شاخص جمعیت در پایتخت ساختمان‌های بلند و جمعیتی پُرتراکم
زندگی در کلانشهرهای بزرگی همچون تهران شاید برای برخی که خارج از این شهر هستند بسیار شیرین و حتی دلنشین باشد اما برای پایتخت‌نشینان به نوعی همراه با انواع آسیب و مشکلاتی همچون تراکم جمعیت در هر منطقه است که این موضوع برای کسانی که معنای واقعی تراکم را نمی‌دانند قابل پذیرش نیست.
به گزارش ایرنا، ساختمان‌های سر به فلک کشیده، کوچه‌های تنگ و باریک، خانه‌هایی فرسوده و خیابان‌هایی که تا چشم کار می‌کند فقط ساختمان‌های بلند می‌بینیم همه اینها ناشی از ساخت و سازهایی غیراصولی و غیرقانونی است که باعث شده اکنون تهران شاخص تراکم جمعیت در هکتار آن از بسیاری از کشورهای دنیا هم بیشتر باشد.
گذشته‌های نه چندان دور مردم با مفهوم خانه‌های ویلایی نه تنها آشنایی کامل داشتند بلکه بسیاری از مردم هنوز در اندک موارد این خانه‌ها زندگی می‌کنند، این خانه‌ها هرچند کوچک بودند، هرچند تعداد زیادی از خانواده‌ها در کنار هم در این خانه‌ها زندگی می‌کردند اما حداقل زمانی که از خانه خارج می‌شدند امکان نفس کشیدن در کوچه و خیابان‌ها را داشتند، اما حالا چه؟ چشم‌های ما فقط ساختمان‌ها و برج‌های بلند را می‌بیند. نمی‌توان گفت زندگی این روزها بسیار سخت و سخت‌تر شده است اما تراکم جمعیت در هر منطقه به طور قطع زندگی را برای مردم نفسگیر می‌کند، در گذشته حداقل همسایه‌های کنار خانه خود را می‌شناختیم، اما اکنون حتی اگر ساختمان‌های‌مان چند دو واحدی باشد شاید واحد رو‌به‌رو را نشناسیم.
تراکم جمعیت در تهران تراکم خانوارها را کنار هم دارد. در برخی از مناطق پایتخت چنان جمعیت زیاد است که حتی نمی‌توانیم هیچ یک از اطرافیان را بشناسیم. زندگی به نوعی در این مناطق به سختی سپری می‌شود، مناطقی که بیشترین تراکم جمعیت را دارد مشکلات جدی از نظر خانه‌های فرسوده و کلنگی را هم دارند. شاید زندگی در چنین مناطق پرجمعیت و با تراکم بسیار بالا برای مردمی که از صبح تا شب دنبال کار و درآمد هستند به نوعی قابل تحمل‌تر باشد اما مهم‌ترین موضوع در چنین شرایطی توسعه شهر است نه اینکه ساختمان‌ها روز به روز بلندتر و جمعیت افزون‌تر شود.
آمارهایی از تراکم جمعیت در شهر تهران
یکی از شاخص‌ها برای ارزیابی وضعیت تمرکز جمعیت در یک منطقه شاخص «تراکم جمعیت» است. در واقع تراکم جمعیت راهی برای سنجش جمعیت در واحد مساحت است. بر اساس محاسبات انجام شده توسط مرکز آمار ایران در سال گذشته، متوسط تراکم جمعیت در مراکز استان‌های کشور در سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب برابر با ۶۵، ۷۴ و ۸۱ بوده است. در همین دوره زمانی تراکم جمعیت شهر تهران به ترتیب معادل ۱۰۳، ۱۰۹ و ۱۱۶ بوده است. روند تراکم جمعیت در تهران و کشور در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ صعودی بوده، آن هم در حالی که شیب افزایش میانگین تراکم جمعیت در مراکز استان‌ها (۷.۸۲۵) بیش از شیب افزایش تراکم جمعیت در تهران (۶.۵۸۳) بوده است.
افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش تراکم جمعیت در یک منطقه، سبب افزایش قیمت زمین و مسکن در آن منطقه خواهد شد. بر این اساس یکی از اقدامات کلیدی از سوی سیاستگذار برای کاهش قیمت زمین در برخی شهرها و مراکز استان‌ها به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین عامل تولید مسکن، تلاش برای پیشگیری از وقوع تمرکز بیش از حد جمعیت در شهرهاست.
همچنین درباره تراکم جمعیت در استان و شهر تهران برخی از مسئولان اظهارنظرهایی داشته‌اند از جمله محسن منصوری، استاندار اسبق تهران که گفته است: صورت بزرگ این مسئله در قالب ۱۴ میلیون جمعیت در کمتر از یک صدم جغرافیای کشور قابل بررسی است، تراکم تهران ۲۰ برابر جمعیت کشور است. انوشیروان محسنی‌بندپی، یکی دیگر از استانداران پیشین تهران گفته است: با توجه به کمبود وسعت سرزمینی در استان پرجمعیت تهران و روند گسترش شهرنشینی تراکم جمعیت در تهران ۹۵۰ نفر در هر کیلومتر مربع و در بهارستان ۱۰ هزار نفر در هر کیلومتر مربع است.
