنوب و تلّ عَمال هم در جنوب وجود داشت. كوهستان فقوعة (كه ضمناً با نام كوه جبل جيلبوع هم شهرت دارد) به سمت جنوب روستا كشيده شده بود. رودخانه جالود در مسير خود به سوي رودخانۀ اردن زمين‌هاي روستا را قطع مي‌كرد. همچنين جادۀ منتهی به بيسان از وسط روستا عبور مي‌كرد و ارتباط آن با روستاي همجوارش، المرصّص نیز از طريق یک جادۀ فرعي فراهم می‌آمد. 

چشمه‌هاي متعددي در این روستا وجود داشت و پيشۀ ساكنين آن كه همگي مسلمان بودند عمدتاً كشاورزي بود.  بيشتر زمين‌هاي آنها به كشت سبزيجات (كه در ساحل جنوبي رود جلود پرورش مي‌يافتند)‌، انگور و درختان ميوه اختصاص مي‌يافت؛ نخل‌هاي خرما در زمين‌هاي شرقي روستا قرار داشتند. 

در سال 45/1944 جمعاً 26 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 8/82 هكتار هم آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گرفت. بخش وسيعي از زمین‌های موجود در شمال غرب روستا تبدیل به جنگل شده بود.   

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

روز 12 مي سال 1948‌، دو روستاي همسايۀ الساخنة به تصرّف درآمدند و الساخنة هم احتمالاً در همان زمان سقوط كرد. و اين همان روزی است كه شهر بيسان توسط تيپ گولاني كه در عملياتي موسوم به عمليات گيدئون ضمن حركت از ميان درّه بيسان جاروبكنان به پيش مي‌رفت به اشغال درآمد. (الأشرفية در فرمانداري بيسان را ببينيد).

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

آبادي نير داويد (193212) كه در سال 1936 با نام تلّ عمال احداث شده است [P:132] دقيقاً در جنوب محل استقرار روستا و بر روي زمين‌هايي كه به شكل سنّتي متعلق به روستاي الساخنة بودند واقع شده است. 

روستا در حال حاضر

هيچ نشان معتبري برجای نمانده است كه به واسطه آن بتوان محوطه روستا را بازشناسي کرد. تمام منطقه شخم زده شده و تبديل به زمين‌هاي زراعي گرديده است. زمين‌هاي روستا توسط ساكنين آبادي نير داويد زير كشت مي‌روند. 

 السامریّه

موقعيت:

PGR: 196204

فاصله تا بيسان: 7 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 135 متر پایین‌تر از سطح دریا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):

مالكيت                    کاربری 

عرب: 1/285             زراعی: 6/363

يهودي: 0 درصد از كل: 94%

مشاع: 2/102 عمارت ساختماني : 1/2 

مجموع: 3/387

جمعيت : 

سال 1931: 181 نفر (به همراه مزرعة عبدالرحمن درويش) 

سال 45 / 1944: 250 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 41  باب (به همراه مزرعة عبدالرحمن درويش)

السامريّة پيش از 1948

روستا بر روي زميني هموار در درّۀ بيسان و در شرق جادۀ منتهي به شهر بيسان ساخته شده بود. السامريّة در محل تلاقي جاده‌هاي اصلي گوناگوني از جمله جادۀ بيسان - اريحا واقع شده بود. مسجد روستا در محل تقاطع دو جاده، كه يكي به سمت روستاي قاعون مي‌رفت و ديگري روستا را به روستاي عرب العريضة مرتبط مي‌ساخت احداث شده بود. در سال‌هاي پاياني دورۀ قيموميت، ساخت و سازهاي جديد منجر به گسترش روستا در امتداد جادۀ  اصلی گرديد. از 250 نفري كه در سال 1945 در السامريّة زندگي مي‌كردند 240 نفر مسلمان و 10 نفر مسيحي بودند. در سال 45/1944 جمعاً 1/280 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 1/1 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد استفاده قرار مي‌گرفت. سه محوطۀ باستاني در نزديكي روستا وجود داشت: يكي خربة الحُمرا (195205) كه در آن آسيابي خرابه وجود داشته است؛ ديگري محوطۀ تلول الثوم (196205) كه در برگيرندۀ دو تپه است؛ و سومي تپۀ تلّ الخاب (196205) 

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

حملۀ نظامي اسرائيل در روز 27 مه 1948 منجر به تخليۀ روستا گرديد. اين كار به احتمال زياد در پي «پاكسازي» درّۀ بيسان و تدارك براي جبران حملۀ شكست خورده به جنين صورت گرفته است. (الأشرفية در فرمانداري بيسان را ببينيد). كتاب تاريخ جنگ استقلال با ذكر اين نكته كه در پايان ماه مه، گردان چهارم تيپ گولاني اقدام به تصرف تعدادي از روستاهاي مستقر در جادۀ جنين نموده به گونه‌اي غيرمستقيم به تأييد اين مطلب مي‌پردازد. السامريّة در ارتباط با همان عمليات و حوالی زمان تصرّف روستاهاي المزار و نوريس (كه هر دو به شكلي سیستماتیک توسط نيروهاي اشغالگر با خاك يكسان شده بودند) اشغال شده است. [M:xv; see M:159; T:179]

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

آبادي سدي تروموت (196205) در سال 1951 درست در شمال محوطه و بر روي زمين‌هاي آن احداث شد. 

روستا در حال حاضر

فقط آوار سقف‌هاي فروريخته باقي مانده است؛ اين ويرانه‌ها بر حاشيه غربي آبادي سدي تروموت قرار دارند.