برخی آمارها از ساخت و ساز و فروش تراکم در تهران
مرکز آمار معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران نیز سال‌های گذشته آمارهایی از ساخت و ساز و فروش تراکم در تهران منتشر کرده بود که اوج ساخت و ساز و فروش تراکم در تهران را مربوط به سال ۱۳۹۰ با صدور ۲۸ هزار و ۶۶۵ پروانه تخریب و نوسازی عنوان کرده و این میزان نسبت به یک‌سال قبل از آن یعنی ۱۳۸۹ بیش از ۱۰ هزار عدد افزایش داشته است.
آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۱ تعداد ۲۵ هزار و ۶۰۸ واحد مسکونی پروانه تخریب و نوسازی دریافت کرده‌اند. در این سال منطقه یک، سه و چهار بیشترین متراژ نوسازی را داشتند اما از نظر تعداد واحد مسکونی، مناطق ۱۵ با دو هزار و ۱۹ واحد، منطقه ۸ با یک هزار و ۹۷۲ واحد و منطقه ۱۴ با یک هزار و ۹۱۰ در رتبه اول تا سوم قرار دارند. در سال ۱۳۹۲ شهرداری تهران بیشترین پروانه تخریب و نوسازی را برای منطقه ۱۵ و برای با یک هزار و ۵۹۰ واحد مسکونی صادر کرده است و پس از آن مناطق چهار، پنج و ۱۴ در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
در مناطق ۲۲ و ۲۱ هم کمترین میزان نوسازی انجام شد، اما از نظر متراژ منطقه پنج جای منطقه یک را گرفته و بیشترین متراژ تخریب و نوسازی را به خود اختصاص داده است. به طور کلی در سال ۱۳۹۲ تعداد ۲۱ هزار و ۹۸ پروانه تخریب و نوسازی صادر شده که این روند نزولی هم از نظر متراژ و هم تعداد تا سال ۱۳۹۵ ادامه دارد. در سال ۱۳۹۳ در مجموع ۱۰ هزار و ۱۴۲ پروانه تخریب و نوسازی در شهر تهران و از سوی شهرداری صادر شده که بیشترین پروانه هم مربوط به منطقه چهار با ۹۳۰ پروانه است. در سال ۱۳۹۴ هشت هزار و ۶۰ و در سال ۱۳۹۵ هشت هزار و ۶۷۷ پروانه تخریب و نوسازی در شهر تهران صادر شد.
شاخص تراکم جمعیت در تهران ۱۵۰ نفر در هر هکتار
مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی نیز به تازگی گفت: شاخص تراکم نفر در هکتار یعنی اینکه در یک هکتار چند نفر زندگی می‌کنند و این شاخص بین‌المللی بوده و برای بسیاری از کشورهای دنیا این شاخص بسیار مهمی برای سنجش رفاه مردم است.
ابوالفضل نوروزی به برخی از آمارها درباره تراکم در تهران و برخی از کشورهایی دیگر اشاره کرد و افزود: تراکم نفر در هکتار در شیکاگو ۱۶، لس‌آنجلس ۲۶، نیویورک ۲۲، شانگهای ۱۰۰، پکن ۷۰، سائوپولو ۹۶، توکیو ۶۵ نفر، لندن ۸۹ نفر، سان‌فرانسیسکو ۳۱ اما در تهران ۱۵۰ نفر است.
این فاجعه شهرسازی است. برخی از شهرسازان می‌گویند باید تراکم را افزایش دهیم در حالی که هیچ جای دنیا این‌گونه نیست.
در لندن ۹ میلیون نفر و در تهران هم شب‌ها
۹ میلیون نفر زندگی می‌کنند در حالی که مساحت تهران ۶۳۰ کیلومترمربع و مساحت لندن ۱۶۰۰ کیلومتر مربع است و کشورهای دنیا تا جایی که توانسته‌اند شهر را توسعه داده‌اند.
وی ادامه داد: این در حالی است که در منطقه ۱۰ پایتخت طبق آمارهای موجود تراکم جمعیت عدد دیگری را نشان می‌دهد و ۴۵۰ نفر در یک هکتار زندگی می‌کنند. اکنون تراکم در یزد ۶۰ است و برخی قصد دارند که این تراکم را افزایش دهند.
مهم‌ترین موضوعی که می‌تواند تراکم کلانشهرهای بزرگی همچون پایتخت را حل کند توسعه شهرهاست همان فعالیتی که بسیاری از کشورهای دنیا در راستای توسعه محدوده شهر انجام داده‌اند زیرا چنین تراکم جمعیتی به طور یقین علاوه‌بر آسیب‌های فراوان در هنگام وقوع زلزله نیز خسارت‌های هنگفتی را به بار خواهد آورد.